Oder-Neissegrens: verschil tussen versies

De [[Oder]] ([[Pools]]: ''Odra'') en de [[Neisse (rivier)|Neisse]] (Pools: ''Nysa'') zijn de twee [[rivier]]en die deze [[grens]] vormen. Het verloop van deze grens werd bepaald op de [[Conferentie van Potsdam]] aan het einde van de [[Tweede Wereldoorlog]], toen Polen op de kaart naar het westen werd verplaatst. De circa 10 miljoen Duitsers ten oosten van deze willekeurig getrokken grens werden, voor zover niet al gevlucht, naar de [[geallieerde bezettingszones in Duitsland]] ten westen van Oder en Neisse verdreven;. Daarbij kwamen velen van hen kwamen door gewelddadigheden van Polen en Russen om het leven. Ditof vonddoor plaatsuitputting in een uitzonderlijke strenge winter waarin velen onderwegen bevrorenbevriezing. Naar schatting verloren 1,5 miljoen Duitsers kwamenhet omleven en omdat de meeste mannen als militair ingeschakeld waren aan het front waren dat voornamelijk kinderen, vrouwen en bejaarden.<ref>[http://www.faz.net/s/Rub61EAD5BEA1EE41CF8EC898B14B05D8D6/Doc~E67848A99D4374AB284F193AEE7CDB877~ATpl~Ecommon~Scontent.html FAZ.net: Vertreibung - Lange Schatten]</ref> In het westen van Duitsland werden de vluchtelingen over het hele land verspreid, vaak na eerst enkele jaren in kampen te zijn ondergebracht. Zij vormdenbehielden hun Duitse staatsburgerrecht of kregen dat toegewezen voor zover ze 'Volksduitsers' waren. weliswaarHun belangenorganisaties van ''Heimatvertriebenen'', ontwikkelden zich tot politieke factor maar verloren hun aanvankelijk politieke zeggingskracht omdat zowel de [[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]] als de [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]] hun belangen gingenbelangenbehartiging behartigenovernamen en de grenskwestie voorlopig open lieten. Zo werden zij op den duur folkloristische verenigingen. Het aanvankelijke vluchtelingenprobleem loste zich in Duitsland voorbeeldig op door de volledige integratie van de nieuwe bevolkingsgroepen in de naoorlogse samenleving.

De Oder-Neissegrens van april 1945 was een voorlopige grens. Tot rond 1970 viel het ideaal van de [[Duitse Hereniging]] - ook voor gematigde politieke partijen als de [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]], de [[Christlich Demokratische Union Deutschlands (Bondsrepubliek)|CDU]], de [[Christlich-Soziale Union|CSU]] en de [[Freie Demokratische Partei|FDP]] - samen met het streven naar opheffing van deze grens. Tegenwoordig streven alleen extreem-rechtse partijen (bijvoorbeeld de [[NPD]]<ref>[http://www.verfassungsschutz.de/download/SHOW/broschuere_0612_Verfassungsschutz_gegen_rechts.pdf Verfassungsschutz gegen Rechtsextremismus]</ref>) nog naar opheffing ervan.

