Octrooi: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Kleine verfijning in eerste deel |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 17:
In de praktijk blijken [[Multinational|multinationals]] onderling vaak een juridische wapenstilstand te hebben waarbij op grote schaal [[Kruislicenties]] verschaft en verkregen worden zonder geldelijke stromen. Voor grote bedrijven zijn octrooien een middel om kleinere spelers in de markt onder druk te zetten maar de praktijk van de afgelopen jaren leert dat kleine spelers ook grote bedrijven met succes kunnen aanklagen wegens octrooiinbreuk, bijvoorbeeld [[Eolas]] versus [[Microsoft]].
==Wat is een octrooi?==
Een octrooi is een alleenrecht op het exploiteren, het uitbaten, van een uitvinding binnen een land. Het is echter zuiverder om te stellen dat iemand die in een land een octrooi bezit op een bepaalde uitvinding, ieder ander mag verbieden om die uitvinding in dat land in te voeren, toe te passen of te verkopen, tenzij die iemand anders toestemming heeft van de octrooihouder. Een octrooihouder heeft namelijk niet ''automatisch'' op basis van het verleende octrooi het recht om de uitvinding toe te passen. In veel gevallen zijn daarvoor nadere vergunningen nodig, bijvoorbeeld op grond van de [[warenwet]] of op grond van de [[milieuwetgeving]].
Octrooien zijn uitgevonden als oplossing voor een maatschappelijk [[dilemma]]. Aan de ene kant is de [[wetenschap]] en [[technologie]] ermee gediend zijn wanneer iedereen weet hoe bestaande [[technologie]] werkt. Dan kan iedereen erop voortbouwen en de [[techniek]] schrijdt verder voort. Aan de andere kant zal een uitvinder zijn uitvinding geheim willen houden, om een voorsprong ten opzichte van zijn concurrenten te behouden, en aldus zijn investering in de uitvinding te gelde te kunen maken. Als compromis is er het [[octrooi]]. Een uitvinder krijgt ''voor een beperkte tijd'' (in vrijwel alle landen twintig jaar, te rekenen van de indieningsdatum van de octrioiaanvrage) een [[monopolie]] op het uitbaten van zijn uitvinding. Daarna kan iedereen ermee er gebruik van maken of erop voort bouwen.
Een octrooi geldt, zoals gezegd, voor een land. Om in meerdere landen octrooi te verkrijgen, moet een uitvinder in ieder land aanvragen. In de taal van ieder land afzonderlijk, normaal gesproken. En tijdens de duur van het octrooi moet de octrooihouder normaal ook leges betalen aan het administratieve bureau om het octrooi in stand te houden.
===Voorwaarden aan het octrooi===
Niet alles is octrooieerbaar. Niet op alles kan men octrooi verkrijgen. De basiseisen voor een uitvinding zijn als volgt:
* De uitvinding moet een ''octrooieerbare'' uitvinding zijn.
* De uitvinding moet ''nieuw'' zijn.
* De uitvinding moet ''uitvindingshoogte'' hebben.
* De uitvinding moet ''toepasbaar'' zijn.
====Een uitvinding====
Octrooien worden alleen verleend op octrooieerbare uitvindingen. Deze eis dient ter onderscheid met andere vormen van [[intellectueel eigendom]]. Met name wordt met de eerste bepaling onderscheid gemaakt tussen octrooi en [[auteursrecht]] (maar ook merkenrecht en dergelijke).
De vraag is wat een "octrooieerbare uitvinding" is. Er is geen duidelijke definitie, al vinden de meeste deskundigen in Europa dat een uitvinding een stuk ''techniek'' moet betreffen. Een puur abstract iets, zoals een foto of een stuk tekst, is geen techniek en kan dus niet met een octrooi beschermd worden.
De octrooiwet bevat een negatieve definitie: een aantal zaken wordt expliciet genoemd als zijnde ''geen'' octrooieerbare uitvinding. Zo zijn wiskundige methodes en ontdekkingen (bijvoorbeeld op [[natuurkunde|natuurkundig]] vlak) uitgesloten. Een ontdekking is op zich nog geen uitvinding, maar kan wel de ''basis'' vormen van een uitvinding. De ontdekking dat een metaal stroom geleidt, kan worden gebruikt om een nieuw elektriciteitsdraad uit te vinden.
Ook sluit de octrooiwet puur geestelijke activiteiten, werkwijzen voor het zakendoen en [[computerprogramma]]'s uit van octrooi. Volgens de octrooiwet zijn deze uitsluitingen echter beperkt tot de genoemde zaken ''als zodanig''. Een uitvinding die meer is dan een computerprogramma als zodanig mag wel worden geoctrooieerd. Hoe dit precies moet worden uitgelegd, was de afgelopen jaren onderwerp van een haftige discussie rondom [[octrooi op software|software patenten]].
Daarnaast is het verboden octrooi aan te vragen op bepaalde categorieën uitvindingen. Mensen, planten en diersoorten kunnen niet worden geoctrooieerd. Microbiologische processen en producten daarentegen weer wel, dus gentechnologie is wel octrooieerbaar en medicijnen ook. En ook uitvindingen die een gevaar opleveren voor de openbare orde of veiligheid of onzedelijk zijn, zijn niet octrooieerbaar. Op een nieuwe bombrief of een martelwerktuig zal dus geen octrooi verleend worden.
