Seksuele selectie: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Wikiwernerbot (overleg | bijdragen)
k https://checkwiki.toolforge.org/cgi-bin/checkwiki.cgi?project=nlwiki&view=only&id=64 CheckWiki: link gelijk aan linktekst met AWB
fix (er blijft nog ruimte voor verbetering)
Regel 1:
[[Bestand:Peacock courting peahen.jpg|thumb|260px|Een mannelijke [[Pauw (vogel)|pauw]] pronkt met z'n veren om een vrouwtje te imponeren. De grote staartveren kunnen niet met [[natuurlijke selectie]], maar wel met seksuele selectie verklaard worden]]
'''Seksuele selectie''' is in de [[biologie]] de selectie van partners op grond van eigenschappen die als seksueel aantrekkelijk worden ervaren,. maarZulke die voor de overleving van het individuele dier geen of zelfs nadelige gevolgen hebben. Tocheigenschappen maken zulke eigenschappen het gemakkelijker om een partner te krijgen. Seksuele selectie is vergelijkbaar met [[natuurlijke selectie]], omdat het ervoor zorgt dat dieren met deze eigenschappen meer nakomelingen kunnen krijgen. Het is daarmee een aandrijvend mechanisme achter [[evolutie (biologie)|biologische evolutie]].
 
Bij sommige diersoorten is vooral bij de mannetjes het effect van seksuele selectie duidelijk waarneembaar, bijvoorbeeld bij de mannetjes van [[polygamie|polygame]] soorten. Zeker als de [[harem]]s, zoals bij [[zeeleeuwen]], erg groot zijn, maakt het hebben of niet hebben van een harem een groot verschil voor het voortplantingssucces. Voor vrouwtjes, en voor mannetjes van [[monogamie|monogame]] soorten, speelt seksuele selectie wel een rol, maar die is veel kleiner.
Regel 16:
Bij vrouwelijke partnerkeuze (interseksuele selectie) is het zo dat niet de mannetjes uitmaken wie de vrouwtjes krijgt, maar de vrouwtjes zelf. Bij soorten waar dit een rol speelt, gebruiken de mannetjes methoden om vrouwtjes te lokken, bijvoorbeeld door een mooi uiterlijk (zie bijvoorbeeld [[paradijsvogels]]), door hun stemgeluid, het tentoonstellen van een bouwwerk ([[prieelvogel]]s) of door een [[Balts|paringsdans]].
 
== ExtremeEen vormenaantal voorbeelden ==
[[Bestand:Male Long-tailed Widowbird.jpeg|thumb|260px|De extreem lange staart van de [[hanenstaartwidavink]] is een handicap bij het overleven maar noodzakelijk om een vrouwtje te lokken]]
Een opvallende eigenschap van seksuele selectie is dat het aanleiding kan geven tot zeer overdreven eigenschappen, waarvan opmen het eerste gezichtkan verwachten zou worden dat [[natuurlijke selectie]] ze wel weg zou selecterenevolueren. Vooral wanneer er geen [[Predator|natuurlijke vijanden]] zijn, kan seksuele selectie de overhand krijgen. Een voorbeeld zijnis de lange, bontgekleurde staartenstaart van [[paradijsvogels]]. Het procedé hier is dat aanvankelijk de vrouwtjes bij voorkeur meer paarden met mannetjes met een langere of feller gekleurde staart. Door seksuele selectie werden vervolgens de mannetjes met steeds langere staarten enof feller kleurgekleurde staarten bevoordeeld. Dat verminderde weliswaar de overlevingskans van het mannetje, maar dat verschil werd gecompenseerd door de grotere paringskans van de mannetjes die wel overleven met een langere staart. Zo werd de staart steeds langer in de evolutie, totdat er een evenwicht was tussen de natuurlijke en de seksuele selectie.
 
=== Een aantal voorbeelden ===
De [[hanenstaartwidavink]] (''Euplectes progne'') is een vogel waarbij de mannetjes voorzien zijn van een zeer lange staart. Bij een onderzoek werden een aantal mannetjes van zulke lange staarten voorzien dat ze niet eens meer konden vliegen. Deze mannetjes bleken nóg aantrekkelijker voor de vrouwtjes maar ze bleken een gemakkelijke prooi voor roofdieren. Bij deze vogelsoort bestaat dus een zeer nauw evenwicht tussen natuurlijke en seksuele selectie.
 
Bij mensen speelt seksuele selectie een duidelijkere rol dan natuurlijke selectie. Mensen kiezen hun partner eerder op basis van uiterlijk, karakter, status, rijkdom en macht. De [[borst]]en van vrouwen zijn te groot om met natuurlijke selectie verklaard te kunnen worden. Dit is ook een extreem voorbeeld van seksuele selectie. Wat verder opvalt, is dat bij mensen de [[vrouw]]en in sterke mate op hun uiterlijk geselecteerd worden door de [[Man (geslacht)|man]], terwijl het bij veel andere zoogdieren juist de mannen zijn die om hun uiterlijk gekozen worden.
 
Over de lange nek van de [[Giraffe (dier)|giraffe]] zijn biologen het oneens. Deze kan zowel door natuurlijke als door seksuele selectie of een combinatie hiervan verklaard worden. Wat opvalt is wel dat zowel de mannetjes als de vrouwtjes lange nekken hebben.
 
Bij veel [[roofvogels]] is er een verschil in grootte tussen de mannetjes en vrouwtjes, waarbij de mannetjes kleiner en de vrouwtjes groter zijn. Dit gaat samen met een verschil in prooikeuze. De mannetjemannetjes vangen gemiddeld kleinere prooien dan de vrouwtjes, zodat er minder concurrentie optreedtoptreed tussen de geslachten.
 
== Literatuur ==