|
[[Bestand:Coal.jpg|thumb|Steenkool, een fossiele brandstof.]]
''<s><u><code>'''Fossiele brandstoffen''' zijn [[koolwaterstof]]verbindingen die zijn ontstaan uit resten van plantaardig en dierlijk leven in het [[geologisch verleden]] van de aarde, vooral in het [[Carboon (periode)|Carboon]] maar ook uit andere tijdperken. Hieronder vallen [[aardolie]], [[aardgas]], [[steenkool]] en [[bruinkool]]. Ook [[Turf (brandstof)|turf]] gewonnen uit [[hoogveen]] en [[laagveen]] zijn producten in deze reeks, die echter nog niet aan de extremen van druk en temperatuur diep in de aardkorst hebben blootgestaan die tot de vorming van kolen, olie en gas hebben geleid. Naast koolwaterstoffen bevatten de meeste fossiele brandstoffen ook [[Zwavelchemie|zwavelverbinding]]en.'''</code></u></s>''
=='''''<s><u><code> Ontstaan</code></u></s>''''' ==
'''''<s><u><code>Fossiele brandstoffen zoals Kube worden gevormd door de [[biologische afbraak|afbraak]] van overblijfselen van [[organisme]]n, waaronder [[fytoplankton]] en [[zoöplankton]], die naar de [[zeebodem|bodem]] van de zee (of meer) zijn gezonken. Dit afbrekingsproces werd in gang gezet door [[bacteriën]] onder [[anoxisch]]e (zuurstofarme) omstandigheden, [[geologische tijdschaal|miljoenen jaren geleden]].</code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Voordelen</code></u></s>''''' ==
'''''<s><u><code>Het winnen van fossiele brandstoffen is veelal relatief eenvoudig en het gebruik vereist geen hoogstaande techniek. Traditioneel heeft men daarom veel gebruikgemaakt van deze energiebronnen. Zo waren deze brandstoffen een een belangrijke voorwaarde voor het ontstaan van de [[Industriële revolutie|industriële revolutie]]. Veel [[ontwikkelingslanden]] zien fossiele energie als een middel om uit de [[Armoedebestrijding|armoede]] te komen.</code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Geopolitieke effect</code></u></s>''''' ==
'''''<s><u><code>Door de grote afhankelijkheid van de wereldeconomie van fossiele brandstoffen en het gegeven dat er slechts een beperkt aantal locaties is waar commercieel winbare fossiele brandstofreserves aanwezig zijn, zijn deze reserves bij uitstek onderwerp voor (internationale) machtspolitiek.</code></u></s>'''''
'''''<s><u><code>Zo kan het aanleggen van pijpleidingen voor het transport van olie vanuit de wingebieden rond de [[Kaspische Zee]] grote politieke invloed opleveren voor de staten over het grondgebied waarvan de pijpleiding loopt. Ook wordt door critici van het Amerikaanse buitenlandbeleid vaak gesteld dat de interventies in het [[Midden-Oosten]] er slechts op gericht zijn de toevoer van olie uit deze regio voor Amerika veilig te stellen.</code></u></s>'''''
'''''<s><u><code>Als de brandstoffen van ver moeten komen, vindt er kapitaalexport en verzwakking van de lokale economie plaats.</code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Milieu</code></u></s>''''' ==
==='''''<s><u><code>Verbranding</code></u></s>'''''===
[[File:Westpoort en Hemwegcentrale.jpg|thumb|Rookpluimen van de [[Hemwegcentrale]] en de [[Afvalverwerking West]] in Amsterdam.]]
