Wereldkampioenschap voetbal: verschil tussen versies

Het '''[[FIFA]]-wereldkampioenschap [[voetbal]]''' ([[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]]: ''FIFA World Cup'', [[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]]: ''Coupe du monde de la FIFA''), meestal '''wereldkampioenschap voetbal''' of '''WK voetbal''' genoemd, is een om de vier jaar terugkerend toernooi tussen de nationale mannenteams die bij de FIFA aangesloten zijn. Naast het [[Gastlanden Wereldkampioenschap voetbal|gastland]] plaatsen zich via de continentale voorronden uiteindelijk nog 31 landenteams voor de eindronde. Op 10 januari 2017 werd besloten dat het WK vanaf 2026 uitgebreid wordt naar 48 landen. Tot aan het [[Wereldkampioenschap voetbal 2002|WK van 2002]] was ook de regerend wereldkampioen (toen [[Frans voetbalelftal|Frankrijk]]) automatisch geplaatst, maar sindsdien dient ook dat landenteam kwalificatieronden te spelen om zich te plaatsen voor de eindronde.

Vanaf 1908 werden de olympische toernooien groter, maar naar olympische traditie werden alleen amateurspelers toegelaten. Mede daarom werden in die jaren ook toernooien voor professionele voetbalteams georganiseerd. De Torneo Internazionale Stampa Sportiva, gehouden in [[Turijn (stad)|Turijn]] in 1908, was een van de eerste, en in 1909 en 1911 organiseerde de [[Schotland|Schot]] [[Thomas Lipton]] de Sir Thomas Lipton Trophy, eveneens in Turijn. Op alle drie toernooien werd gestreden tussen vier individuele clubs (geen nationale ploegen), die elk een hele natie vertegenwoordigden – de clubs op deze drie toernooien kwamen uit [[Italië]], Zwitserland, [[Engeland (hoofdbetekenis)|Engeland]] en [[Duitsland (hoofdbetekenis)|Duitsland]].

In [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1908|1908]] werd voetbal een officiële olympische competitie onder toezicht van de FIFA. Het toernooi werd georganiseerd door de [[Engelse voetbalbond]], ging tussen nationale teams en had de vorm van een knock-outsysteem, maar diende nog steeds slechts als demonstratiesport. In 1908 (in [[Londen]]) en [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1912|1912]] (in [[Stockholm]]) deden respectievelijk 8<ref>Aan het [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1908|voetbaltoernooi op de Olympische Zomerspelen van 1908]] waren per land maximaal 4 teams toegestaan. Uiteindelijk waren er 8 teams; [[Frankrijk (hoofdbetekenis)|Frankrijk]] werd vertegenwoordigd door twee teams: [[Frans voetbalelftal|Frankrijk A]] en [[Frans voetbalelftal A'|Frankrijk B]], en verder deden [[Deens voetbalelftal|Denemarken]], [[Brits voetbalelftal|Groot-Brittannië]], [[Nederlands voetbalelftal|Nederland]], [[Zweeds voetbalelftal|Zweden]], [[Hongaars voetbalelftal|Hongarije]] en [[Bohemen]] mee; deze laatste twee trokken zich echter kort voor het begin van het toernooi terug, na te hebben geloot tegen respectievelijk Nederland en Frankrijk A.</ref> en 11<ref>De 11 uiteindelijke deelnemers aan het [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1912|voetbaltoernooi op de Olympische Zomerspelen van 1912]] waren Denemarken, [[Duits voetbalelftal|Duitsland]], [[Fins voetbalelftal|Finland]], Groot-Brittannië, Hongarije, [[Italiaans voetbalelftal|Italië]], Nederland, [[Noors voetbalelftal|Noorwegen]], [[Oostenrijks voetbalelftal|Oostenrijk]], [[Russisch voetbalelftal|Rusland]] en Zweden. Twee landen trokken zich terug: [[Belgisch voetbalelftal|België]] (voor de loting) en Frankrijk (dat had geloot tegen Noorwegen). Bohemen had zich ook ingeschreven, maar werd niet toegelaten, omdat alleen landen en voetbalbonden aangesloten bij de FIFA mochten deelnemen.</ref> Europese teams mee, en beide keren won het [[Engels voetbalelftal|Engelse nationale amateurvoetbalteam]].

