Motorenfabriek Thomassen De Steeg: verschil tussen versies

'''Motorenfabriek Thomassen De Steeg''' was een fabriek in het [[Provincie Gelderland|Gelderse]] [[De Steeg (Gelderland)|De Steeg]] die meer dan 100 jaar heeft bestaan. Gedurende die tijd zijn er velerlei machines en motoren ontwikkeld en gebouwd. De onderneming is aan het einde van de 20e eeuw gesplitst in vijf zelfstandige ondernemingen. Drie van deze ondernemingen voeren nog de naam Thomassen als deel van hun bedrijfsnaam.

In 1922 vond de verhuizing naar [[De Steeg (Gelderland)]] plaats. Daar verkreeg het bedrijf een aaneengesloten terrein van ruim 10 ha. met eigen spooraansluiting en volop de ruimte om verder te groeien. Maar de verwerving en nieuwbouw bracht een drukkende schuldenlast teweeg, waarbij de [[Bataafse Petroleum Maatschappij]] de helpende financiële hand toestak, in ruil voor een aanzienlijk belang. In de jaren dertig viel de afzet ver terug wat deels gecompenseerd werd door het maken van bussen, onder meer in automobielcylinders, en tandradpompjes voor de kunstzijde-industrie. De wederopbouw bracht weer een grote opbloei. Midden jaren vijftig telde Thomassen een 700 werknemers. Dezen werkten grotendeels, een 80%, voor de export.

; Motoren : Begonnen met de verkoop van Engelse “[[National (Engeland)|National]]” motoren, ontwikkelde Thomassen eigen gas- benzine- en dieselmotoren. De eerste motor werd in 1896 geproduceerd, de laatste in 1982. Vermogens gingen van 0,5 tot 3000 pk. Thomassen heeft samengewerkt met het Deense [[Frichs]] en met [[Stork (bedrijf)|Stork]].

; Gasgeneratoren : Om te voldoen aan de vraag naar brandstofgas voor [[gasmotor]]en ging Thomassen [[gasgenerator]]en van het merk [[Simplex (Birmingham)|Simplex]] (Engels) en later [[Pierson (geslacht)|Pierson]] (Nederlands, geproduceerd in Frankrijk) leveren. Thomassen ontwikkelde ook een eigen gasgenerator. In de oorlogsjaren 40-45, toen er geen benzine te krijgen was, werd dit product weer populair. De motoren zogen het gas zelf aan, vandaar de naam zuiggasgenerator.

; Zuigercompressoren : Thomassen begon met het ontwikkelen van [[zuigercompressor]]en voor de [[Bataafse Petroleum Maatschappij]] ([[Bataafse Petroleum Maatschappij|BPM]], later [[Royal Dutch Shell|Shell]]). De eerste compressor werd in 1921 afgeleverd. De productie van zuigercompressoren is zeer succesvol gebleken en vindt nog steeds plaats. De grootste compressoren nemen een vermogen op van meer dan 13.000 [[kilowatt|kW]]. Thomassen heeft een licentiehouder voor de zuigercompressoren in Japan; [[Mitsui Engineering & Shipbuilding]]. Er zijn meer dan 1500 compressoren afgeleverd.

; Centrifugaalcompressoren : Op basis van een in 1955 verkregen licentie van Carrier te [[Syracuse (New York)]] (later [[Elliott (motorfiets)|Elliott]]) bouwde Thomassen zeer succesvol [[centrifugaalcompressor]]en voor de olie- en gasindustrie. Deze compressoren werden gemaakt voor de hoogste drukken die nodig zijn in [[kraakinstallatie]] of bij het werk op olie- en gasvelden die onder hoge druk staan. Wegens verslechtering van de markt trok Elliott in 1988 de licentieovereenkomst in. [[Howden Thomassen Compressors]] levert nog wel reservedelen en service voor centrifugaalcompressoren.

