Mijn vriend Sukarno: verschil tussen versies

'''Mijn vriend Sukarno''' is een in 1995 verschenen boek over [[Soekarno]], de eerste [[Indonesië|Indonesische]] [[president]]. Het is geschreven door de [[Nederland]]se [[journalist]], [[schrijver]] en Indonesië-kenner [[Willem Oltmans]]. Puttend uit zijn [[dagboek (persoonlijk)|dagboek]] en zijn [[memoires]], waarvan enkele delen ook in druk waren verschenen, beschrijft Oltmans met begrip en sympathie zijn herinneringen uit de periode 1956-1966 aan de in 1970 overleden Soekarno, de strijder tegen het Nederlandse [[kolonialisme]] in [[Nederlands-Indië]] die in eigen land wordt geëerd als een vader des vaderlands. In Nederland werd de staatsman echter vanwege zijn politieke houding tijdens en na de [[Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog]] lange tijd gezien als een vijand.

In het voorwoord vermeldde Oltmans over de titel dat hij ooit van de schrijver [[Jef Last]] een exemplaar kreeg van diens in 1966 verschenen boek ''Mijn vriend André Gide''. Destijds verschilde hij met Last van mening over de vraag of het in de [[journalistiek]] eigenlijk wel gepast was vrienden te maken.

In het hoofdstuk ''Bonn (1956)'' beschrijft Oltmans, ofschoon correspondent te Rome, hoe hij na het inleveren van zijn kopij over die eerste ontmoeting bij de redacteur van het weekblad [[Elsevier Weekblad|Elsevier]] die daarin als enige Nederlandse publicatie wel geïnteresseerd bleek, Soekarno achterna reisde tijdens diens daaropvolgend staatsbezoek aan de [[WestBondsrepubliek Duitsland (1949-1990)|Bondsrepubliek Duitsland]] en het met de Indonesische president gelegd contact voortzet en met diens gevolg ¨meelift´.<ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 21-22</ref> Een poging verder met hem en zijn gevolg mee te liften tijdens diens daaropvolgend bezoek aan de [[Sovjetunie]] bleek echter niet mogelijk, omdat hem een visum voor dat land werd geweigerd.<ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 23</ref>

In 1957 werd Oltmans op de protocollijst van het paleis gezet en hij zou tot september van dat jaar alle reizen van de president door zijn land meemaken, waarbij hij ook bij door hem toegesproken massabijeenkomsten (''rapat raksasa'') aan het publiek werd gepresenteerd en geprezen, wat bedoeld kon zijn om anti-Nederlandse gevoelens in het land te bedaren.<ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 26 en 50</ref> Ook kon hij meevaren aan boord van het regeringsjacht ms. 'Djadajat'.<ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 53-56</ref> Soekarno werd destijds een belangrijke leider in de [[Beweging van Niet-Gebonden Landen]].