In 1914 besloot de FIFA het olympische toernooi te erkennen als een "wereldkampioenschap voetbal voor amateurs", en nam de verantwoordelijkheid voor de organisatie van het evenement. Dit leidde tot 's werelds eerste intercontinentale voetbaltoernooi, op de [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1920|Olympische Zomerspelen van 1920]] (in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]]). Er deden 14 nationale teams mee<ref>De 14 deelnemers aan het [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1920|voetbaltoernooi op de Olympische Zomerspelen van 1920]] waren België, Denemarken, [[Egyptisch voetbalelftal|Egypte]] (als enige niet-Europees team), Frankrijk, [[Grieks voetbalelftal|Griekenland]], Groot-Brittannië, Italië, [[Joegoslavisch voetbalelftal|Joegoslavië]], [[Luxemburgs voetbalelftal|Luxemburg]], Nederland, Noorwegen, [[Spaans voetbalelftal|Spanje]], [[Tsjecho-Slowaaks voetbalelftal|Tsjecho-Slowakije]] en Zweden. Tsjecho-Slowakije werd na de finale gediskwalificeerd: in de 43e minuut, op een 2-0-achterstand, verliet het team de wedstrijd uit onvrede met de arbitrage.</ref>, waarvan één van buiten Europa, namelijk Egypte. Dit toernooi werd gewonnen door België. Voor de daaropvolgende twee Olympische Zomerspelen staken er ook teams de [[Atlantische Oceaan]] over om deel te nemen aan de voetbaltoernooien. In [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1924|1924]] (in [[Parijs (hoofdbetekenis)|Parijs]]) waren 22 teams,<ref>De 22 deelnemers aan het [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1924|voetbaltoernooi op de Olympische Zomerspelen van 1924]] waren Egypte, [[Turks voetbalelftal|Turkije]], [[Uruguayaans voetbalelftal|Uruguay]] en de [[Voetbalelftal van de Verenigde Staten|Verenigde Staten]] van buiten Europa, en de Europese landenteams van België, [[Bulgaars voetbalelftal|Bulgarije]], [[Estisch voetbalelftal|Estland]], Frankrijk, Hongarije, [[Iers voetbalelftal|Ierse Vrijstaat]], Italië, Joegoslavië, [[Lets voetbalelftal|Letland]], [[Litouws voetbalelftal|Litouwen]], Luxemburg, Nederland, [[Pools voetbalelftal|Polen]], [[Roemeens voetbalelftal|Roemenië]], Spanje, Tsjecho-Slowakije, Zweden en [[Zwitsers voetbalelftal|Zwitserland]].</ref>, waarvan vier van buiten Europa: Egypte, [[Turks voetbalelftal|Turkije]], [[Uruguayaans voetbalelftal|Uruguay]] en de [[Voetbalelftal van de Verenigde Staten|Verenigde Staten]]. In [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1928|1928]] (in [[Amsterdam (hoofdbetekenis)|Amsterdam]]) waren 17 teams,<ref>De 17 deelnemers aan het [[Voetbal op de Olympische Zomerspelen 1928|voetbaltoernooi op de Olympische Zomerspelen van 1928]] waren [[Argentijns voetbalelftal|Argentinië]], [[Chileens voetbalelftal|Chili]], Egypte, [[Mexicaans voetbalelftal|Mexico]], Turkije, Uruguay en de Verenigde Staten van buiten Europa, en de Europese landenteams van België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Joegoslavië, Luxemburg, Nederland, [[Portugees voetbalelftal|Portugal]], Spanje en Zwitserland.</ref>, waarvan zeven van buiten Europa: naast de vier die ook in 1924 meededen, waren dat ook [[Argentijns voetbalelftal|Argentinië]], [[Chileens voetbalelftal|Chili]] en [[Mexicaans voetbalelftal|Mexico]]. Beide toernooien werden gewonnen door Uruguay.