; Stoomturbines : Eveneens onder licentie van Elliott werden vele kleine [[stoomturbine]]s gebouwd. Deze eenvoudige stoomturbines spelen een belangrijke rol in de petrochemie, als aandrijvers of noodaandrijvers van [[pomp (machine)|pomp]]en en [[ventilator]]en, maar ook wel als startmachines van grote [[gasturbine]]s. Later verkreeg Thomassen een licentie van [[General Electric]] voor het bouwen van grotere stoomturbines die veelal werden ingezet bij warmtekrachtcentraleswarmte-krachtcentrales ([[WKC]]) of bij Stoom- en gasturbinecentrales ([[STEG]]).

; Gasturbines : Thomassen begon in 1958 met het bouwen van [[Westinghouse]]gasturbines onder een licentieovereenkomst met Westinghouse. Toen deze overeenkomst wegens de fusie met [[Rijn-Schelde-Verolme|RSV]] niet meer mogelijk was verkreeg Thomassen een licentie voor het bouwen van General Electric ([[General Electric|GE]]) gasturbines. Deze overeenkomst heeft tot 1999 geduurd. In totaal heeft Thomassen 263 zware industriële gasturbines (Heavy Duty, HD) afgeleverd in vermogens tussen 11 [[Megawatt|MW]] en 125 MW. Vanaf 1985 begon Thomassen met de levering van LM gasturbines. Deze lichte machines voor Land en Marine zijn afgeleid van een [[vliegtuigmotor]]. Hoewel de machine zelf door GE in Amerika werd gebouwd, was Thomassen verantwoordelijk voor het gehele ontwerp en de bouw van de installatie ("packaging" genoemd), vaak een WKC met een [[stoomketel]], een stoomturbine en een generator. Ook deze productie eindigde in 1999, na het leveren van 38 installaties in vermogens tussen 14 MW en 43 MW. Op de Heavy Duty gasturbines wordt nog steeds service verleend, door [[Ansaldo Thomassen]] in Rheden, Gld. De service op LM-gasturbines is door [[GE Energy Europe]] in 2015 verplaatst naar [[Brindisi (stad)|Brindisi]], Italië.

; Jaknikkers : Een belangrijk product voor Thomassen. Er zijn heden nog duizenden [[jaknikker]]s in bedrijf, vooral in Venezuela en Indonesië. De laatste jaknikker die in Nederland in bedrijf was is in 2014 verhuisd naar het [[Nederlands Openluchtmuseum]] in Arnhem. In de jaren negentig werd de productie van deze machines gestaakt.

* 1883: Werkplaats en smederij Geurt Thomassen opgericht in de Rodenburgstraat in Arnhem

* 1892: Verhuizing naar de Weerdjesstraat, bedrijfsnaam Thomassen & Co

* 1893: Frits Thomassen komt in dienst van het bedrijf

* 1896: Eerste [[gasmotor]]en “Gelria” en “Insulinde” in eigen beheer ontwikkeld

* 1904: Eerste Thomassen zuiggasgenerator geproduceerd

* 1906: N.V. Machine- en Motorenfabriek v/h Thomassen & Co opgericht

* 1908: Begin van levering Piersonzuiggasgeneratoren

* 1910: Thomassen zuiggasmotor met Piersongasgenerator verwerft in [[Sint-Petersburg]] de hoogste onderscheiding. Geurt Thomassen verlaat het bedrijf en begint een eigen nieuw bedrijf G. Thomassen Machine- en Motorenfabriek, gevestigd in de Rozenstraat in Arnhem

* 1913: “Thomassenmotor” officieel als merknaam geregistreerd

* 1914: Invoering van de 55-urige werkweek. De eerste Thomassendieselmotor is gereed

* 1914: Productie van spinpompen voor [[ENKA (bedrijf)|Enka]] en militair materiaal voor [[Artillerie-inrichtingen]] Hembrug

* 1917: Grote order voor motoren voor de Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM)

