Parijs: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Labels: Misbruikfilter: Kwebbelen Visuele tekstverwerker Misbruikfilter: Experimenteren |
k Wijzigingen door 95.97.111.18 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door ErikvanB |
||
Regel 57:
=== Bijnamen ===
Parijzenaars zelf duiden de stad weleens informeel aan met ''Paname''. Bij velen staat de stad bekend als de 'lichtstad' of de 'stad van de liefde'.
Hoewel de officiële Franse benaming ''Parisiens/Parisiennes'' is, worden Parijzenaren door met name Zuid-Fransen informeel ook wel neerbuigend ''Parigots/Parigotes'' genoemd.
== Geschiedenis ==
{{Zie hoofdartikel|Geschiedenis van Parijs}}
=== Prehistorie/Oudheid ===
[[Bestand:Thermes-de-Cluny-caldarium.jpg|thumb|[[Caldarium]] van de Romeinse [[Musée national du Moyen Âge|termen van Cluny]].]]
[[Bestand:Plan de Paris 1223 BNF07710747.png|thumb|Gereconstrueerde plattegrond van het Parijs van 1223.]]
[[Bestand:Les Très Riches Heures du duc de Berry juin.jpg|thumb|Het Île de la Cité in het 15e-eeuwse getijdenboek de [[Très Riches Heures du duc de Berry]].]]
Naar alle waarschijnlijkheid was het gebied waar het huidige Parijs ligt al gedurende het hele [[Neolithicum]] bewoond. Er zijn sporen gevonden uit de [[Chasseen]]-periode (4000 - 3800 v.Chr.) van een bewoner op het gebied aan de rechteroever van de [[Seine]], waar nu het [[12e arrondissement (Parijs)|12e arrondissement]] ligt.<ref>{{fr}}[http://www.ina.fr/ INA] ina.fr</ref> Ook zijn er resten teruggevonden van het zogeheten dorp van Bercy, dat zich ca. 400 jaar voor het begin van de christelijke jaartelling op de plek waar nu Parijs ligt moet hebben bevonden. Deze resten zijn tegenwoordig te bezichtigen in het [[Musée Carnavalet]].
[[Julius Caesar]] veroverde in [[52 v.Chr.]] ondanks het verzet van [[Vercingetorix]] het dorp van de [[Parisii (Gallië)|Parisii]], waaraan hij vervolgens de naam ''Lutetia Parisiorum'' gaf. De plaats was strategisch van belang omdat er handelsroutes langs deze plek voerden. Waar de [[Gallië|Gallische]] nederzetting zich voorheen precies bevond is niet bekend. Het is mogelijk dat dit niet op de plaats van het eigenlijke Parijs was, maar rondom het huidige [[Nanterre]].
In de [[1e eeuw]] is aan de linkeroever van de Seine volgens het [[schaakbordpatroon]] een nieuwe Romeinse stad gebouwd. Lutetia telde in die tijd vijf- à zesduizend inwoners. Het was daarmee niet meer dan een middelgrote Gallische stad, in tegenstelling tot sommige andere steden zoals [[Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum|Lugdunum]], het huidige [[Lyon]], die veel groter waren (in de [[2e eeuw]] telde Lugdunum waarschijnlijk tussen de 50.000 en 80.000 inwoners).
Volgens de overlevering werd Lutetia in de [[3e eeuw]] door [[Dionysius van Parijs]] [[Kerstening|omgedoopt]] tot een christelijke stad. Toen het [[Romeinse Rijk]] tegen het eind van de [[4e eeuw]] in verval raakte, werd Lutetia overspoeld door de [[Grote Volksverhuizing]], waarbij veel bewoners naar het versterkte [[île de la Cité]] vluchtten.
Parijs werd in de lente van [[451]] aangevallen door [[Attila de Hun]]. De Parisii en het meisje [[Genoveva van Parijs|Genoveva]] of Geneviève, de latere patroonheilige van de stad, weerstonden de aanvallen van de [[Hunnen]]. Het beleg en de aanvallen van de [[Hunnen]] mislukten en zij dropen af naar [[Orléans]].
=== Middeleeuwen ===
Koning [[Clovis I]] maakte in [[506]] van Lutetia de hoofdstad van het [[Frankische Rijk]]. Er werd in de [[8e eeuw]] voor het eerst een kerk aan de andere kant van de Seine gebouwd, de [[Église Saint-Gervais-Saint-Protais]]. De eerste plunderingen door de [[Vikingen]] vonden in [[845]] plaats. Pas bijna een eeuw later, in [[911]], kwam met het Verdrag van [[Saint-Clair-sur-Epte]] aan deze plunderingen een eind.