Na de [[Eerste Wereldoorlog]] werd de nieuwe grens tussen Duitsland en het heropgerichte Polen bepaald in de [[Vrede van Versailles (1919)|Vrede van Versailles]] (1919). Ze liep over het algemeen langs de historische grenzen van [[Groot-Polen (historische regio)|Groot-Polen]] (Wielkopolska) van vóór 1772, maar ze hield hier en daar met de etnische grenzen tussen Duits- en Poolstaligen rekening, die in bepaalde gebieden voorbij die historische grenzen liepen. Naar Polen gingen terug: vrijwel de gehele provincie [[Posen (provincie)|Posen]] voor twee derde door Polen bevolkt, en het in meerderheid Poolstalige deel van de provincie [[West-Pruisen]]. De hoofdstad van deze provincie [[Gdańsk|Danzig]] werd met haar omgeving een vrijstaat, de [[vrije stad Danzig (1920-1939)]], onder toezicht van de [[Volkenbond]]. De bevolking van de aan Polen afgestane delen van de provincies Posen ([[Poznań (stad)|Poznan]]) en van [[West-Pruisen]] was overigens voor een derde tot de helft Duitstalig en deze Duitstaligen vertrokken na 1919 voor het grootste deel. De provincie [[Opper-Silezië]] werd pas tussen Duitsland en het nieuwe Polen verdeeld op grond van de uitslag van een door de [[Volkenbond]] in 1920 georganiseerde volksstemming (Silezisch [[plebisciet]]), waarin 60% van de Opper-Sileziërs te kennen gaf dat hun provincie bij Duitsland moest blijven behoren. Omdat Polen en Duitsers door elkaar woonden - de Duitsers vooral in de stedelijke agglomeraties en de Polen op het platteland - was een grens moeilijk te trekken. De geallieerdenGeallieerden besloten om het economisch belangrijke oostelijke deel van het Opper-Silezische mijnbouwgebied, met een voor een derde Duitstalige, althans Duitsgezinde, bevolking, aan het nieuwe Polen toe te wijzen. DeEen burgeroorlog leidde in de periode 1919-1923 hadden Poolse aanvallen op Duitse regeringsinstellingen en tegenaanvallen van Duitse vrijkorpsen (Grenzschutz) hadden in [[Opper-Silezië]]. deDe dreiging versterkt van etnische conflicten ennoodzaakte de [[Volkenbond]] gedwongen tot deze snelle afhandeling van de verdelingskwestie. Een Fransevolksstemming gendarmeriezou probeerdede ondertussennieuwe gewapendegrens vijandelijkhedenbepalen: 60% van beidede zijdenOpper-Sileziërs gaf te voorkomenkennen dat hun provincie bij Duitsland moest blijven behoren. Omdat Polen en Duitsers door elkaar woonden - de Duitsers echter vooral in de stedelijke agglomeraties en de Polen op het platteland - was een grens moeilijk te trekken. In 1923 was de nieuwe grens bepaald met een Poolse minderheid aan de Duitse zijde en een Duitse minderheid ten oosten van de nieuwe grens.

Sneller kon de volksstemming van de [[Volkenbond]] georganiseerd worden in het voor circa 40% Poolstalige zuiden van [[Oost-Pruisen]], de landstreek [[Mazoerië]]. DeDaar was de bevolking voor circa 40% Poolstalig, maar niet Poolsgezind zoals bleek uit de stemmingsuitslag; 93% van de bevolking van het volksstemmingsgebied te kennen gaf bij Duitsland te willen blijven behoren. Deze uitslag leverde voor Polen slechts een zeer kleine gebiedswinst van één stad (Soldau, [[Działdowo (stad)|Dzialdowo]]) en enkele dorpen op omdat 93% van de bevolking van het volksstemmingsgebied te kennen gaf bij Duitsland te willen blijven behoren.

De nieuwe Pools-Duitse grens was gecompliceerd en geografisch uitzonderlijk lang en creëerde twee grote samenhangende [[exclave]]s in het noordoosten: [[Oost-Pruisen]] en de [[Vrije stad Danzig (1920-1939)|vrije stad Danzig]]. In totaal moest Duitsland in de jaren 1919-19201923 ruim een tiende deel van zijn grondgebied aan Polen afstaan, waarvan een deel eerder overigens door [[Pruisen]] was geannexeerd van Polen in het kader van de [[Poolse delingen]] die tussen 1772 en 1815 hadden plaatsgevonden.

Duitsland leverde hiermee uiteindelijk ruim een vijfde van zijn grondgebied in, bestaande uit Oost-Pruisen, Opper- zowel als bijna geheel Neder-[[Silezië]] en de ten oosten van de Oder gelegen delen van [[Brandenburg (provincie)|Brandenburg]] en [[Pommeren (provincie)|Pommeren]]. En zelfs wat meer dan dat, want de aan de westelijke oever van de Oder gelegen belangrijke havenstad [[Szczecin|Stettin]] (na 1945 Szczecin) werd met een stuk westelijk voorland, tegen de afspraken met de Engelsen en Amerikanen in, door de Sovjets ook in juli 1945 aan de Polen overhandigd. Toen werd het inmiddels geïnstalleerde gemeentebestuur van Duitse communisten met de bevolking de stad uitgedreven. Verder zuidelijk werd wel strikt de hand gehouden aan de rivierloop van de Oder en de Neisse, zodat de westelijke en oostelijke delen van de steden [[Frankfurt (Oder)]], [[Guben]], [[Forst (Lausitz)|Forst]], en [[Görlitz]], gescheiden raakten, en een Saksische enclave ten oosten van Zittau rond het stadje Reichenau (sindsdien [[Bogatynia (plaats)|Bogatynia]]) ook aan Polen werd toegewezen.

Na de Tweede Wereldoorlog verloor Duitsland een kwart van zijn grondgebied en opgeteld bij het bovenbeschreven verlies na de Eerste Wereldoorlog kwam het totaal daarmee op een derde.