Begin 1957 was Oltmans opsteller en een van de ondertekenaars van de [[Petitie Drost]], een verzoek gericht aan het Nederlands parlement van een aantal Nederlanders in Indonesië, waaronder hoogleraren, zakenlieden, planters en geestelijken, waarin omfloerst werd gewezen op de onhaalbaarheid van het vasthouden aan Nieuw-Guinea ten koste van de positie als West-Europese handelsnatie in Zuidoost-Azië. Deze voorzichtige poging het Nederlands buitenlandbeleid om te buigen stuitte in de Nederlandse pers op onbegrip. Commentator [[Johan Luger]], alias Pasquino schreef in dagblad ''[[De Telegraaf]]'': ‘Politieke geschillen brachten [[Johan van Oldenbarnevelt]] op het schavot. In vroeger tijden was men niet zuinig met de beschuldiging van landverraad.’ Op de petitie werd door geen enkel Kamerlid openlijk gereageerd. Oltmans Nederlandse opdrachtgevers staakten hun band met Oltmans, omdat zij meenden dat hiermee de journalistieke ethiek in het gedrang kwam. Later zou hij erachter komen dat dit een [[machinatie]] van minister Luns betrof.<ref>Luns zond volgens hem de inlichtingendiensten naar de hoofdredacteuren van de ''Nieuwe Rotterdamse Courant'', het ''Algemeen Handelsblad'' en ''Het Vaderland'' om duidelijk te maken dat hij 'staatsgevaarlijk' zou zijn, omdat hij de overdracht van Nieuw-Guinea aan Indonesië bepleitte.''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 32</ref><ref>Volgens Oltmans zelf omdat ondertekenaars van het pleidooi met hun adres aan de Staten-Generaal vijf jaar te vroeg waren, aangezien Luns in 1962 "met hangende pootjes" het overzeese gebiedsdeel alsnog aan Indonesië zou overdragen: pag. 32</ref> Oltmans ging daarna verder als medewerker van het Nederlandstalige Indonesische blad [[De Nieuwsgier]]. Voor dat tijdschrift reisde hij in februari 1957 naar [[New York (stad)|New York]] voor verslaggeving over de bemoeienis van de [[Algemene Vergadering van de Verenigde Naties]] met de kwestie Nieuw-Guinea. Op 28 februari 1957 besloot de Politieke Commissie van de Algemene Vergadering wederom een speciale [[Commissie van Goede Diensten]] in te stellen die zou helpen het Nederlands-Indonesische geschil te beslechten,<ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 33</ref> zoals in 1947 ook was gebeurd na de [[Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog|Eerste Politionele Actie]], zoals de pogingen de onafhankelijkheidsstrijd de kop in te drukken [[eufemisme|eufemistisch]] door de toenmalige Nederlandse regering werden betiteld.

In april 1960 nam Oltmans zelf contact op met het [[Witte Huis (Washington)| Witte Huis]] over de Nieuw-Guinea-kwestie, met het voorstel daarover te overleggen met [[ Bernhard van Lippe-Biesterfeld| Prins Bernhard]] in plaats van met minister van Buitenlandse Zaken Luns. In juni 1960 benaderde hij in overleg met de nieuwe Indonesische vertegenwoordiger bij de VN Sukardjo Wirjopranoto, banaderde tevens de Nederlandse permanente vertegenwoordiger bij de VN, Carl Schürmann. Hij lichtte hem het standpunt van Indonesië toe, dat aanstuurde op het aannemen van een [[Resolutie van de Verenigde Naties|resolutie]] van de [[Algemene Vergadering van de Verenigde Naties]] over deze kwestie.

Op 30 september 1960 sprak president Sukarno op de 15e zitting van de Algemene Vergadering zijn beroemd geworden rede uit, ''To Build the World Anew (Menuju Memori Dunia)'' <ref>[http://maritimnews.com/2016/09/mengenang-pidato-bung-karno-30-september-1960-to-build-the-world-a-new/ Mengenang Pidato Bung Karno 30 September 1960, To Build The World A New] (Indonesische tekst over deze rede)</ref> <ref>Toward Freedom and Dignity of Man, Five speeches by president Sukarno of Indonesia, april 1961</ref>. Nadat in januari 1961 [[John F. Kennedy]] was beëdigd als [[president van de Verenigde Staten]] ontwierp Sukarno een nieuw diplomatiek offensief om de kwestie Nieuw-Guinea zo snel mogelijk uit de wereld te helpen. In april 1961 vond overleg plaats tussen de nieuwe president, eerst met Luns op 10 april 1961, daarna met Soekarno op 24 april 1961, en vervolgens op 25 april 1961 Prins Bernhard, zoals Oltmans in 1960 reeds aan een adviseur op het Witte Huis voor het buitenlandbeleid had voorgesteld.