Frankrijk werd vanaf [[987]] door leden van het [[huis Capet]] geregeerd, die aanvankelijk [[Orléans]] als verblijfplaats boven Parijs verkozen. Parijs werd in de loop van de [[11e eeuw]] steeds meer het belangrijkste centrum van het Franse onderwijs en de koninklijke macht. [[Lodewijk VI van Frankrijk|Lodewijk VI]] was de eerste Franse koning die zich definitief in Parijs vestigde. [[Filips II van Frankrijk|Filips II]] bouwde later zijn bekend geworden [[Omwalling van Filips II Augustus|omheining om de stad]]. In deze periode werd Parijs ook steeds meer een internationaal handelscentrum, dankzij de rechtstreekse verbinding met de [[jaarmarkt]] in het nabijgelegen [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]].
[[Paus Alexander III]] legde in 1163 de eerste steen van de [[Notre-Dame van Parijs]].
De rechteroever van de Seine, die tot dan toe moerassig was, werd in de [[13e eeuw]] drooggelegd. In deze tijd werd onder koning [[Lodewijk IX van Frankrijk|Lodewijk IX]] steeds meer handel met de [[Hanze]] gedreven en werden de eerste [[Provoost (persoon)|provoosten]] aangesteld, waardoor er dus een dubbel machtssysteem ontstond.
De bloeiende handel maakte Parijs steeds belangrijker. Het inwonertal was in de loop van de 14e eeuw tot 200.000 gegroeid, waardoor Parijs groter dan Londen was geworden.<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20091214041820/http://www.cch.kcl.ac.uk/legacy/teaching/av1000/numerical/problems/london/london-pop-table.html Population of London]. gearchiveerd</ref> Een hevige [[Pest (ziekte)|pestuitbraak]] in [[1328]] deed de bevolking echter weer een tijdlang afnemen.
Koning [[Karel V van Frankrijk|Karel V]] voegde bij het [[Omwalling van Karel V|ommuren van Parijs]] het huidige [[3e arrondissement (Parijs)|3e]] en [[4e arrondissement (Parijs)|4e arrondissement]] aan de stad toe. De omheining was vooral nieuw op de rechter Seine-oever en strekte zich uit van [[Pont Royal]] tot aan [[Porte Saint-Denis]].
Toen de koning tijdens [[Honderdjarige Oorlog]] gevangen zat in Engeland maakte provoost [[Étienne Marcel (politicus)|Étienne Marcel]] van de ontevredenheid onder het volk gebruik om zelf meer macht te krijgen, door middel van zijn Grote Verordening van 1357 en de door hem uitgelokte opstand van 22 februari 1358. Prins-regent Karel verbleef niet in het centrum van de stad, maar in het later verwoeste Hôtel Saint-Pol en het Hôtel des Tournelles. Als reactie op de executie van [[Lodewijk I van Orléans|Lodewijk I]] brak in [[1407]] de burgeroorlog tussen de Armagnacs en Bourguignons uit. Deze strijd zou tot [[1420]] duren.
Parijs werd vanaf 1420 door de Engelsen bezet. Het lukte [[Jeanne d'Arc]] in [[1429]] niet Parijs van de Engelsen te bevrijden. [[Karel VII van Frankrijk|Karel VII]] en zijn zoon [[Lodewijk XI van Frankrijk|Lodewijk XI]] verbleven niet veel meer in Parijs omdat het een gevaarlijke stad was geworden. Daarvoor in de plaats kozen ze het [[Loiredal]] als voornaamste verblijfplaats.
Het einde van de bezetting leidde opnieuw tot veel bouwactiviteit, waaronder de [[Pont Neuf]] en de [[Jardin du Luxembourg]]. De bevolking van Parijs nam tussen [[1422]] en [[1500]] toe van 100.000 naar 150.000.
