Oude Akerweg: verschil tussen versies

De '''Oude Akerweg''' is een door de [[Romeinen in Nederland|Romeinen]] aangelegde [[Heerweg (Romeinse Rijk)|heerbaan]] die intot het einde van de [[RomeinenVroegmoderne in NederlandTijd|Romeinsevroegmoderne tijd]], en nogeen lang daarna, debelangrijke verbinding vormde tussen [[Maastricht]] ([[Latijn]]: ''[[Mosa Trajectum]]'') en [[Aken (stad)|Aken]] (''Aquis Granum''). De weg heeft vanaf de [[Maas]] tot in Aken een lengte van 31 kilometer .

De oudeOude Akerweg heeft een duidelijk startpunt: dit is het hart van het Romeinse Maastricht, op het [[Onze-Lieve-Vrouweplein (Maastricht)]], waar in de oudheid een [[Castellum (Maastricht)|castellum]] stond. Vanuit hier ging de weg de Maas over via de [[Romeinse brug van Maastricht|voormalige Romeinse brug]]. Aan de oostoever van deze brug splitste de [[Via Belgica]] zich van de weg af en deze weg liep richting het noorden. Het eindpunt ligt in het Romeinse Aken, waar de weg loopt tot aan het [[Stadhuisstadhuis van Aken|Rathaus]], waar eens het [[Akener koningspalts|paleis van keizer Karel de Grote]] lag. Voor zover bekend liep het hoofdtracé van deze weg door de plaatsen [[Scharn]], [[Bemelen]], [[Gasthuis (plaats)|Gasthuis]], [[Heerstraat]], [[Scheulder]], [[Ingber]], [[Gulpen]], [[Partij (plaats)|Partij]], [[Vijlen (plaats)|Vijlen]], en [[Vaals (plaats)|Vaals]].<ref>[https://web.archive.org/web/20100114161021/http://www.bemelen.com/history/hfdstk2.htm De Romeinse tijd], bemelen.com</ref><ref>H. Hardenberg, Romeinse wegen en middeleeuwse geleiderechten tussen Maas en Rijn, 1959</ref> Alternatieve tracés liepen mogelijk over [[Cadier en Keer]], [[Margraten (plaats)|Margraten]], [[Nijswiller]], [[Wahlwiller]] en [[Lemiers]]. Ondanks het heuvellandschap overbrugt de weg de hoogteverschillen betrekkelijk geleidelijk. Voor de uitvinding van de [[haam]] (rond 1000) was dit van belang, omdat toen pas paarden bergafwaarts kunnen remmen.<ref>G. Peters, Tussen Maas en Graetheide Deel 4: De wegen in de late middeleeuwen (tussen 1000 - 1500), 30-04-2012. Geraadpleegd via https://www.elsloo.info/tussen-maas-en-graetheide/1274-deel-4-de-wegen-in-de-late-middeleeuwen-tussen-1000-1500 op 10-01-2021</ref> Met een enkele reis vanuit Maastricht moet je ongeveer 150 meter omhoog en op de terugreis is dit zo'n 300 meter. De steilste stukken van de weg liggen op de [[Bemelerberg]], in het [[Gulp (rivier)|Gulp]]dal bij Gulpen en aan de voet van de [[Gulperberg]].

De oudeOude Akerweg was geen Romeinse hoofdweg, maar een verbindingsweg tussen twee plaatsen die zelf weer aan hoofdwegen lagen. Maastricht lag aan de [[Heirbaan Maastricht-Nijmegen|heerbaan Maastricht-Nijmegen]], enterwijl Aken aan de [[Heirbaan Heerlen-Xanten|heerbaan Aken-Xanten]] lag. Een van de belangrijkste wegen in de lage landen, de [[Via Belgica]] die de havenstad Boulogne-sur-Mer verbindt met Keulen, doorkruist ook dit gebied. Deze weg gaat ook door Maastricht, en loopt via [[Valkenburg (Limburg)|Valkenburg]] naar [[Heerlen]]. De oudeOude Akerweg is vermoedelijk belangrijk geweest voor de ontwikkeling van de vele nederzettingen die zijn ontstaan rondom [[Romeinse villa]]'s en heeft zo een grote bijdrage geleverd aan het cultiveren van de vruchtbare [[löss]]gronden in het Zuid-Limburgse heuvelland.