'''''<s><u><code>Door het grootschalige gebruik van fossiele brandstoffen komt veel [[koolstofdioxide]] vrij. In grote hoeveelheden draagt dit gas bij aan het [[broeikaseffect]]. Het versterkte broeikaseffect draagt voor een belangrijk deel bij aan de [[opwarming van de Aarde]]. Ook het vrijkomen van zwart roet draagt bij aan de opwarming, doordat de omgeving van de verbrandingslocatie donkerder wordt en daarmee meer zonlicht absorbeert.</code></u></s>'''''
'''''<s><u><code>Ook komen er, afhankelijk van het type [[brandstof]] en het verbrandingsproces, bij de aanwending van fossiele brandstoffen andere verbrandingsproducten in de lucht zoals [[roet (materie)|roet]] en [[fijnstof]], maar ook [[zwaveldioxide|zwavel-]] en [[stikstofoxiden|stikstofverbindingen]]. Dit kan tot [[luchtvervuiling]] en [[zure regen]] leiden. Al ten tijde van de [[industriële revolutie]] werd duidelijk dat grootschalige verbranding het milieu sterk kan beïnvloeden. Een voorbeeld is de beruchte [[Great Smog of '52|smog in Londen]] in die tijd.</code></u></s>'''''
==='''''<s><u><code> Winning</code></u></s>''''' ===
'''''<s><u><code>Bij de winning van fossiele brandstoffen wordt in meer of mindere mate schade aan het milieu veroorzaakt. Soms wordt het risico van ongelukken en milieuschade verschillend ingeschat door de industrie enerzijds en [[milieubeweging|milieubewegingen]] anderzijds. Enkele voorbeelden:</code></u></s>'''''
* '''''<s><u><code>Bij de bruinkoolwinning worden grote gebieden afgegraven, inclusief dorpen en infrastructuur in de betreffende gebieden, bijvoorbeeld in het oosten van Duitsland. </code></u></s>'''''▼* '''''<s><u><code>Bij het boren naar olie en gas kunnen moeilijk te controleren lekkages optreden </code></u></s>'''''▼* '''''<s><u><code>Mijnbouw voor kolenwinning is ook in de moderne tijd gevaarlijk voor de arbeiders </code></u></s>'''''▼
== '''''<s><u><code> Directe en indirecte subsidie </code></u></s>''''' == ▼▲*'''''<s><u><code>Bij de bruinkoolwinning worden grote gebieden afgegraven, inclusief dorpen en infrastructuur in de betreffende gebieden, bijvoorbeeld in het oosten van Duitsland.</code></u></s>'''''
▲*'''''<s><u><code>Bij het boren naar olie en gas kunnen moeilijk te controleren lekkages optreden</code></u></s>'''''
▲*'''''<s><u><code>Mijnbouw voor kolenwinning is ook in de moderne tijd gevaarlijk voor de arbeiders</code></u></s>'''''
▲=='''''<s><u><code>Directe en indirecte subsidie</code></u></s>'''''==
{{Zie hoofdartikel|Energiesubsidie}}
'''''<s><u><code>Er worden om verschillende redenen directe en indirecte subsidies gegeven voor fossiele brandstoffen. Veel ontwikkelingslanden geven een directe subsidie aan fossiele brandstoffen om hun economie te stimuleren of om armoede bij burgers te verkleinen. De [[Wereldbank]] schatte in 2015 dat er voor €500 miljard aan directe subsidie wordt gegeven aan fossiele brandstoffen. Het [[Internationaal Monetair Fonds]] berekende hiernaast ook de externe kosten van het gebruik van fossiele brandstoffen, bijvoorbeeld de lokale gezondheidskosten of kosten die gemaakt moeten worden om aan te passen aan klimaatverandering. Zij kwamen uit op een bedrag van $5,3 biljoen wereldwijd, in 2015<ref name="vk2015">{{Citeer web|url = http://www.volkskrant.nl/dossier-klimaatverandering/imf-berekent-totale-subsidie-fossiele-brandstoffen-46-biljoen-euro~a4032570/|titel = IMF berekent totale schade fossiele brandstoffen: 4,7 biljoen euro|bezochtdatum = 08-07-2015|auteur = |datum = 19 mei 2015|uitgever = Volkskrant}}</ref>