=== Renaissance en Verlichting ===
[[Bestand:Map of Paris by Claes Jansz. Visscher - Harold B. Lee Library.jpg|thumb|Parijs in 1618]]
[[Bestand:Prise de la Bastille.jpg|thumb|De bestorming van de Bastille]]
Koning [[Frans I van Frankrijk|Frans I]] vestigde zich in 1528 in Parijs en bepaalde dat er voortaan moest worden onderwezen in de [[exacte wetenschap]]pen en het [[renaissance-humanisme|humanisme]]. Hij richtte hiervoor in 1530 het [[Collège de France]] op. In dezelfde tijd steeg het aantal inwoners van Parijs naar 280.000, waarmee Parijs de grootste christelijke stad ter wereld bleef.
De [[Bartholomeusnacht]] vond op 24 augustus 1572 onder koning [[Karel IX van Frankrijk|Karel IX]] plaats. Tijdens de [[Dag van de Barricaden (1588)|Dag van de Barricaden]] van 1588 kwam de Katholieke Liga tegen [[Hendrik III van Frankrijk|Hendrik III]] in opstand, die vluchtte maar werd vermoord.<ref>Alfred Fierro, Histoire et dictionnaire de Paris, Éd. Robert Laffont, 1996, p. 62-64</ref> [[Hendrik IV van Frankrijk|Hendrik IV]] werd in 1594, nadat hij zich had bekeerd, de nieuwe koning .
Een nieuwe Dag van de Barricaden, in 1648, luidde het begin van de [[La Fronde (opstand)|Fronde]] in, een periode die werd gekenmerkt door een economische crisis en wantrouwen jegens de koning.<ref>Alfred Fierro. Histoire et dictionnaire de Paris, Éd. Robert Laffont, 1996. p 68-73</ref>
[[Lodewijk XIV van Frankrijk|Lodewijk XIV]] koos in 1677 [[Versailles]] als residentie. Vijf jaar later werd ook de Franse regering hier gevestigd, en nam [[Jean-Baptiste Colbert]] het bestuur over Parijs op zich. Tijdens zijn regeerperiode heeft Lodewijk XIV Parijs slechts 24 keer bezocht, wat zijn vijandigheid jegens de Parijse bevolking tekent.<ref>Alfred Fierro. Histoire et dictionnaire de Paris, Éd. Robert Laffont, 1996. p 74-78</ref> Ondanks een sterftecijfer dat hoger was dan het geboortecijfer groeide de Parijse bevolking door grootschalige immigratie vanaf het platteland in deze tijd toch tot 400.000.
Tijdens de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] was Parijs een geliefde plaats voor [[Literaire salon|salons]]. De bekendste salon uit die tijd was van Marie-Thérèse Rodet Geoffrin. Er was in dezelfde periode sprake van een sterke economische en demografische groei, waardoor Parijs aan de vooravond van de [[Franse Revolutie]] reeds 640.000 inwoners had.<ref>{{fr}} [http://cassini.ehess.fr/cassini/fr/html/fiche.php?select_resultat=26207 Notice communale].</ref>
Regent [[Filips van Orléans (1674-1723)|Filips van Orléans]] ruilde in 1715 Versailles voor het [[Palais-Royal]] in. De jonge [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]] vestigde zich aanvankelijk in het [[Tuilerieënpaleis]], om later alsnog terug te keren naar het [[kasteel van Versailles]].<ref>Alfred Fierro. Histoire et dictionnaire de Paris, Éd. Robert Laffont, 1996. p 78-81</ref> In die tijd vormde de [[Jardin du Luxembourg]] de oostelijke begrenzing van de stad. Louis XV besloot in 1749 de huidige [[Place de la Concorde]] in te richten, en in 1752 richtte hij een militaire opleiding op.<ref>[[Jean Favier]]. Paris, 2000 ans d'histoire. p 195-196</ref> Hij besloot in 1754 ook tot de bouw van een kerk, die later bekend is geworden als het [[Panthéon (Parijs)|Panthéon]].<ref>Jean Favier. Paris, 2000 ans d'histoire. p 492-493</ref>
De [[bestorming van de Bastille]] op [[14 juli]] [[1789]] betekende het begin van de [[Franse Revolutie]].
=== Moderne Tijd ===
[[Bestand:Charles Marville, Urinoir en ardoise à 3 stalles, Chaussée du Maine, ca. 1865.jpg|thumb|Urinoir in Parijs omstreeks 1865 (Avenue du Maine).]]
[[Bestand:Franck, Colonne Vendôme, 1871.jpg|thumb|De omgehaalde [[Colonne Vendôme]] tijdens de Commune van Parijs.]]
