Versie van 10 okt 2020 19:47 bewerken Stephan 0796 (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 770 bewerkingen kGeen bewerkingssamenvatting ← Oudere bewerking		Versie van 12 dec 2020 22:42 bewerken ongedaan maken Wikibelgiaan (overleg \| bijdragen) uitgebreid bevestigde gebruikers 5.600 bewerkingen →‎Toponymie Nieuwere bewerking →
Regel 25: == Toponymie == [[Bestand:Temse - 1641.jpg\|thumb\|Temse in de 1e helft van de 17e eeuw - Afbeelding uit [[Flandria Illustrata]] (1641)]] Temse wordt voor het eerst vermeld onder de naam ''Temsica''<ref name="gysseling">Gysseling, M. (1960). [http://bouwstoffen.kantl.be/tw/query/?find=temse&field=lem Temse]. In ''Toponymisch Woordenboek van België, Nederland, Luxemburg, Noord-Frankrijk en West-Duitsland (vóór 1226)''.</ref> in een akte uit 941 waarin graaf [[Arnulf I van Vlaanderen]] een reeks bezittingen aan de Gentse [[Sint-Pietersabdij (Gent)\|Sint-Pietersabdij]] teruggeeft die zijn voorgangers afgenomen hadden.<ref>Arnoul I le Vieux (941). [https://www.diplomata-belgica.be/charter_details_fr.php?dibe_id=538 DiBe ID 538]. In ''Diplomata Belgica''.</ref> Verder komen ook schrijfwijzen zoals ''Temseca'', ''Tempseca'' en ''Thamisia'' voor in middeleeuwse akten en andere documenten.<ref name="gysseling" /> In oudere Nederlandse teksten wordt de plaatsnaam als ''Themsche'' of ''Temsche'' geschreven; de laatste spelling was officieel tot [[1946]]. De naam Temse (941 Temsica) is afgeleid van het [[Gallo-Romeins]]e ''Tamisiacum'' of ''Tamasiacum''. Plaatsnamen op [[-iacum]] zijn veelal afgeleid van [[Latijn]]se of [[inheems]]e persoonsnamen en ontstonden in de 1ste tot de vierde eeuw. In deze context zou de plek dus ''toebehoord hebben aan Tamisios''. Als oorsprong voor de naam ‘Temse’ wordt doorgaans een [[Gallo-Romeins]]e vorm ''Tamisiacum'' of ''Tamasiacum'' gereconstrueerd. Plaatsnamen op ''-(i)acus'' of ''-(i)acum'' (met een [[Gallisch]] achtervoegsel ''-acos'' of ''-acon'') zijn veelal afgeleid van van [[Latijn]]se of [[inheems]]e persoonsnamen en ontstonden tussen de eerste en de vierde eeuw.<ref>Lognon, A. (1979). ''Les noms de lieu de la France'' (Vol. 1). Paris: Librairie Honoré Champion, p. 76-77.</ref> Volgens deze analyse zou Temse toebehoord hebben aan iemand met de Gallische naam ''Tamasios'' of ''Tamisios''. Hierin kunnen we de [[Proto-Indo-Europese]] wortel ''temH-'' herkennen, die ook opduikt in het [[Welsh]]e woord ''tywyll'' ‘duisternis’ en in het [[Nederlands]]e ''deemster''. ''Tamasios'' of ''Tamisios'' zou dan zoveel betekenen als ‘de donkere’ of ‘de donkerharige’.<ref name="pee">Gysseling, M. (1973). [https://www.dbnl.org/tekst/pee_003albu01_01/pee_003albu01_01_0030.php De naam Pée]. In ''Album Willem Pée. De jubilaris aangeboden bij zijn zeventigste verjaardag'' (pp. 203-206). Tongeren: George Michiels.</ref> Soms worden -iacum-namen echter ook afgeleid van waterlopen. Een [[Toponymie\|toponymische]] verklaring vertrekkende vanuit de in [[Indo-Europese talen\|Indo-Europese]] talen frequent voorkomend [[Radix (taalkunde)\|radix]] ''tam-'', heeft als betekenis ''donker''. De naam kan dus verklaard worden als ''donkere waterloop''. Vergelijk met de [[Engels (hoofdbetekenis)\|Engelse]] rivier [[Theems\|Thames]] die op hetzelfde [[etymologie\|etymon]] teruggaat. Volgens een concurrerende analyse zou ''Tamisiacum'' of ''Tamasiacum'' niet afgeleid zijn van een persoonsnaam, maar van de naam van een waterloop.<ref>[https://www.temse.be/index.php/over-temse/plaatsnamen Plaatsnamen] (18 juli 2014). ''Gemeente Temse''.</ref> De [[Proto-Indo-Europese]] wortel ''temH-'' blijft hierbij geldig, dus het zou over een ‘donkere waterloop’ gaan, een verklaring die ook voor de ''[[Demer]]'' en voor de ''[[Theems]]'' wordt aangehaald. Welke afleiding – van een persoon of van een waterloop – ook correct is, het valt op dat ''Temse'' de [[eerste Germaanse klankverschuiving\|Wet van Grimm]] niet heeft doorgemaakt: de ontwikkeling ''t'' > [[Germaanse talen\|Germaans]] ''þ'' > [[Nederlands]] ''d'' (zoals in ''Demer'' van ''Tamara'') heeft hier niet plaatsgevonden. Dit kan het gevolg zijn van invloed van de [[Romaanse talen]], waar deze klankwet niet geldt.<ref name="pee" /> Een andere plaatsnaamsverklaring vertrekt vanuit de wortel ''tam-'', heeft de betekenis van ''uitstekend''. De betekenis zou dan mogelijks liggen in de ligging ten overstaan van de [[Schelde (rivier)\|Schelde]] en de [[Oude Schelde]] en zou verklaard kunnen worden als ''eiland tussen de rivierarmen''. In dit geval zou die waternaam [[Proto-Germaans\|Prae-Germaans]] en [[Romeinse Rijk\|-Romeins]] zijn.<ref>[http://www.temse.be/index.php/over-temse/plaatsnamen Betekenis Temse]; Gemeente Temse; 18 juli 2014</ref> (tem- = een doorwaadbaar water; -se = plaats, vestiging). Net als andere plaatsen die al in de middeleeuwen over de taalgrens heen bekend waren, heeft Temse een Franse naam die een eigen klankontwikkeling heeft doorgemaakt. In een akte uit 1221 waarin burggraaf [[Zeger III van Gent]] afstand doet van enkele [[tiende]]n ten voordele van de [[Lijst van bisschoppen van Doornik\|bisschop van Doornik]], wordt Temse als ''Thamisia'' vermeld,<ref>Sigerus III (1221). [https://www.diplomata-belgica.be/charter_details_fr.php?dibe_id=16627 DiBe ID 16627]. In ''Diplomata Belgica''.</ref> een naam die in het hedendaagse Franse ''Tamise'' zal worden. Merk op dat in de Franse variant van de naam het achtervoegsel ''-(i)acum'' ontbreekt, zoals dit ook het geval is bij ''[[Geldenaken]]'' (van ''Gedoniacum'') en ''Jodoigne'' (van ''Gedonia'').<ref>Gysseling, M. (1978). [https://www.dbnl.org/tekst/_naa002197801_01/_naa002197801_01_0002.php#2 Inleiding tot de toponymie, vooral van Oost-Vlaanderen]. ''Naamkunde'', 10. 1-24.</ref> == Geschiedenis ==

Temse: verschil tussen versies