====Nieuw====
De eerste eis is dat een uitvinding nieuw moet zijn. Een octrooi mag
niet worden verleend op iets dat al bestond. Dat klinkt logisch, maar
het is meestal de grootste angel bij het octrooi.
Een uitvinding is nieuw als hij nog niet publiek gemaakt is. De
manier waarop dat gebeurt, is niet relevant. Een publicatie in een
wetenschappelijk tijdschrift telt net zo zeer als een artikel in het
dorpskrantje. En ook mondelinge publicaties (voordrachten, lezingen,
discussies in het openbaar) tellen.
Nieuwheid is een enorme horde binnen het octrooiwezen, omdat het een
overzicht vergt van de hele wereldliteratuur. De verschillende
octrooibureaus beschikken over enorm uitgebreide bibliotheken van
alles en nog wat en indices erbij om onderwerpen op te kunnen zoeken.
En nog worden octrooien na verlening regelmatig aangevochten bij de
rechter omdat ze niet nieuw zijn.
Redelijk vaak wordt zo'n aanvechting gewonnen, want de "stand van de
techniek" (de verzameling van alles dat bekend is in de wereld) is
enorm en niemand heeft het overzicht. Daarbij moet wel worden
opgemerkt dat er natuurlijk alleen rechtszaken over de geldigheid van
een octrooi worden aangespannen als het niet evident is of het
octrooi geldig is of niet.
Overigens zijn er wel twee uitzonderingen voor openbaarmakingen die
geschieden kort voor de aanvrage ingediend wordt. Wanneer een
uitvinding zonder toestemming wordt gepubliceerd en met het doel de
octrooiaanvraag te saboteren, of wanneer er sprake is van expositie
bij een Wereldtentoonstelling (dus niet een gewone vakbeurs), telt de
publicatie niet.
====Uitvinderswerkzaamheid====
De belangrijkste eis bij een octrooi is echter niet nieuwheid, maar uitvinderswerkzaamheid. Dit noemt men ook wel "uitvindingshoogte", alhoewel dat eigenlijk een Germanisme is. Een octrooi mag geen triviale variatie van een reeds bekend apparaat, product of werkwijze zijn. Maar hoe moet dit worden ingeschat?
Als je een paperclip hebt, kun je een paar papieren bij elkaar houden. Las twee paperclips aan elkaar en je kunt twee stapeltjes papier bij elkaar houden. Maar is zo'n dubbele paperclip nou echt een uitvinding of niet? Is het een innovatie, of ligt het gewoon voor de hand om twee paperclips tot een te verwerken?
====Industriële toepasbaarheid====
De laatste eis is dat een uitvinding industrieel toepasbaar moet zijn. Dit betekent min of meer dat een uitvinding waarop octrooi aangevraagd wordt, gebouwd moet kunnen worden, toegepast moet kunnen worden en moet werken.
"Industrieel toepasbaar" wil niet zeggen dat alleen high-tech of alleen machines geoctrooieerd kunnen worden. Maar de uitvinding moet wel geschikt zijn om gemaakt te worden in de industrie.
[[H. G. Wells]] schreef ooit een verhaal over een vliegmachine die werkte met een metaal dat de zwaartekracht ophief. Daarop is geen octrooi mogelijk, want een dergelijk metaal bestaat niet en dus kan de uitvinder niet uitleggen hoe de uitvinding gebouwd kan worden. Een [[perpetuum mobile]] is in strijd met de natuurwetten en kan daarom ook niet worden geoctrooieerd (al blijven uitvinders het regelmatig proberen).
En het laatste punt zal ook duidelijk zijn: een uitvinding die gewoon niet werkt, is niet octrooieerbaar.
===Het recht op het octrooi===
In principe mag iedereen octrooi aanvragen – een gewoon persoon of een [[rechtspersoon]]. In principe komt het octrooi toe aan de uitvinder, of aan alle uitvinders gezamenlijk als het een groep was. Octrooi op uitvindingen gedaan door personen in dienst van een ander, komen toe aan de werkgever (bedrijven als Philips en IBM bezitten ''veel'' octrooien). Wie het octrooi ook bezit, de echte uitvinder ''moet'' op het octrooi genoemd worden ("ere wie ere toekomt").
Een aparte situatie doet zich voor in het geval van "botsing": als twee personen of instanties tegelijkertijd hetzelfde uitvinden. In dat geval geldt de regel "wie het eerst komt, die het eerst maalt". Dat wil zeggen: de eerste persoon die octrooi aanvraagt en waarvan de octrooiaanvrage gepubliceerd wordt, krijgt het octrooi. Degene die als eerste de uitvinding doet, heeft dus niet noodzakelijk het octrooi – het octrooi gaat naar de eerste die erom vraagt (uiteraard wel naar een echte uitvinder; je kunt niet iemands octrooi stelen door hard naar het octrooibureau te rennen en zijn uitvinding te claimen).
== Nederland ==
| |||