Garabogazköl: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 44:
Tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] werden aan de Garabogazköl [[wolfraam]] en [[lithium (element)|lithium]] gewonnen ten behoeve van de [[defensie-industrie|wapenindustrie]]. Na de oorlog werd de sulfaatwinning hervat, waarvoor Stalin vele ex-krijgsgevangen inzette. Vanaf de jaren vijftig werd het grondwater weggepompt uit lagen onder de bodem, hetgeen hoogwaardiger zout opleverde. Tussen 1963 en 1973 werd bij Bekdasj een moderne fabriek gebouwd die niet langer afhankelijk is van de verdamping (het water van de Kaspische Zee en daarmee de Garabogazköl fluctueert met het seizoen) en zo het hele jaar door kan werken.
 
De Garabogazköl stond tot 1980 in open verbinding met de Kaspische Zee. Toen als gevolg van grote onttrekking van water voor de [[katoen]]winning in [[Centraal-Azië]] het waterpeil begon te dalen werd de baai door de Sovjet-Unie afgesloten met een 200 meter lange dam. Het water uit de Kaspische Zee zou zo minder makkelijk kunnen wegvloeien en het dalen van het waterpeil kon worden gestopt. Deze oplossing zou zijn gemakkelijker te verwezenlijken zijn dan het alternatief: de [[Omleiding van de noordwaartse loop van de grote Siberische rivieren|omkering van verschillende rivieren]] (de [[Neva]], [[Noordelijke Dvina|Dvina]] en [[Petsjora (rivier)|Petsjora]]). Het gevolg was echter dat de Garabogazköl in plaats van na de verwachte 15 tot 20 jaar al na 2 jaar droog kwam te staan. De opgehoopte metersdikke zoutlagen op de bodem konden ineens vrij verwaaien, waarbij het zout zich verspreidde over grote delen van het Turkmeense grondgebied en andere (Russische) gebieden aan de Kaspische Zee. Deze grote zoutstormen zorgden voor de verzilting van landbouwgronden. De Sovjet-Russische autoriteiten probeerden dit stil te houden, maar Amerikaanse satellietbeelden toonden al snel grote kleurverschillen{{Bron?||2021|03|20}} en in 1983 werd wereldkundig gemaakt dat de baai droog was gevallen. In hetzelfde jaar werd ontdekt dat de [[flamingo's]] die er tijdens de migratie neerstreken massaal waren gestorven wegens gebrek aan water. Door het droogvallen kon de chemische industrie, die vooraf sterk tegen de afdamming had gepleit, niet langer bestaan en werd deze gesloten.
 
Kort na de Turkmeense onafhankelijkheid liet president [[Saparmurat Niazov]] in 1992 onder grote belangstelling de dam tussen de Garabogazköl en de Kaspische Zee weer doorsteken om deze door de Sovjet-Unie 'ontstolen' baai weer 'terug te geven aan het Turkmeense volk'. Door deze handeling werd de waterstand hersteld. Inmiddels stijgt het waterpeil van de Kaspische Zee weer door toegenomen aanvoer vanuit de Wolga.<ref>[https://web.archive.org/web/20070318063400/http://www.rug.nl:80/bibliotheek/artikelen/milieu ''Materialen: het milieu aan een zijden of katoenen draadje''] (Tentoonstelling Universiteitsbibliotheek RuG ''(On)veiligheid door technologische vooruitgang'' uit 2002) (via [[Wayback Machine]])</ref> De chemische industrie, die sterk afhankelijk was geweest van de [[centraal geleide economie|planeconomie]], werd echter niet hersteld.