De oude hoofdweg tussen Maastricht en Aken was van belang voor de ontwikkeling van de streek, die vanaf de 10e of 11e eeuw (op sommige plekken opnieuw) [[Ontginning (cultuur)|ontgonnen]] werd. In de middeleeuwen kwamen er meerdere routes en varianten. De oudste nederzettingen, lagen doorgaans gelegen aan of bij wegen parallelevenwijdig metaan beekdalen, en groeiden uit tot lintdorpen[[lintdorp]]en met de kerk opzij van de weg. In de dalen tussen de kerkdorpen, op hellingen en later ook op de drogere [[Heuvelland (Zuid-Limburg)|plateaus]] vormden zich gehuchten met boerderijgroepen langs de weg. De ontwikkeling van de streek - ontginning van schralere gronden op de plateaus vond pas vanaf de 14e eeuw plaats - weerspiegelt zich in plaatsnamen. Oudere namen, waarin de [[Romaanse talen|Romaanse taal]] van de vroege Middeleeuwenmiddeleeuwen voortleeft, herinneren aan herenhoeven (Vijlen, Nijswiller en Wahlwiller, van villare, bij een landgoed of herenhoeve behorend), aan vroegere grondeigenaars (Mamelis, van Mamilo; Harles, van Harilo; Slenaken, van Sleto of Sledo; Beutenaken, van Boto), aan de aangetroffen begroeiing (Holset, van hulisetum, hulstbos[[Hulst (plant)|hulst]]bos; Bellet, van betuletum, berkenbos; Terziet van rausetum, riet) of de situatie van een nederzetting (Schweiberg, van excavatum montem, in de zin van uitgeholde berg, [[holle weg]]). Germaanse namen van nederzettingen uit volgende perioden hebben te maken met rooien en kaalslag (Rott, Raren) of de gevolgen daarvan (Camerig, van Caudenberg, kaleberg; Cottessen, van Qoidthusen, kwaadhuizen); die van jongere nederzettingen herinneren dikwijls aan de heide van de droge plateaus (Heyenrath, Eperheide, Baneheide).<ref>J.F. van Agt, [https://www.dbnl.org/tekst/agt_001zuid01_01/index.php Zuid-Limburg. Vaals, Wittem en Slenaken]. Staatsuitgeverij, Den Haag, 1983.</ref>

De oudeOude Akerweg was in de middeleeuwen waarschijnlijk onderdeel van een [[pelgrimsroute]]. De [[heiligdomsvaart]]en van Maastricht, Aken en [[Kornelimünster]] waren zo gepland dat [[bedevaart]]gangers deze alle drie konden bijwonen. Daardoor zal het tijdens die periodes druk zijn geweest op de wegen tussen Maastricht en Aken. Langs de weg lagen diverse [[Gasthuis (hoofdbetekenis)|gasthuizen]], die gebouwd waren als veilige onderkomens voor reizigers. Daaraan herinneren de namen van het gehucht Gasthuis bij Bemelen (eigendom van het [[Sint-Servaaskapittel]] in Maastricht) en die van de vroegere Gas(t)molen op de [[Selzerbeek]] ten zuiden van de Akense wijk Melaten (nabij het [[Universitair Ziekenhuis Aken|Klinikum]]). Ook in Scheulder, Gulpen en [[Hilleshagen]] waren gasthuizen gevestigd. De naam Scheulder zou zijn afgeleid van 'schuilen' of 'schuilgelegenheid'.<ref>[http://www.rijckheyt.nl/cultureel-erfgoed/scheulder-tot-1981-gemeente-wijlre 'Scheulder (tot 1981 gemeente Wijlre)'] op ''rijckheyt.nl''.</ref>

Waarschijnlijk werd de weg al vóór het einde van het [[ancien régime]] als hoofdroute tussen Maastricht en Aken vervangen door de langere, maar beter begaanbare weg via Valkenburg en Heerlen. Deze was mogelijk al in 1779 verhard. In 1823 begon de aanleg van rijkswege van een nieuwe [[Steenweg (constructie)|steenweg]] via Margraten en Gulpen, een weg die min of meer parallelevenwijdig liep, en gedeeltelijkbij samenvielAken samenvalt met de oudeOude Akerweg. In 1828 was deze [[rijksweg]], die thans bekend staatde alshuidige [[provinciale weg 278]] ofoftewel N278, voltooid.<ref>{{aut|P.J.H. Ubachs en I.M.H. Evers}} (2005): ''Historische Encyclopedie Maastricht'', p. 445: 'rijksweg'; p. 271: 'Keerderstraat'. Walburg Pers, Zutphen & Regionaal Historisch Centrum Limburg, Maastricht. {{ISBN|905730399X}}</ref> De grotendeels onverharde Oude Akerweg verloor daarmee nog meer zijn functie als doorgaande weg.

De oudeOude Akerweg is nog vrijwel geheel intact. Sommige delen, met name buiten de bebouwde kommen, zijn niet meer dan [[Onverharde weg|onverharde veldwegen]], slechts in gebruik als wandelpad of voor plaatselijk landbouwverkeer. Andere delen zijn verhard en vormen verbindingswegen tussen dorpen en steden. De naam (Oude) Akerweg is op onderdelen van het tracé nog in gebruik. Bij de [[Bemelerberg]] is er evenwijdig ten noorden van de ''Oudeweg'' een nieuwe weg gelegd met een kleiner stijgingspercentage. De ''Oudeweg'' is hier nu een onverharde [[holle weg]]. Tussen Wolfshuis en Scheulder heet de weg ''Oude Heerweg'' en ''Heerstraat''. In [[Partij (plaats)|Partij]] heet een deel van de weg ''Oude Heirbaan''. In [[Vijlen (plaats)|Vijlen]] bezagen ze het van de andere kant en heet een deel ''Oude Trichterweg'', waarbij Tricht slaat op [[Maastricht]]. Tot slot is in het centrum van [[Aken (stad)|Aken]] een ''Trichtergasse''. Dit is een steeg (''gasse'' in het Duits) bij de weg naar Tricht oftewel Maastricht.