In de tweede helft van de [[1920-1929|jaren 1920]] werd besloten om voetbal niet op te nemen als onderdeel van het programma van de [[Olympische Zomerspelen 1932|Olympische Zomerspelen van 1932]] in [[Los Angeles]], vanwege de op dat ogenblik geringe populariteit van voetbal in de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] en meningsverschillen tussen de FIFA en het [[Internationaal Olympisch Comité|IOC]] over de status van amateurspelers. In 1928 stelde FIFA-voorzitter [[Jules Rimet]] daarom voor om een eigen internationaal toernooi te organiseren, waarop de sterkste nationale voetbalploegen om de titel ''World Champion'' zouden gaan spelen. Op maandag 28 mei 1928 werd in [[Amsterdam]] besloten dat [[Uruguay]] gastland zou worden van het eerste officiële wereldkampioenschap voetbal, in [[Wereldkampioenschap voetbal 1930|1930]], om het eeuwfeest van de Uruguayaanse onafhankelijkheid te vieren en omdat [[UruguayaansUruguay voetbalelftal|Uruguay]]toen dubbele olympische titelhouder en dus een van de betere voetballanden was.

Het eerste wereldkampioenschap voetbal was tevens het enige waarvoor de landen zich niet hoefden te kwalificeren: ze werden uitgenodigd door de FIFA om aan het eerste WK mee te doen. De animo uit Europa was echter nihil: op 28 februari 1930, de einddatum van inschrijving, had zich nog geen enkel Europees land aangemeld vanwege de lange reisduur en de hoge reiskosten. Uiteindelijk wist Rimet, met hulp van de regering van Uruguay, vier teams zo ver te krijgen om de oversteek te maken: [[Belgisch voetbalelftal|België]], [[Roemeens voetbalelftal|Roemenië]], [[Joegoslavisch voetbalelftal|Joegoslavië]] en [[Frans voetbalelftal|Frankrijk]]. Met zeven teams uit Zuid-Amerika en twee uit Noord-Amerika kwam het aantal deelnemende landen op 13. Uruguay werd de eerste officiële wereldkampioen.

In de toernooien tot en met [[Wereldkampioenschap voetbal 1978|1978]] streden 16 teams in elk toernooi, behalve zoals gezegd in 1930 (13 teams), en in [[Wereldkampioenschap voetbal 1938|1938]] (15 teams – [[Oostenrijks voetbalelftal|Oostenrijk]] was na kwalificatie in verband met de [[Anschluss]] opgegaan in [[Duits voetbalelftal|Duitsland]]) en [[Wereldkampioenschap voetbal 1950|1950]] (13 teams – [[Indiaas voetbalelftal|India]], [[Schots voetbalelftal|Schotland]] en [[Turks voetbalelftal|Turkije]] trokken zich terug).<ref>Glanville, p. 45.</ref> De meeste van de deelnemende landen kwamen uit Europa en Zuid-Amerika. De enkele teams uit Noord-Amerika, Afrika, Azië en Oceanië werden meestal eenvoudig verslagen door de Europese en Zuid-Amerikaanse ploegen: de enigen die tot 1978 de tweede ronde bereikten, waren de [[Voetbalelftal van de Verenigde Staten|Verenigde Staten]] (halve finale in [[Wereldkampioenschap voetbal 1930|1930]]), [[Cubaans voetbalelftal|Cuba]] (kwartfinale in 1938), [[Noord-Koreaans voetbalelftal|Noord-Korea]] (kwartfinale in [[Wereldkampioenschap voetbal 1966|1966]]) en [[Mexicaans voetbalelftal|Mexico]] (kwartfinale in [[Wereldkampioenschap voetbal 1970|1970]]).

Het toernooi werd uitgebreid naar 24 teams in [[Wereldkampioenschap voetbal 1982|1982]]<ref>Glanville, p. 238.</ref> en vervolgens naar 32 in [[Wereldkampioenschap voetbal 1998|1998]],<ref>Glanville, p. 359.</ref>, waardoor meer teams uit Afrika, Azië en Noord-Amerika konden deelnemen. Vanaf 2026 zullen er 48 landen meedoen aan het WK.

* [[Nederlands voetbalelftal|Nederland]] is het land dat het vaakst de finale haalde zonder deze ooit te winnen. In [[Wereldkampioenschap voetbal 1974|1974]] verloor Nederlandhet van [[West-Duits voetbalelftal|West-Duitsland]], in [[Wereldkampioenschap voetbal 1978|1978]] van Argentinië en [[Wereldkampioenschap voetbal 2010|2010]] van [[Spaans voetbalelftal|Spanje]].