* 1918: Invoering van de 48-urige werkweek

* 1919: Eerste dividend van de N.V. uitgekeerd (6%)

* 1921: Thomassen ontwerpt en bouwt haar eerste zuigercompressoren, bestemd voor de BPM

* 1922: Invoering van de 45-urige werkweek. Verhuizing naar de nieuwe fabriek in [[Rheden (plaats)|Rheden]], post [[De Steeg (Gelderland)|De Steeg]]

* 1924: BPM (Shell) neemt een meerderheidsbelang in Thomassen

* 1927: Licentieovereenkomst met [[Ricardo plc]] voor de bouw van dieselmotoren

* 1928: Levering van de 200e compressor en de 2000e motor

* 1929: Ontwerp en bouw van de eerste verticale Thomassen [[dieselmotor]], type VO. Eerste toepassing van een horizontale gasmotorcompressorcombinatie

* 1930: Invoering ziektewet; Thomassen houdt eigen ziekenfonds via de afdelingskas. Eerste CAO voor de metaalindustrie getekend.

* 1933: Bouw van de eerste Thomassen pumping unit (jaknikker). Licentieovereenkomst met Frichs voor de bouw van “snellopende” dieselmotoren

* 1934: W.G.F. (Frits) Thomassen wordt directeur van het bedrijf, samen met ir. J.A. Mijnlieff

* 1936: De eerste Thomassen snellopende dieselmotor wordt afgeleverd, type 6Fa

* 1939: Overlijden van Frits Thomassen. Eerste storting ten behoeve van het W.G.F. Thomassenpensioenfonds. Eerste toepassing van [[drukvulling]] op een Thomassendieselmotor

* 1940-45: Productie van zuiggasgeneratoren voor de Nederlandse auto’s. Geheime ontwikkeling van een gasmotorcompressorcombinatie. Clandestien werk voor na de oorlog gaat door. Deel van het Thomassenpersoneel naar Duitsland afgevoerd voor de “Arbeitseinsatz”. Oprichting van het W.G.F. Thomassenpensioenfonds. Drie Thomassenmedewerkers door de Duitsers zonder proces gefusilleerd wegens een staking tegen de Duitse bezetter. Fabriek gedeeltelijk leeggeroofd door de Duitsers; productie gestopt in 1944.

* 1946: Levering van de eerste V-gasmotorcompressorcombinatie type 4NC aan de BPM. Bouw van de eerste Thomassen bedrijfswoningen aan de Havelandseweg in Rheden

* 1947: Levering van de eerste Thomassen [[scheepsmotor]] met drukvulling

* 1948: Oprichting van de bedrijfsschool. Thomassenmachinepark weer compleet. Samenwerkingscontract met Stork voor de bouw van [[tweetakt]]dieselmotoren getekend

* 1949: Succesvolle proefvaart van [[dieselelektrisch]]e ijsbreker Walvis met drie Thomassenmotoren 6Fa. Bouw van 20 personeelswoningen aan de Havelandseweg in Rheden

* 1950: Eerste V-gasmotorcompressorcombinatie 8Nac afgeleverd; naamswijziging van de firma in “N.V. Motorenfabriek ‘Thomassen’”

* 1951: Levering van de eerste Thomassendieselmotoren type 6Fe voor locomotieven van de [[Nederlandse Spoorwegen|NS]]

* 1953: Eerste Thomassen-Stork tweetaktlocomotiefmotor type ST afgeleverd. Oprichting van de vereniging van gepensioneerden “De Schakels”. Thomassen herstelt gratis alle Thomassenmotoren die geleden hebben bij de [[watersnoodramp]]

* 1954: Oprichting van het ir. J.A. Mijnliefffonds voor Gemeenschappelijke Bijstand. Licentieovereenkomst met [[Nuovo Pignone]] voor het bouwen van Thomassengasmotorcompressoraggregaten in Italië