[[Bestand:Bundesarchiv N 1576 Bild-007, Paris, Parade deutscher Panzer.jpg|thumb|De Duitse bezetting van Parijs tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]].]]
Tussen 1841 en 1844 werd Parijs voor de laatste keer door [[Adolphe Thiers|Thiers]] van een [[Stadsomwalling van Thiers|omwalling]] voorzien.
Tijdens de heerschappij van [[Napoleon III]] werd Parijs grondig verbouwd door [[Georges-Eugène Haussmann]]. In Parijs woonden veel [[mijnwerker]]s in kleine huizen. Wijk voor wijk werd afgebroken, waarna Parijs met brede [[boulevard (wegtype)|boulevards]], avenues en grote pleinen opnieuw werd opgebouwd. Dat maakte het ook gemakkelijker de bevolking van Parijs onder controle te houden. De bekendste van die nieuwe avenues is de [[Avenue des Champs-Élysées]]. De huizen in Parijs hebben allemaal een lichte kleur, omdat ze met [[kalksteen]] zijn gebouwd. In de buurt van Parijs waren veel kalksteengroeven.
Een van de zwartste dagen in de geschiedenis van Parijs was [[28 mei]] [[1871]], toen 20.000 Parijzenaren het leven lieten tijdens een opstand die als de [[Commune van Parijs (1871)|Commune van Parijs]] de geschiedenis is ingegaan.
Tijdens de [[Derde Franse Republiek|Derde Republiek]] brak een bloeiperiode aan die bekend is komen te staan als de [[belle époque]]. Aan deze periode kwam met het uitbreken van de [[Eerste Wereldoorlog]] een eind. Parijs werd tijdens deze oorlog niet bezet, maar de maatschappij raakte ontwricht en gedurende het interbellum waren de tegenstellingen tussen de maatschappelijke klassen heel scherp geworden. Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Parijs in juni [[1940]] door de Duitsers ingenomen. In 1944 beval [[Adolf Hitler]] zijn generaal [[Dietrich von Choltitz]] de stad te vernietigen, maar aan dit bevel werd nooit gevolg gegeven. Op [[25 augustus]] [[1944]] werd Parijs bevrijd.
Parijs veerde tijdens de [[Vijfde Franse Republiek|Vijfde Republiek]] weer op, zo werd het Établissement public pour l'aménagement de la Défense EPAD in [[1958]] opgericht, dat de ontwikkeling, iets buiten Parijs, van de zakenwijk [[La Défense]] zou coördineren. In [[1963]] werd begonnen met de aanleg van de rondweg van Parijs, de [[Boulevard Périphérique (Parijs)|Boulevard Périphérique]].
Onder burgemeester [[Jacques Chirac]] (1977-1995) en zijn opvolger [[Jean Tibéri]] (1995-2001) slopen er corrupte praktijken in het gemeentebestuur van Parijs. De overwegend conservatieve bevolking van Parijs kreeg daarvan zo genoeg dat zij in 2001 een socialist, [[Bertrand Delanoë]], tot burgemeester verkoos, en dat ondanks het feit dat hij er openlijk voor uitkwam homoseksueel te zijn.
Er braken op 27 oktober 2005 ernstige [[Rellen in Frankrijk 2005|onlusten in de Parijse banlieue]] uit, waar kansarme jongeren massale vernielingen aanrichtten en slaags raakten met de oproerpolitie. De rellen hielden meer dan twee weken aan.
Twee moslimextremisten in januari 2015 pleegden een [[Aanslag op Charlie Hebdo op 7 januari 2015|aanslag op Charlie Hebdo]] en in november van datzelfde jaar werden in naam van [[Islamitische Staat (in Irak en de Levant)|Islamitische Staat]] zes [[Aanslagen in Parijs in november 2015|gecoördineerde terreuraanslagen]] gepleegd,.
Er brak op 15 april 2019 een [[Brand in de Notre-Dame van Parijs|grote brand]] in de kathedraal [[Notre-Dame van Parijs|Notre-Dame]] uit, die de kerk zwaar beschadigde.
