Medicinale bloedzuiger: verschil tussen versies

De '''medicinale bloedzuiger'''<ref name=NS>Nederlands Soortenregister: [https://www.nederlandsesoorten.nl/linnaeus_ng/app/views/species/nsr_taxon.php?id=138318 Medicinale bloedzuiger ''Hirudo medicinalis'']</ref> (''Hirudo medicinalis'') is een [[Bloedzuigers|bloedzuiger]] van de familie [[Hirudinidae]]. De soort wordt sinds lange tijd gebruikt voor de behandeling van uiteenlopende aandoeningen. HierdoorMede door de vangst zijn populaties in een groot deel van het oorspronkelijk [[verspreidingsgebied]] gedecimeerd of verdwenen.

De [[Morfologie (biologie)|morfologie]] van de medicinale bloedzuiger komt overeen met dat van de meeste andere bloedzuigers. Volwassen exemplaren kunnen een lengte bereiken van twintig centimeter. Ze zijn olijfgroen, bruin of een mengeling daarvan. Exemplaren lijken op het droge lijken bijna zwart. Over de volle lengte van de [[Dorsaal|bovenzijde]] lopen zes, meestal rode, strepen. De [[Ventraal|buikzijde]] is aanzienlijk lichter gekleurd en is bedekt met zwarte vlekken.

Hirudo medicinalis 01.jpg|Exemplaren op het droge zijn donker gekleurd.

De medicinale bloedzuiger neemt potentiële prooien waar met tastorganen op het huidoppervlak. Hij is in staat om op een afstand van enkele meters bewegingen op te merken van grote zoogdieren in het water. Met meanderende bewegingen van het gespierde lichaam zwemt hij vervolgens relatief snel op het prooidier af. Hij zuigt zich op de huid en zaagt deze met zijn drie kaken open. De dikke huid van een koe kan binnen enkele seconden worden binnengedrongen. Tussen de kaken scheiden speekselklieren [[anticoagulans|antistollingsmiddellen]] uit. In dertig tot zestig minuten kan de bloedzuiger tot vijf keer zijn lichaamsgewicht opzuigen.

Gewoonlijk neemt de bloedzuiger per keer 5 tot 15 milliliter bloed in zich op. In het lichaam wordt het bloed verder ingedikt, waarop het resterende water via de huid wordt uitgescheiden. Als het dier is verzadigd laat hij zich vallen. Speciale [[Darmbacterie|darmbacteriën]] conserveren het bloed, zodat de bloedzuiger tot een jaar lang zonder verder voedsel kan stellen.

[[Bestand:HirudoMedicinalisHabitat.jpg|miniatuur|Typische habitat van een grote populatie medicinale bloedzuigers in Duitsland.]]

Het [[verspreidingsgebied]] van de medicinale bloedzuiger beslaat het grootste deel van [[Europa (werelddeel)|Europa]] en strekt zich uit tot in [[Noord-Afrika]] en in [[Kazachstan]] en [[Oezbekistan]] in [[Azië]]. De ideale [[habitat]] bestaat uit modderige, [[Eutroof|eutrofe]] zoetwaterpoelen met voldoende ondergedompelde waterplanten in een [[gematigd klimaat]] met voldoende ondergedompelde waterplanten.

Vanwege het toegenomen gebruik van medicinale bloedzuigers in de eerste helft van de 19e eeuw zijn de natuurlijke populaties sterk versnipperd en gedecimeerd. Ook wordt de medicinale bloedzuiger bedreigd door het verdwijnen van natuurlijke poelen en het verdwijnen van paarden in de landbouw, zijn favoriete prooidieren. De soort is tegenwoordig slechts in een klein aantal Europese gebieden in zijn natuurlijke omgeving te vinden. Hij wordt in de meeste Europese landen beschermd, waaronder [[Nederland]], [[Duitsland]], [[Frankrijk]] en [[Zwitserland]]. De status van de medicinale bloedzuiger is als 'gevoelig' (NT of ''Near threatened'') geklasseerd op de [[Rode Lijst van de IUCN]].<ref name="IUCN" /> De soort is zeldzaam in [[België]]<ref>Waarneming.be: [https://waarnemingen.be/species/27028/ Medicinale bloezuiger]</ref> en zeer zeldzaam in [[Nederland]].<ref>Waarneming.nl: [https://waarneming.nl/species/27028/ Medicinale bloezuiger]</ref>

Vanaf de middeleeuwen werd de medicinale bloedzuiger en de verwante ''[[Hirudo orientalis]]'', ''[[Hirudo troctina|H. troctina]]'' en ''[[Hirudo verbana|H. verbana]]'' gebruikt om bloed af te tappen en zo de vier zogenaamde [[humores]] (lichaamssappen)<ref group=kleine-letter>[[Bloed]], gele [[Gal (stof)|gal]], zwarte gal en [[slijm]].</ref> in balans te brengen. Elke ziekte die de huid rood doet kleuren zou veroorzaakt worden door een teveel aan bloed en een behandeling met bloedzuigers zoudenzou dus een probaat medicijnmiddel zijn.

Sinds de jaren 1970 worden bloedzuigers veelvuldig toegepast in [[microchirurgie]].<ref name="MichalsenRoth2007">{{en}} {{aut|E. Wittke-Michalsen}}, ''[https://books.google.com/books?id=MwlmGPHg2CsC&pg=PA12 Medicinal Leech Therapy]'' (Thieme, 2007), p. 4–12</ref> HetZe wordtworden gebruikt om de [[Cardiovasculairsysteem|bloedsomloop]] te stimuleren na een operatie, zoals bij [[huidtransplantatie]], het opnieuw bevestigen van vingers en [[plastische chirurgie]] aan oren, neus, lippen en oogleden.<ref>{{en}} {{nieuwsblad}} [[The New York Times]]: {{aut|Lawrence K. Altman}}, ''[https://www.nytimes.com/1981/02/17/science/the-doctor-s-world-leeches-still-have-their-medical-uses.html The doctor's world; leeches still have their medical uses]'' (17 februari 1981)</ref> Andere klinische toepassingen van de medicinale bloedzuiger omvatten de behandeling van [[spatader]]s, [[spierkramp]], [[Flebitis|aderontsteking]] en [[artrose]]. In 2004 werd de behandeling met bloedzuigers door de Amerikaanse [[Food and Drug Administration]] geclassificeerd als medisch hulpmiddel.<ref>{{en}} U.S. Food & Drug: [https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfPCD/classification.cfm?ID=NRN Product Classification: Leeches, Medicinal]</ref>

[[Hirudine]] uit het speeksel van bloedzuigers wordt gebruikt voor de productie van sportzalfsportzalven en verzorgingscosmetica die de huidcirculatiebloedcirculatie bevordertbevorderen. Het speeksel wordt verkregen zonder de dieren te doden.