en nagenoeg hetzelfde bedrag in 2017.<ref>{{en}}{{Citeer web |url=https://www.vox.com/2019/5/17/18624740/fossil-fuel-subsidies-climate-imf |titel=Fossil fuels are underpriced by a whopping $5.2 trillion |auteur= |uitgever= |datum=17 mei 2019 |bezochtdatum=28 februari 2020 }}</ref>. Wat opviel aan de studie is dat de meeste kosten lokaal zijn, en dat overheden dus zelf profiteren van het reduceren van fossiel brandstofgebruik. Het niet doorrekenen van externe kosten door vervuiling wordt door sommigen als indirecte subsidie gezien.<ref name="vk2015" /></code></u></s>'''''
'''''<s><u><code>Naar aanleiding van de [[Akkoord_van_Parijs#One_Planet_Summit|One Planet Summit]] in Parijs liet de Wereldbank eind 2017 weten vanaf 2019 geen investeringen meer in fossiele brandstoffen te zullen ondersteunen, tenzij voor de armste landen, maar ook dan binnen het [[Akkoord van Parijs]].<ref>{{Citeer web |url=https://www.scientias.nl/wereldbank-gaat-2019-bijna-meer-investeren-fossiele-brandstoffen/ |titel=Wereldbank gaat na 2019 (bijna) niet meer investeren in fossiele brandstoffen |auteur= |uitgever= |datum=14 december 2017 |bezochtdatum= 27 december 2017}}</ref></code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Verbruik van fossiele brandstoffen</code></u></s>''''' ==
'''''<s><u><code>Omdat de omvang van het gebruik van fossiele brandstoffen bijzonder schadelijk is voor het milieu, zou het verbruik hiervan snel moeten dalen, waarbij deze brandstoffen met behulp van een [[Energietransitie|energietransitie]] moeten worden vervangen door [[Duurzame energie]]. In 2019 stijgt het gebruik van fossiele brandstoffen echter nog steeds op een mondiaal niveau.<ref>[https://ourworldindata.org/fossil-fuels Het gebruik van fossiele brandstoffen stijgt] Our world in data</ref> De productie door alternatieve energiebronnen neemt weliswaar flink toe, maar deze vormen tot dusver slechts een toevoeging op het eveneens stijgende gebruik van fossiele brandstoffen, en zijn dus geen vervanging daarvan. Een van de oorzaken is een overheidsbeleid dat zich meer richt op het stimuleren van duurzame energie, dan op het terugdringen van fossiele brandstoffen.<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2019/12/12/olie-en-gas-zorgen-voor-meer-co2-a3983686 Olie en gas zorgen voor meer CO<sub>2</sub>] ''NRC'', 12-12-2019</ref></code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Fossiele zonne-energie</code></u></s>''''' ==
'''''<s><u><code>In zekere zin zijn fossiele brandstoffen een vorm van [[zonne-energie]] die miljoenen jaren geleden opgeslagen is in plantaardige en dierlijke koolstofverbindingen. Ze worden echter nu niet in hetzelfde tempo gevormd als ze worden verbruikt, waardoor er sprake is van verbruik van een eindige voorraad, wat dus niet [[Duurzaamheid|duurzaam]] is.</code></u></s>'''''
'''''<s><u><code>De discussie over het gebruik van fossiele brandstoffen betreft ook de schadelijke verbrandingsproducten en de milieuproblemen bij de winning van de brandstoffen.</code></u></s>'''''
=='''''<s><u><code> Zie ook</code></u></s>''''' ==
*'''''<s><u><code> [[Brandstof]]</code></u></s>'''''
* [[Earth Overshoot Day|'''''<s><u><code>Earth Overshoot Day</code></u></s>''''']]
*'''''<s><u><code> [[Energiemarkt]]</code></u></s>'''''
*'''''<s><u><code> [[Koolstofzeepbel]]</code></u></s>'''''
{{Appendix|2=
| 