== Geografie ==
=== Topografie ===
Parijs ligt in het noorden van Frankrijk, in de regio [[Île-de-France]] en aan de rivier de Seine. Het historische centrum is gebouwd op twee eilanden, het [[Île Saint-Louis]] en het grotere [[Île de la Cité]] wat het oudste gedeelte van de stad is. Parijs ligt aan weerskanten van de rivier op een aantal heuvels: aan de rechter oever de [[Montmartre]] (130 meter),<ref>{{en}} [http://www.paris-walking-tours.com/montmartre.html Montmartre A Village Above It All]</ref> de [[Belleville (Seine)|Belleville]] (128,5 meter) die uitkomt op de [[rue du Télégraphe]], de [[Ménilmontant (heuvel)|Ménilmontant]] (108 meter), de [[Parc des Buttes-Chaumont|Buttes-Chaumont]] (103 meter), de [[Passy (Seine)|Passy]] (71 meter) en de [[Quartier de Chaillot|Chaillot]] (67 meter). Aan de linkeroever bevinden zich de heuvels van [[Montsouris]] (78 meter) [[Montparnasse]] (66 meter), [[Butte-aux-Cailles]] (63 meter) en [[Montagne Sainte-Geneviève]] (61 meter). De hoogteverschillen in de stad zijn niet groot.
In [[1844]] werd de eigenlijke stad Parijs door de [[stadswal van Thiers]] van de voorsteden afgescheiden. Door de annexatie van alle omringende gebieden tussen de historische kern en de stadswal van Thiers in 1860 heeft Parijs zijn huidige omvang gekregen, en vanaf toen omvatte het de huidige twintig [[Arrondissementen van Parijs|arrondissementen]]. In de jaren 1920 werd de stad nogmaals fors uitgebreid met 8,9 km². In 1929 werden de parken [[Bois de Boulogne]] en [[Bois de Vincennes]] officieel aan Parijs toegevoegd, waardoor het huidige gebied een oppervlakte bestrijkt van 105,39 km². Zonder deze twee parken bedraagt het totale oppervlak van Parijs 86,928 km². Sinds 1973 wordt de stad van de [[banlieue|voorsteden]] gescheiden door een 35 km lange ringweg, de [[Boulevard Périphérique (Parijs)|Boulevard Périphérique]], die het historische centrum van Parijs via de [[Portes de Paris]] met de voorsteden verbindt.
=== Hydrografie ===
[[Bestand:Canal Saint-Martin 110.jpg|thumb|Canal Saint-Martin]]
De Seine stroomt aan de zuidoostelijke kant van Parijs de stad binnen en stroomt de stad aan de zuidwestelijke kant weer uit. Over de Seine verbinden meer dan [[Bruggen in Parijs|dertig bruggen]] het ene stadsdeel met het andere. Door Parijs stroomt verder nog de [[Bièvre (rivier)|Bièvre]] en het in [[1825]] ingewijde [[Canal Saint-Martin]], dat gedeeltelijk onder de [[rue du Faubourg-du-Temple]] door stroomt en het einddeel vormt van de 108 km lange [[Canal de l'Ourcq]]. Dit kanaal stroomt onder het [[Place de la Bastille]] door voordat het iets stroomopwaarts van het Île Saint-Louis in de Seine uitmondt. Vanuit het bekken van Villette loopt het 4,5 kilometer lange [[Canal Saint-Denis]], dat in [[1821]] is geopend en eindigt in [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]].
=== Geologische geschiedenis ===
Het [[Bekken van Parijs]] bestaat uit een groot aantal [[sediment]]lagen. De oudste lagen zijn in het [[Auteuil (Parijs)|Quartier d'Auteuil]]<ref>in het [[16e arrondissement (Parijs)|16e arrondissement]]</ref> gevonden en zijn 250 miljoen jaar oud.<ref>{{fr}} SIGES Seine-Normandie. [http://sigessn.brgm.fr/spip.php?article255 Histoire géologique du Bassin Parisien].</ref> Ze bestaan uit [[zand]] en [[klei]]. De iets jongere lagen dateren uit het [[Lutetien]] en bestaan uit [[gips]] en [[kalksteen]].<ref name="mnhn.fr">{{fr}} [http://www.mnhn.fr/mnhn/geo/collectionlutetien/lutetien3-2.html Le Lutétien du bassin de Paris (2)].</ref>
Het Bekken van Parijs heeft zich ongeveer 41 miljoen jaar geleden als een [[binnenzee]] gevormd, die door de [[Vogezen (gebergte)|Vogezen]], het [[Centraal Massief]] en het [[Armoricaans Massief]] werd omgeven. Met de vorming van de [[Alpen]] heeft het bekken zich grotendeels gesloten. Het bleef open in de richting van [[het Kanaal]] en de [[Atlantische Oceaan]], waardoor de rivierbassins voor de [[Loire (rivier)|Loire]] en de [[Seine]] werden gevormd. Het Bekken van Parijs was aan het einde van het [[Oligoceen]] was continentaal.<ref>{{fr}} [http://www.mnhn.fr/mnhn/geo/collectionlutetien/fichebp.html Le bassin de Paris (1)].</ref> In de [[catacomben van Parijs]] wordt behalve kalksteen en gips ook veel Franse [[zandsteen]], ''calcaire lutétien'', aangetroffen.<ref name="mnhn.fr" />
De kalksteen is tot en met de [[14e eeuw]] voor gebouwen gebruikt, van de [[Place d'Italie]] tot aan de Rue de Vaugirard. Kalksteen wordt tegenwoordig in andere delen van Frankrijk gewonnen, bijvoorbeeld in de omgeving van [[Saint-Maximin (Oise)|Saint-Maximin]]. Gips wordt nog steeds in [[Montmartre]] en [[Bagneux (Hauts-de-Seine)|Bagneux]] gewonnen.
