Shan shui: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k nitpicking, AB = A en B |
|||
Regel 1:
[[Bestand:Dong Qichang.Landscapes in the Manner of Old Masters (Wang Wei). Album leaf.1621-24 Nelson-Atkuns Museum.jpg|miniatuur|Landschap in de stijl van [[Wang Wei]] (tussen 1621 en 1624), albumblad met [[Gewassen inkt (schildertechniek)|gewassen inkt]] en kleur op papier<ref group=kleine-letter>Collectie [[Nelson-Atkins Museum
'''''Shan shui''''' ([[Vereenvoudigde Chinese karakters|vereenvoudigd Chinees]]: {{lang|cn|山水}}; letterlijk '[[Berg (landvorm)|berg]]en en [[water]]en') is een traditioneel [[Chinese schilderkunst|Chinees genre]] in de [[landschapsschilderkunst]]. De landschappen zijn uitgevoerd in [[Gewassen inkt (schildertechniek)|gewassen inkt]] en eventueel gekleurde [[pigment]]en. [[Berg (landvorm)|Bergen]] en [[rivier]]en staan centraal in het schilderij, met [[waterval]]len en bergpaden als veelgebruikte elementen.
Regel 33:
[[Bestand:Li Tang - Wind in Pines Among a Myriad Valleys.jpg|miniatuur|links|upright|''De wind door de dennen in ontelbare valleien'' (1124) door [[Li Tang]]<ref group=kleine-letter name=NPM />]]
In de 11e eeuw maakte de landschapsschilderkunst een volgende belangrijke ontwikkeling door. De dichter en schilder [[Su Shi]] (1036–1101) promootte het idee dat het doel van de schilderkunst de expressie diende te zijn, geen [[Naturalisme (schilderkunst)|natuurgetrouwe afbeelding van de werkelijkheid]]. Een landschapsschildering diende de kijker niet het gevoel te geven dat hij daadwerkelijk in de natuur wandelt, maar hem inzicht te geven in de ideeën en gemoedstoestand van de maker. Dit gedachtegoed werd een van de fundamentele principes van de [[literati-schilderkunst]]. Het veroorzaakte een groeiende kloof tussen de expressieve [[Zuidelijke School]] en de precieze kunst van de hofschilders.
[[Song Huizong]], de laatste keizer van de Noordelijke Song, gaf zijn hofschilders de opdracht om objecten zo natuurgetrouw, gedetailleerd en vaardig mogelijk af te beelden.<ref name=MC12>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 12</ref> Een bekend voorbeeld is ''Duizend [[Li (lengtemaat)|li]] van rivieren en bergen'' ({{lang|cn|千里江山}}) uit 1113, een elf meter lange [[handrol]] van [[Wang Ximeng]] (1096–1119) in de [[blauwgroene landschapsstijl]]. Het wordt door kunsthistorici beschouwd als een van de belangrijkste werken in de Chinese kunst.<ref>{{en}} {{aut|Caradog Vaughan James}}, ''[https://books.google.nl/books?id=pzOYQqXnpKIC&redir_esc=y Information China: the comprehensive and authoritative reference source of new China, Volume 3]'' (Pergamon Press, 1989), p. 1114</ref> Ook de werken van de hofschilder [[Zhang Zeduan]] (1085–1145) werden zeer gedetailleerd uitgevoerd en weerspiegelt de hovelijke kunst van de Noordelijke Song. Een hofschilder van Huizong die voortborduurde op de noordelijke landschapsstijl was [[Li Tang]] (ca. 1050–1130). Zijn monumentale berglandschap ''De wind door de dennen in ontelbare valleien'' is het enige werk van hem dat bewaard is gebleven.<ref name="books.google.nl">{{en}} {{aut|Dorothy Perkins}}, ''[https://books.google.nl/books?id=KMQeAgAAQBAJ Encyclopedia of China: History and Culture]'' (2013, Routledge), p. 280</ref> Het werk toont hoe Li de "bijlklief"-techniek van [[Guan Tong]] heeft geperfectioneerd, waarbij het lijkt alsof de rotsen en bergen met bijlslagen zijn uitgehouwen. Het precieze effect dat hiermee werd bereikt werd een belangrijk kenmerk van de [[naturalisme (schilderkunst)|naturalistische]] schilderstijl van de Zuidelijke Song.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-li-tang.php Li Tang]</ref>
{{Panorama|Wang Ximeng. A Thousand Li of Rivers and Mountains. (Complete, 51,3x1191,5 cm). 1113. Palace museum, Beijing.jpg|dir=rtl|x170px|''Duizend [[Li (lengtemaat)|li]] van rivieren en bergen'' (1113) door [[Wang Ximeng]]<ref group=kleine-letter name=PMVS>Collectie Paleismuseum in de [[Verboden Stad]]</ref><ref group=kleine-letter>Traditioneel wordt een Chinese handrol van rechts naar links bekeken.</ref>}}
=== Zuidelijke
