Communistische Partij van Nederland: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
+Marijke Spies |
bronvermelding |
||
Regel 47:
In november [[1940]] werd het partijblad ''[[De Waarheid (krant)|De Waarheid]]'' opgericht;<ref>{{Citeer web|werk=Historiek.net|titel=Communistische Partij van Nederland (CPN) – Een korte geschiedenis|url=https://historiek.net/communistische-partij-van-nederland-cpn-geschiedenis/107699/|auteur=Jan de Vetten|}}</ref> [[Anthoon Johan Koejemans|A.J. Koejemans]] was de eerste hoofdredacteur. Het was niet het vroegste illegale blad; in Den Haag was al twee weken eerder een ander tijdschrift uitgebracht, [[De Vonk (verzetsblad van ISB)|De Vonk]]. Op de stencilapparaten van ''De Waarheid''werd in 1941 het manifest voor de [[Februaristaking]] gedrukt. Tot de dag van vandaag is omstreden wie de auteur was van dit manifest ("Staakt, Staakt, Staakt").
[[Bestand:Gerben Wagenaar.jpg|frame|Gerben Wagenaar in 1956]]In het eerste jaar was het beleid van de illegale CPN minder fel gekant tegen de Duitse bezetter dan tegen het "imperialistische Westen" inclusief het [[Monarchie in Nederland|Huis van Oranje]]. In de juni-uitgave van [[1940]] van het partijmaandblad Politiek en Cultuur werd zelfs opgeroepen tegenover de Duitse bezetter een "correcte houding"<ref>Politiek en Cultuur Juni 1940 nr. 6. [http://pubnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/tijdschrift/PolitiekenCultuur/PenC06/PenC_1940_06.pdf CPN bestuur verbood verzet]</ref> aan te nemen. Nog ruim vóór de door de CPN georganiseerde [[Februaristaking]] in [[1941]] veranderde deze houding echter en versterkte zich nog na de Duitse aanval op [[Sovjet-Unie|Sovjet-Rusland]] in juni 1941. De [[Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog|verzetsactiviteiten]] richtten zich behalve op het verspreiden van krant en [[pamflet]]ten (waaronder ''[[Aan het Nederlandsche volk (verzetsblad, Eindhoven)|Aan het Nederlandsche volk]]'' in Eindhoven) vooral op [[sabotage]]. Met dat laatste werd oud-Spanjestrijder [[Jan Hendrik van Gilse|Janrik van Gilse]] belast. Met [[Gerben Wagenaar]], [[Max Meijer]] (eveneens oud-Spanjestrijder), [[Jan Willem Schouten|Jan Schouten]] en [[Gerrit Willem Kastein]] richtte hij de zogeheten [[Militaire Commissie]] of ''Militair Contact'' (MC) op, die landelijk aanslagen ging plegen op spoorwegen, fabrieken en dergelijke. Een aparte groep onder leiding van [[Daan Goulooze]] bedreef [[spion]]age ten behoeve van de Sovjet-Unie en droeg zorg voor (beveiligd) radiografisch contact tussen de illegale leiding van de CPN en de Comintern.
De illegale CPN werd fel vervolgd. De Duitsers en de politie konden de actieve CPN-leden betrekkelijk makkelijk opsporen doordat de Nederlandse regionale inlichtingendiensten meteen na de Nederlandse capitulatie hun vooroorlogse [[infiltrant]]en in de partij ook voor de [[Sicherheitsdienst]] inzetten. Zo heeft de infiltrant Van Soolingen, actief sinds 1923 en tot maart 1945, in Den Haag honderden mensen laten arresteren, waarvan er minstens 130 om het leven zijn gekomen. Het gevolg van de vervolging was dat halverwege 1942 de helft van het illegale kader was gearresteerd en uitgeschakeld. In 1943 wilde het driemanschap De Groot, Dieters en Jansen zich om veiligheidsredenen uit de illegale leiding terugtrekken en deze overdragen aan een andere leiding, bestaande uit Piet Vosveld, Jaap Brandenburg en Gerrit van den Bosch. Zover kwam het niet. Vosveld werd door de SD gepakt en werd vervolgens onder zware druk gezet om als verklikker en lokvogel te fungeren. In april 1943 werden daardoor Jansen en Dieters gearresteerd. Vooral Jansen liet onder druk van de zware SD-verhoren veel informatie los over organisatie en personen van de CPN. Beiden werden voor hun verzetsactiviteiten ter dood veroordeeld en op [[9 oktober]] [[1943]] op de [[Waalsdorpervlakte]] gefusilleerd. Nadat De Groot in 1942 – in tegenstelling tot zijn in Auschwitz vermoorde joodse vrouw en dochter – ternauwernood aan arrestatie op zijn onderduikadres in Gorssel (Ov.) wist te ontsnappen, gebeurde dit in 1943 opnieuw, waarna hij zich gedurende de rest van de oorlog uit het illegale werk terugtrok. Op voorspraak van Goulooze nam nu [[Jan Postma (CPN)|Jan Postma]], districtleider van Amsterdam, de leiding op zich. De nieuwe top sloeg een gematigder, meer op samenwerking met het sociaaldemocratische verzet gerichte koers in. De Militaire Commissie werd opgeheven; Wagenaar werd vertegenwoordiger van de CPN in de nieuwe [[Raad van Verzet]], waarin de overgebleven sabotagegroepen opgingen. Jan Postma werd op zijn beurt gearresteerd in november 1943 en in 1944 gefusilleerd. Vervolgens ontstond gedurende korte tijd een leiding met Brandenburg en de vóór 1940 door De Groot uit het partijbestuur gezette Ko Beuzemaker en Cees Schalker. Ook de beide laatsten werden opgepakt en terechtgesteld. De laatste illegale leiding tot de bevrijding bestond uit onder meer (wederom) Brandenburg, Reuter, Wagenaar, Koejemans, Puister en Baruch. ''De Waarheid'' bleef tot het eind van de oorlog verschijnen. Naar schatting zijn ruim 2000 communistische verzetsmensen tijdens de oorlog om het leven gekomen.{{Bron?|wordt betwist op de overlegpagina|2018|12|20}} Vele tientallen van hen werden op diverse plaatsen in Nederland [[Nederlanders gefusilleerd tijdens de Duitse bezetting|gefusilleerd]]. Vele anderen verdwenen in de Duitse kampen en werden soms kort voor de bevrijding nog vermoord, een lot dat ook [[Hannie Schaft]] overkwam.
| |||