Het Bekken van Parijs is een van de eerste gebieden ter wereld waarvan een [[geologische kaart]] is gemaakt. Op basis hiervan heeft [[Georges Cuvier]] veel van zijn ideeën op het gebied van [[paleontologie]] en de [[vergelijkende anatomie]] ontwikkeld. Paul Lemoine toonde in 1911 aan dat het Bekken van Parijs uit concentrisch gevormde uithollingen bestaat.<ref>{{fr}} [http://www.mnhn.fr/mnhn/geo/collectionlutetien/fichebp2.html Le bassin de Paris (2)].</ref><ref>{{fr}} [http://www.annales.org/archives/x/lemoine4.html Paul Lemoine (1878-1940)].</ref>
De verstedelijking van Parijs heeft ook een grote invloed gehad op de [[grondwaterhydrologie]] van de stad. Bièvre moest in de [[19e eeuw]] uit oogpunt van hygiëne worden [[Overkluizing|overkluisd]].
In de bodem onder Parijs zijn grote [[grondwater]]reservoirs aanwezig. Deze worden met behulp van [[Artesische bron]]nen geëxploiteerd.
=== Klimaat ===
Parijs heeft een [[zeeklimaat]] met kleine [[thermische amplitude]] (geen extreem hoge of lage temperaturen). De stad kent - in vergelijking met de rest van Frankrijk - vrij koele zomers met een gemiddelde temperatuur van 18 °C. De winters zijn tamelijk zacht met weinig sneeuw en een gemiddelde temperatuur tussen de 3 °C en 8 °C. De lente en herfst in Parijs verlopen meestal mild. De gemiddelde jaarlijkse neerslag is 650 mm met lichte regenval verdeeld over het jaar. De hoogste temperatuur ooit in Parijs was 40,4 °C op 28 juli 1948 en de laagste was −23,9 °C op 10 december 1879.
{{Tabel weergemiddelden
| locatie=Parijs, Frankrijk
| bron=Météo-France<ref>{{fr}} Meteo France. [http://climat.meteofrance.com/chgt_climat2/climat_france?73928.path=climatnormales%252FFRANCE Météo et climat].</ref>
| jan_gem_ns=53.7
| feb_gem_ns=43.7
| mrt_gem_ns=48.5
| apr_gem_ns=53.0
| mei_gem_ns=65.0
| jun_gem_ns=54.6
| jul_gem_ns=63.1
| aug_gem_ns=43.0
| sep_gem_ns=54.7
| okt_gem_ns=59.7
| nov_gem_ns=51.9
| dec_gem_ns=58.7
| jaar_gem_ns= 649.6
| jan_gem_min=2.5 | jan_gem_max=6.9
| feb_gem_min=2.8 | feb_gem_max=8.2
| mrt_gem_min=5.1 | mrt_gem_max=11.8
| apr_gem_min=6.8 | apr_gem_max=14.7
| mei_gem_min=10.5 | mei_gem_max=19.0
| jun_gem_min=13.3 | jun_gem_max=21.8
| jul_gem_min=15.5 | jul_gem_max=24.4
| aug_gem_min=15.4 | aug_gem_max=24.6
| sep_gem_min=12.5 | sep_gem_max=20.8
| okt_gem_min=9.2 | okt_gem_max=15.8
| nov_gem_min=5.3 | nov_gem_max=10.4
| dec_gem_min=3.6 | dec_gem_max=7.8
| jaar_gem_min= 8.5 | jaar_gem_max= 15.5
| jan_gem_zon=55.8
| feb_gem_zon=86.8
| mrt_gem_zon=130.2
| apr_gem_zon=174.0
| mei_gem_zon=201.5
| jun_gem_zon=219.0
| jul_gem_zon=238.7
| aug_gem_zon=220.1
| sep_gem_zon=171.0
| okt_gem_zon=127.1
| nov_gem_zon=75.0
