|
argh! weer een fout
ik ben lucca en ik ben gayyyy
== Economie ==
[[Bestand:JD kuormatraktori.jpg|{{Largethumb}}|De [[bosbouw]] blijft in Finland een economische sector van belang]]
Traditioneel was Finland een landbouwland, maar het land besteedde na de [[Tweede Wereldoorlog]] veel aandacht aan zijn industrialisatie. Tegen het eind van de [[20e eeuw]] waren industriële productie, de dienstensector, de handel en de vervoerssector de grootste segmenten van de economie, terwijl de landbouw (plus bosbouw en visserij) minder dan 10 procent van werkgelegenheid en het [[Bruto binnenlands product|BBP]] vertegenwoordigde.
De dienstensector heeft zich in Finland laat ontwikkeld maar biedt vandaag de dag de meeste werkgelegenheid in het land (65 procent van de werkzame beroepsbevolking is in deze sector actief). Te noemen vallen met name de detailhandel, die in Finland grootschalig en efficiënt opereert en het bank- en verzekeringswezen. De bankensector is in Finland zeer geconcentreerd, met [[Nordea]], een fusieproduct ontstaan uit diverse Finse en Scandinavische banken, als dominante partij. De gestaag in belang toenemende toerisme-industrie is vooral gebaseerd op de wintersport ([[Lapland]]) en het natuurschoon. Finland heeft bovendien een grote [[publieke sector]].
Ondanks de grote dienstensector kan Finland binnen Europa toch als een typisch industrieland worden beschouwd. Tot de belangrijkste producten die Finland vervaardigt behoren metaalproducten (machines, schepen); bewerkt hout en [[papier]]; chemicaliën; voedsel; elektro en elektronische apparatuur; en [[textiel]]. Bekende Finse producten, dan wel in Finland ontwikkelde producten, zijn mobiele telefoons en grote machines voor industrie en bosbouw. Finland is ook een bekend producent van [[industriële vormgeving|designartikelen]] uit [[glas]] en [[keramiek]] en van bestek van [[roestvast staal]]. Hoewel de mijnbouwproductie van Finland klein is, omvat deze een aantal belangrijke mineralen zoals [[ijzererts]], [[koper (element)|koper]], [[zink (element)|zink]], [[nikkel]], [[kobalt]], [[titanium]], [[vanadium]], [[kwik]], [[zilver]] en [[goud]]. De Finse houtkapindustrie is een van de grootste in Europa.
=== Landbouw ===
Landbouw speelt een belangrijke rol in de Finse economie. Ongeveer 300.000 mensen werken in de landbouw. Toch wordt slechts 2,2 miljoen hectare, dus nauwelijks 6,5 % van de oppervlakte van Finland (zonder de meren), door de landbouwsector gebruikt. In de landbouw is de veehouderij (vooral runderen) overheersend. Tevens zijn zuivelproducten belangrijk. Er worden grote aantallen gevogelte, rundvee, varkens, rendieren en schapen gefokt. De belangrijke landbouwgoederen omvatten [[hooi]], [[haver]], [[gerst]], [[tarwe]], [[Rogge (graan)|rogge]], [[suikerbiet|suikerbieten]] en [[aardappel|aardappelen]].
=== Handel ===
De belangrijkste importproducten zijn voedsel, minerale brandstoffen, chemische producten, vervoermiddelen, ruwe materialen, textiel en ijzer en staal. De belangrijke exportproducten zijn houtproducten (die ongeveer 60 procent van de uitvoer vertegenwoordigen), machines, vervoermiddelen, schepen (20 procent), kleding en levensmiddelen. De belangrijkste handelspartners zijn [[Duitsland]], het [[Verenigd Koninkrijk]], [[Zweden]], de [[Verenigde Staten]], [[Rusland]], [[Nederland]] en [[Japan]].
Bekende Finse bedrijven zijn netwerkproducent [[Nokia (bedrijf)|Nokia]], de hout- en papierconglomeraten [[Stora Enso]] en [[UPM Kymmene]], lift- en roltrappenproducent [[KONE|Kone]], luchtvaartmaatschappij [[Finnair]] en motorfabrikant [[Wärtsilä]]. Bekende Finse merknamen en designartikelen zijn verder onder meer [[Iittala]], [[Marimekko]], [[Fiskars]] en [[Arabia (merk)|Arabia]].