* 1955: Licentieovereenkomst met Carrier International Ltd. voor het bouwen van Elliottcentrifugaalcompressoren. Shell verkoopt de meerderheid van de aandelen, notering van Thomassenaandelen aan de beurs van Amsterdam

* 1958: Licentieovereenkomst met Westinghouse voor de bouw van gasturbines

* 1960: Thomassen verleent licentie aan Mitsui Engineering & Shipbuilding in Japan voor de bouw van Thomassenzuigercompressoren

* 1966: Fusie met [[RotterdamseRotterdamsche Droogdok Maatschappij]] en [[Koninklijke Maatschappij De Schelde]] (Rijn-Schelde combinatie); Thomassen beursfonds af

* 1969: Licentie van Westinghouse beëindigd. Licentie verkregen van General Electric voor het bouwen van zware gasturbines (heavy duty, HD)

* 1970: Productie van dieselmotoren beëindigd

* 1971: Rijn-Schelde fuseert met [[Verolme]] ([[Rijn-Schelde-Verolme|RSV]]). RSV houdt een minderheidsbelang in Thomassen

* 1974: 40-urige werkweek ingevoerd

* 1982: De laatste gasmotor verlaat de fabriek

* 1983: Thomassen levert de eerste GE gasturbine type LM (van luchtvaartturbine afgeleid) in Nederland; oprichting van een LM-serviceshop. Verzelfstandiging Thomassen uit de failliete boedel RSV.

* 1988: Beëindiging van de licentie van Elliott

* 1989: Joint-venture met [[Stewart & Stevenson]] voor het “packagen” van LM-gasturbines (TSSI)

* 1994: [[Deutsche Babcock]] verkrijgt 40% van de aandelen

* 1996: Deutsche Babcock verkrijgt 100% van de aandelen. Oprichting van de divisie Thomassen Compression Systems (TCS). Thomassen International tekent overeenkomst met General Electric voor de productie van stoomturbines tot 150 MW.

* 1998: Licenties van GE voor gasturbines beëindigd. Einde van TSSI. De serviceafdelingen voor HD en LM gasturbines worden gehandhaafd

* 1999: Aflevering van de laatste GE gasturbine. Opsplitsing van Thomassen in vijf zelfstandige bedrijven: Thomassen Compression Systems (TCS, compressoren), Babcock Borsig Power Turbine Services (BBP-TS, HD gasturbines), Thomassen Machining (TM, machinale bewerking), GE Aero Services (GE, LM gasturbines) en Facilty Services Haveland (FSH, gebouwen en terreinen)

* 2000: Oprichting van VBR in Giesbeek (Nu VBR Turbine Partners) door enkele medewerkers van Thomassen. Specialiteit: onderhoud aan LM gasturbines.

* 2010: Verplaatsing van VBR Turbine Partners naar Elst

* 2005: TCS, TM en FSH worden ondergebracht bij Citadel Enterprises (Kroymans)

* 2011: Veranderingen van aandeelhouders: Howden neemt aandelen TCS over; bedrijfsnaam nu [[Howden Thomassen Compressors]]. [[Osse Equipment Manufacturing Group]] neemt aandelen Thomassen Machining over. Ansaldo neemt aandelen BBP-TS over; bedrijfsnaam nu [[Ansaldo Thomassen]]

* 2014: GE Aero Services (“aeroderivatives” van 18 tot 64 MW) wordt opgenomen in de groep “Distributed Power” van “GE Power & Water”, samen met GE Waukesha (gasmotoren van 119 tot 3605 kW) en GE Jenbacher (diesel- en gasmotoren van 120 tot 9500 kW).

* 2015: GE verplaatst Aero Services naar Brindisi, Italië

* 2018: Thomassen Machining overgenomen door UTB Investments

* 2019: Thomassen Machining failliet verklaard; beëindiging van dit deel van Thomassen

* 2019: Howden Thomassen Compressors overgenomen door KPS Capital Partners