| dec_gem_zon=49.6
| jaar_gem_zon=1630
}}
{{panorama|seine wide.jpg|1300px|Panorama over de Seine met links de [[Pont Saint-Michel]] en rechts de [[Notre-Dame van Parijs|Notre-Dame]]}}
== Demografie ==
De eigenlijke [[gemeente (Frankrijk)|gemeente]] Parijs en tevens [[Departementen van Frankrijk|departement]] telt zo'n 2.257.981 inwoners op 10.525 [[hectare]], wat neerkomt op een 20.400 inwoners per km².<ref>{{fr}}[[Libération]]. [http://www.liberation.fr/france/paris_75000/informations/ Paris, à savoir], 2011.</ref> De regio [[Île-de-France]] telt 12 miljoen inwoners.
Parijs staat bekend om zijn [[multiculturele samenleving]]. Al sinds de [[middeleeuwen]] trekken immigranten richting Parijs, van de [[Nederland]]se en [[Zweden|Zweedse]] studenten die naar de studentenwijk [[quartier Latin (Parijs)|quartier Latin]] trokken in de [[14e eeuw]] tot de huidige [[Afrika]]nen en Oost-[[Azië|Aziaten]] in de [[Goutte d'Or]].
De grootste groepen van buitenlandse komaf die in Parijs wonen komen uit de volgende landen:
* Immigranten uit [[Spanje]] en [[Portugal]] arriveerden voornamelijk tussen 1950 en 1975. Vanaf 1975 nam de toestroom sterk af, onder andere als gevolg van de democratisering van Spanje en Portugal.
* Immigranten uit [[Marokko]], [[Algerije]], [[Tunesië]], [[Libië]] en [[Egypte (land)|Egypte]] kwamen vooral van 1950 tot 2000. Na 2000 komen er minder mensen uit deze landen.
* Immigranten uit [[Centraal-Afrika]] en [[Zuid-Afrika]] kwamen vanaf 1975. Hun aantallen vertonen een stijgende lijn.
* Immigranten uit [[Vietnam]] ([[Chinese Vietnamezen]] en [[Vietnamezen]]) kwamen tijdens de oorlog die daar aan de gang was. De immigranten kwamen vooral tussen 1960 en 1980. Hun aantal blijft stabiel hoewel er steeds minder immigranten uit Vietnam zijn bijgekomen. Het aantal immigranten uit [[Volksrepubliek China|China]] ([[Chinese Fransen]]) neemt toe. Parijs huisvest de grootste Chinese gemeenschap van [[Europa (werelddeel)|Europa]].{{Bron?|Graag een bron en een link naar het juiste Europa: Europa (werelddeel) of Europese Unie bijvoorbeeld|2013|06|28}} Parijs heeft drie [[Chinese buurten]]. Het [[13e arrondissement (Parijs)|13e arrondissement]] heeft de meeste Chinese faciliteiten.
* Immigranten uit [[Franse koloniale rijk|koloniën]] van Frankrijk zoals [[Guadeloupe]], [[Martinique]] en [[Frans-Polynesië]] kwamen tussen 1960 en 2000. Hun aantal blijft stabiel.
* Immigranten uit [[Oost-Europa]] zoals [[Polen]], [[Hongarije]], [[Bulgarije]] en [[Roemenië]] kwamen pas vanaf de toetreding tot de [[Europese Unie]]: in 2004 voor Polen en Hongarije en 2007 voor Bulgarije en Roemenië. Hun aantal blijft sterk stijgen.