Begin 1962 rezen er verdere spanningen tussen Nederland en Indonesië toen er op Nieuw-Guinea schermutselingen plaatsvonden tussen Nederlandse militairen en Indonesische infiltranten, waarbij escalatie tot een oorlog dreigde. Het in april 1961 gestart geheim overleg met de Verenigde Staten leidde echter ertoe dat op 20 maart 1962 in huize Huntlands te [[Middleburg (Virginia)|Middleburg]], [[Virginia (staat)|Virginia]], de delegaties van Nederland en Indonesië onder leiding van een Amerikaanse diplomaat aan de onderhandelingstafel schoven. Op 15 augustus 1962 werd het bereikt akkoord over Nieuw-Guinea in de zaal voor de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in New York getekend. Volgens Oltmans was dit resultaat voor een belangrijk deel te danken aan Prins Bernhard. <ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 124</ref> In datzelfde jaar voorspelde hij dat er in Indonesiê signalen waren voor een mogelijke militaire staatsgreep. <ref>''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 140</ref>

Bij het verschijnen van het boek, 40 jaar na het uitroepen van de [[Indonesië|Republiek Indonesia]], werd er in Nederland weinig geëmotioneerd en vooringenomen gereageerd. Na het verstrijken van enkele decennia leek er meer objectieve belangstelling te zijn voor Soekarno als leider van de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Voorheen was Soekarno afgeschilderd als een onbetrouwbare schurk en als [[collaboratie|collaborateur]] tijdens de [[Japanse bezetting van Nederlands-Indië]].<ref> "Hij werd in ons land als een monster voorgesteld, omdat we tot de slechtste verliezers uit de Europese koloniale geschiedenis behoorden. De eenvoudigste uitweg voor ons eigen falen was om Sukarno van alles wat in Indië en Indonesië verkeerd was gegaan de schuld te geven." ''Mijn vriend Sukarno'' (1995), pag. 28</ref> Er was ook kritiek op het boek: filmer [[Frans Glissenaar]] stelde in ''[[de Volkskrant]]'' dat Oltmans van Soekarno ‘een heilige’ trachtte te maken.<ref>''De Volkskrant'', 12 juli 1995</ref> Bij het verschijnen van het boek schreef Oltmans zelf een artikel voor weekblad ''[[De Tijd (Nederland)|De Tijd]]'', waarin hij Soekarno beschreef als een aimabele man, in schril contrast tot diens opvolger [[Soeharto]], die Oltmans verantwoordelijk hield voor de massaslachting in Indonesië na de coup in oktober 1965 en later herhaaldelijk zou betitelen als "de [[Pol Pot]] van Indonesië", zowel in een stuk in De Volkskrant <ref>'Soekarno en Soeharto: dag en nacht', ''de Volkskrant'', 29 juli 1995</ref> als in zijn eveneens in 1995 verschenen brochures ''Bon voyage, majesteit!'' en ''Welkom thuis, majesteit!''.

Tijdens zijn leven was het onder het premierschap van [[Willem Drees|Willem Drees sr.]] en het ministerschap van Joseph Luns aan Soekarno nimmer gegund Nederland te bezoeken. Dit ofschoon een bezoek in het kader van de nieuwe betrekkingen met de vroegere kolonisator zijn grootste wens was geweest, en een voet op Nederlandse bodem door het eerste Indonesisch staatshoofd een sterke symbolische betekenis zou hebben gehad. In tegenstelling tot [[Mohammed Hatta]], [[Ali Sastroamidjojo]], [[Raden Mas Sartono]] en andere leiders uit de onafhankelijkheidsstrijd was hij nooit in Nederland geweest; sinds de soevereiniteitsoverdracht op 27 december 1949, waarvan van Nederlandse zijde de onvermijdelijkheid werd ingezien na 4 jaar militaire strijd en politieke onderhandelingen, weigerde Nederland ook lange tijd halsstarrig de [[Onafhankelijkheidsdag (Indonesië)|datum van de onafhankelijkheid]] van Indonesië na 300 jaar Nederlandse koloniale bezetting te erkennen (17 augustus 1945), de datum van het uitroepen van de Republiek Indonesië: die zou pas na een halve eeuw in 2010 worden erkend.<ref>[https://www.trouw.nl/nieuws/nederland-erkent-indonesische-onafhankelijkheid-per-17-8-45~b92c233e/ Indonesische onafhankelijkheid per 17-8-'45']</ref> In 1956 waren Italië en West-Duitsland de eerste Europese staten die bereid waren hem te ontvangen, waarbij Oltmans aanwezig was en hun vriendschap ontstond.