Tektonische plaat: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
alles Labels: Vervangen Misbruikfilter: Schuttingtaal Visuele tekstverwerker Misbruikfilter: Experimenteren |
Versie 59106673 van 94.210.82.139 (overleg) ongedaan gemaakt. Label: Ongedaan maken |
||
Regel 1:
[[Bestand:Plate tectonics map.gif|350px|thumb|wereldkaart met [[tektonische platen]], [[Breuk (geologie)|breuklijn]]en en vulkanische activiteit]]
[[Bestand:Global plate motion.jpg|thumb|350px|beweging van tektonische platen gebaseerd op [[Global Positioning System|GPS]]-satellietgegevens van NASA [http://sideshow.jpl.nasa.gov/mbh/series.html JPL]. De vectoren geven zowel de richting als relatieve snelheid van de Tektonische platen]]
Een '''tektonische plaat''' of '''tektonische schol''' is een stuk van het oppervlak van de [[Aarde (planeet)|Aarde]] dat als één geheel beweegt. Er zijn op de Aarde zeven grote tektonische platen, en verschillende kleinere. Deze platen verschuiven in een zeer traag tempo, hooguit enkele centimeters per jaar. Het mechanisme hierachter staat bekend als [[platentektoniek]]. De [[lithosfeer]] - de [[brosse deformatie|brosse]] buitenste laag van de planeet - ligt op de veel zwakkere [[asthenosfeer]], die langzaam op [[plastische deformatie|plastische]] manier kan vloeien. [[Convectie]]stromingen houden de asthenosfeer voortdurend in beweging. De tektonische platen waaruit de lithosfeer bestaat worden door die beweging aangeduwd.
==Opbouw==
Tektonische platen houden niet per se op aan de rand van een [[continent]] of het [[continentaal plat]]. In sommige gevallen hoort de aangrenzende oceaanbodem tot dezelfde plaat. Sommige platen bestaan daarom uit zowel [[continentale korst|continentale]] als [[oceanische korst|oceanische]] delen. Andere platen bestaan geheel uit een van beide typen lithosfeer. Er bestaat overigens ook "intermediaire" lithosfeer, die van samenstelling tussen de twee typen in zit.
==Begrenzingen==
De overgang van twee platen kan een [[Convergente plaatgrens|convergente]], [[Divergente plaatgrens|divergente]] of [[Transforme plaatgrens|transforme]] plaatgrens zijn. Bij convergente plaatgrenzen bewegen twee platen naar elkaar toe - meestal beweegt één plaat onder de andere. Divergente plaatgrenzen zijn plekken waar twee platen uit elkaar bewegen, wat leidt tot [[korstextensie|extensie]] of [[oceanische spreiding]]. Transforme plaatgrenzen zijn grenzen waar de platen langs elkaar schuiven, een situatie die onder andere langs de [[San Andreasbreuk]] tussen de [[Juan de Fuca-plaat]] en de [[Noord-Amerikaanse plaat]] voorkomt.
De randen van continenten ([[continentale marge]]s) kunnen actief zijn of passief. Een actieve marge is tegelijk een plaatgrens, een passieve marge is geen plaatgrens maar slechts een overgang van continentale naar oceanische lithosfeer in dezelfde plaat.
==Overzicht van tektonische platen==
{{Kaart tektonische platen}}
Hoewel plaatgrenzen vaak duidelijk verlopen, is dit niet overal het geval. De geologische structuren zijn op veel plekken ingewikkelder dan met een enkele lijn op een kaart kan worden weergegeven. Daarom bestaan er kleine verschillen in de modellen voor de verdeling van het aardoppervlak in platen. De meeste modellen definiëren zeven grote en ongeveer acht kleinere tektonische platen.
===Grote platen===
* [[Afrikaanse Plaat]]
* [[Antarctische Plaat]]
* [[Australische Plaat]]
* [[Euraziatische Plaat]]
* [[Noord-Amerikaanse Plaat]]
* [[Pacifische Plaat]]
* [[Zuid-Amerikaanse Plaat]]
===Kleinere platen===
* [[Arabische Plaat]]
* [[Caribische Plaat]]
* [[Cocosplaat]]
* [[Filipijnse Plaat]]
* [[Indische Plaat]]
* [[Juan de Fucaplaat]]
* [[Nazcaplaat]]
* [[Scotiaplaat]]
===Microplaten===
Naast de grote en kleinere platen, bestaat er ook een (groot) aantal microplaten. Deze liggen meestal langs een plaatgrens tussen twee grotere platen, en zijn los gaan bewegen door de [[wrijving]] in zo'n gebied. In sommige gevallen is moeilijk te bepalen of men met een aparte plaat te maken heeft of een [[tektonische eenheid]] als een grote [[overschuiving]] (een [[dekblad]]). Vaak kan men deze microplaten herkennen aan de diepere structuren in de [[onderkorst]], met behulp van [[seismologie|seismologisch]] onderzoek en [[tomografie]]. Voorbeelden van microplaten zijn:
* [[Anatolische Plaat]] ([[Turkije]])
* [[Apulische Plaat]] ([[Italië]])
* [[Egeïsche Plaat]]
* [[Explorerplaat]] ([[Canada]])
* [[Galapagosplaat]] ([[Ecuador]])
* [[Iberische Plaat]] ([[Spanje]] en [[Portugal]]; het [[Iberisch Schiereiland]])
* [[Riveraplaat]] ([[Mexico (land)|Mexico]])
* [[Tongaplaat]] ([[Tonga (land)|Tonga]])
{{Commonscat|Plate tectonics}}
{{Navigatie tektonische platen}}
[[Categorie:Tektonische plaat| ]]
[[Categorie:Indeling van de Aarde]]
| |||