=== Voorsteden ===
[[Afbeelding:The city limits of Paris from the 4th century to 2015.svg|thumb|De grenzen van Parijs van de 4e eeuw tot heden
{{legenda|#15351F|4e eeuw}}
{{legenda|#265937|10e en 11e eeuw}}
{{legenda|#347D4D|vanaf de 12e eeuw}}
{{legenda|#429F62|vanaf de 14e eeuw}}
{{legenda|#5EB97C|vanaf de 16e eeuw}}
{{legenda|#81C999|[[Muur van de Belastingpachters]]}}
{{legenda|#A6D7B7|enceinte de Thiers, vanaf de 19e eeuw}}
{{legenda|#DBEEE1|tegenwoordig}}]]
Parijs kreeg tussen 1870 en 1940 een nieuw aangezicht. De stad was onder [[Napoleon III]] al aan de demografische ontwikkelingen aangepast, maar tot 1860 kwam de bebouwing nog niet verder dan de enceinte de Thiers. Parijs was door de economische groei [[Overbevolking|overbevolkt]] geraakt, maar ook doordat de bevolking van het [[platteland]] naar de stad was verhuisd. Het begrip [[banlieue]] ontstond in deze tijd en er werd meer van de ''région parisienne'' gesproken dan van de stad Parijs. De problemen, die met infrastructuur te maken hadden, werden pas in 1961 opgelost, toen [[Paul Delouvrier]] op verzoek van [[Charles de Gaulle]] met de bouw van vijf [[Geplande stad|geplande steden]] en het [[Réseau express régional]] begon. Deze uitbreiding ging echter tevens gepaard met een verdere spreiding van de bestuurlijke macht.
Terwijl de totale bevolking van Parijs lange tijd min of meer stabiel is gebleven, is het aantal mensen dat in de banlieues woont sinds het einde van de 19e eeuw sterk gestegen. Aan het begin van de 21e eeuw woonde bijna 80% van de totale Parijse bevolking in de banlieues.
=== Demografische ontwikkeling sinds 1962 ===
Regel 376 ⟶ 319:
[[Bestand:Hotel de Ville Paris Wikimedia Commons.jpg|thumb|Het [[stadhuis van Parijs]]]]
Parijs is het 75e [[departementen van Frankrijk|departement]] van Frankrijk. Het gebied van het departement valt samen met dat van de gemeente Parijs.
Parijs is onderverdeeld in twintig stedelijke [[arrondissementen van Parijs|arrondissementen]]. De arrondissementen kiezen hun eigen arrondissementsraad, behalve de eerste vier die één [[Paris Centre|gezamenlijk gekozen bestuur]] hebben. In totaal zijn er 517 arrondissementsraadsleden; uit hun midden worden de 163 leden van de raad van Parijs ([[conseil de Paris]]) gekozen. De leden van de raad van Parijs kiezen de [[Lijst van burgemeesters van Parijs|burgemeester van Parijs]]. Sinds april 2014 is [[Anne Hidalgo]] burgemeester van Parijs, als eerste vrouw in de geschiedenis. Bekende oud-burgemeesters zijn [[Jean Tiberi]] (1995-2001) en [[Jacques Chirac]] (1977-1995).
De raad van Parijs is tegelijkertijd gemeenteraad en departementsraad; de bevoegdheden van beide lichamen worden in één raad gecombineerd.
Formeel is Parijs onderverdeeld in 20 [[kanton (Frankrijk)|kantons]] waarvan de grenzen gelijk lopen met die van de gemeentelijke arrondissementen wat zich uit in het feit dat de arrondissementen van Parijs fungeren als kieskring voor de departementsraad (een kantonfunctie). Dit is gedaan omdat bij een departementaal arrondissement een gemeente in haar geheel onderdeel moet zijn en geen stukken zoals dat bij kantons wel mogelijk is. Vanwege de naamsverwarring (er bestaan in Frankrijk twee types arrondissementen) en de bestuurlijke gelijkstelling van het departement en de gemeente Parijs wordt foutief gedacht dat de arrondissementen van Parijs departementale arrondissementen zijn. In werkelijkheid zijn dit gemeentelijke arrondissementen zoals die ook in [[Marseille]] en [[Lyon]] bestaan.
De arrondissementen zijn weer onderverdeeld in ''[[quartier (Parijs)|quartiers]]'', kwartieren.
Parijs telt aldus 80 ''quartiers''.
Politietaken in de stad worden uitgevoerd door de [[Politieprefectuur van Parijs|politieprefectuur]].
== Stadsbeeld ==
| |||