=== Energie ===
[[Bestand:Olkiluoto Nuclear Power Plant 2015-07-21 001 (cropped).jpg|{{Largethumb}}|De [[kerncentrale Olkiluoto]] is een van de twee Finse kerncentrales]]
In 2009 produceerde Finland circa 82 miljard [[kilowattuur]] aan [[elektriciteit]]. Vanwege het koude klimaat en de energie-intensieve industrie lag het jaarverbruik per hoofd van de bevolking op een zeer hoge 16.000 kilowattuur. Kerncentrales hadden een aandeel van 28 procent in de totale elektriciteitsproductie en [[waterkrachtcentrale]]s nog eens 15 procent. Verder wordt 15 procent geïmporteerd uit Rusland en de rest wordt opgewekt in met [[steenkool]]- en [[aardgas]]gestookte centrales.<ref>{{en}} {{Cite news|title= kernenergie in Finland |url=http://www.world-nuclear.org/info/inf76.html|accessdate=2010-08-01}}</ref> Finland besteedt verder veel aandacht aan groene-energie door opwekking van windenergie en ook krijgt de verbranding van afval voor warmte- en elektriciteitsopwekking grote aandacht. Ongeveer een vijfde van de elektriciteit van het land wordt geproduceerd als bijproduct van de energieverslindende papierindustrie.
In Finland zijn vier [[kerncentrale]]s in het westen, bij [[Kerncentrale Olkiluoto|Olkiluoto]], en zuidoosten, bij [[Loviisa]], actief. Deze vier zijn in productie gekomen tussen de 1977 en 1980. Het opgestelde vermogen is ongeveer 2.900 [[megawatt]] (MW). In 2005 is de bouw van een vijfde kerncentrale, met een capaciteit van 1.600 MW, gestart naast twee reeds bestaande kerncentrales bij Olkiluoto. De oplevering van deze nieuwe centrale is inmiddels fors vertraagd en wordt veel duurder dan verwacht. op 1 juli 2010 heeft het Finse parlement goedkeuring verleend voor de bouw van nog eens twee kerncentrales en een opslagplaats voor nucleair afval. Deze nieuwe centrales komen naar verwachting in 2020 in gebruik en vergen een investering van 10 miljard euro.<ref>{{Cite news|title=Finland bouwt nog twee kerncentrales|url=https://www.nrc.nl/nieuws/2010/07/02/finland-bouwt-nog-twee-kerncentrales-11914930-a300689|accessdate=2010-08-01|archiefurl=https://web.archive.org/web/20100704063428/http://www.nrc.nl/economie/article2574896.ece/Finland_bouwt_nog_twee_kerncentrales|archiefdatum=2010-07-04|dodeurl=nee}}</ref>
In 2014 produceerde het land 18 miljoen [[ton olie-equivalent]] (Mtoe), 33% kernenergie, 57% duurzame energie. (1Mtoe = 11,63 TWh, miljard kilowattuur.) Dat was niet genoeg voor de energievoorziening, het [[Internationaal_Energieagentschap#Terminologie_in_energiestatistiek|TPES]] (''total primary energy supply''): 34 Mtoe. Het land importeerde 15 Mtoe fossiele brandstof meer dan het exporteerde.
Van de energie ging ongeveer 9 Mtoe verloren bij conversie in de energie industrie, vooral bij elektriciteitsopwekking met kernenergie. 1 Mtoe werd gebruikt voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. Voor eindgebruikers resteerde 23 Mtoe waarvan 6,8 Mtoe = 80 TWh elektriciteit<ref>{{en}}[https://www.iea.org/classicstats/statisticssearch/report/?country=FINLAND&product=balances&year=2014 IEA - Report Finland: balances for 2014]</ref> die voor 39% duurzaam opgewekt werd.<ref>{{en}}[https://www.iea.org/classicstats/statisticssearch/report/?country=FINLAND&product=electricityandheat&year=2014 IEA - Report Finland: electricity and heat for 2014]</ref>
De uitstoot van kooldioxide was 45 megaton, dat is 8 ton per persoon.<ref>{{en}}[https://www.iea.org/classicstats/statisticssearch/report/?year=2014&country=FINLAND&product=Indicators IEA - Report Finland: indicators for 2014]{{Dode link|datum=november 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Het wereldgemiddelde was 4,5 ton per persoon.<ref>{{en}}[https://www.iea.org/classicstats/statisticssearch/report/?year=2014&country=WORLD&product=Indicators IEA - Report World: indicators for 2014]</ref>
== Politiek en bestuur ==
|