Na de inval van de [[Jurchen (volk)|Jurchen]] viel het noorden van China in 1127 in handen van de [[Jin-dynastie (1115-1234)|Jin-dynastie]] (1115–1234). Song Huizong werd gevangengenomen en [[Li Tang]] verhuisde met de keizerlijk hofhouding naar Qiantang (nu [[Hangzhou]]). De eerste keizers van de [[Zuidelijke Song]], [[Song Gaozong|Gaozong]] en [[Song Xiaozong|Xiaozong]], trachtten hun noodzakelijke machtsovername te rechtvaardigen door [[hofschilder]]s aan te moedigen tot het vervaardigen van kunstwerken die de oude klassieken en traditionele deugden illustreren. Naar verluidt brachten zij lange propagandistische inscripties aan op de werken van Li.<ref name=CFP>{{en}} China Online Museum: [http://www.comuseum.com/painting/figure-painting/ Chinese Figure Painting]</ref>
{{Dubbele afbeelding |1=right|2= Willows and Boats on West Lake by Xia Gui.jpg|3=148|4=Ma Yuan - Dancing and Singing- Peasants Returning from Work.jpg |5=152|6= ''Wilgen en boten op het Westmeer'' door [[Xia Gui]]<ref group=kleine-letter name=NPM />|7= ''Dansende en zingende boeren keren terug van hun werk'' door [[Ma Yuan]]<ref group=kleine-letter name=PMVS />}}
Li's asymmetrische berglandschappen vormden een link tussen de [[noordelijke
Ma onderscheidde zich met zijn landschappen waarvan het zwaartepunt in één hoek van het [[Beeldvlak (beeldende kunst)|beeldvlak]] bevindt.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.comuseum.com/painting/masters/ma-yuan/ Ma Yuan]</ref> Xia werkte één zijde gedetailleerd uit en liet de rest van het doek grotendeels leeg. Om overmatige precisie te vermijden gebruikte hij penselen met een versleten punt.<ref name=xia>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-xia-gui.php Xia Gui - Song Dynasty]</ref> De twee hofschilders waren de grondleggers van de [[Ma-Xia-school]], een van de invloedrijkste stromingen in de Song-periode. Haar landschappen weerspiegelden de [[Neo-confusianisme|neo-confucianistische]] filosofie van het opbouwen van de maatschappij vanaf de basis. Op de voorgrond waren gedetailleerde, intieme taferelen te zien die in scherpe, geprononceerde penseelstreken waren aangebracht. Zij contrasteerden scherp met de in nevels gehulde bergpartijen op de achtergrond. Net als op de werken van [[Guo Xi]] en [[Fan Kuan]] lijken de massieve bergtoppen in een eindeloze ruimte te verdwijnen.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.comuseum.com/painting/schools/ma-xia-school/ Ma-Xia School]</ref> Deze onbereikbare grootsheid leert dat mensen slechts kleine vlekjes zijn vergeleken bij de weidse kosmos, een belangrijk element in het [[taoïsme]].
Regel 58:
=== Ming-dynastie (1368–1644) ===
{{Dubbele afbeelding |1=right|2= Dai Jin-Dense Green Covering the Spring Mountains.jpg|3=126|4= Lofty Mt.Lu by Shen Zhou.jpg|5=174|6= ''Het dichte groen bedekt de Lentebergen'' door [[Dai Jin]]<ref group=kleine-letter name=SM />|7= ''Verheven [[
Nadat de Chinese overheersing werd hersteld onder de [[Ming-dynastie]], kwam er na ruim negentig jaar een heropleving van de [[Zuidelijke School]]. [[Hofschilder]]s schilderden nauwgezet in de stijl van de [[Song-dynastie|Song-periode]]. [[Dai Jin]] (1388-1462) was een voortrekker in de heropleving van de [[Ma-Xia-school]], maar hanteerde vrijere normen dan de strenge richtlijnen van het [[Chinees examenstelsel]]. Zijn sferische berglandschappen in een eenvoudige, maar weelderige penseelvoering legden de basis voor de [[Zhe-school]]. Het was twee eeuwen lang de belangrijkste stroming binnen de [[Noordelijke School]].<ref>{{en}} ChinaCulture.org: [https://web.archive.org/web/20051204214828/http://www.chinaculture.org/gb/en_artqa/2003-09/24/content_39669.htm Founding Father of Zhe School: Dai Jin]</ref>
De [[Wu-school]] in het welvarende [[Suzhou (Jiangsu)|Suzhou]] – door kunsthistorici de tegenpool van de [[Zhe-school]] genoemd – was tot de jaren '20 van de [[17e eeuw]] de dominante schilderstijl in de Ming-periode.<ref>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 127</ref> Tot deze stroming behoorden onafhankelijke [[Literati (klasse)|literati]] die vooral voor zichzelf en bevriende kunstenaars werkten. Zij stelden een [[contemplatie]]ve levenswijze, liefde voor de natuur en zelfexpressie centraal in hun schilderkunst. [[Shen Zhou]] (1427-1509) en zijn leerling [[Wen Zhengming]] (1470-1559) worden gezien als de grondleggers van deze stroming.<ref group=kleine-letter>Tot de Wu-school behoorden ook [[Tang Yin]] (1470–1524) en [[Qiu Ying]] (ca. 1494–1552). Samen met Shen en Wen vormden zij de '[[Vier Meesters van de Ming-dynastie]]'.</ref> Shens landschappen in de [[Yuan-dynastie|Yuan]]-traditie inspireerden tal van kunstenaars, waaronder [[Lan Ying]] (1585–1664), een van de laatste vertegenwoordigers van de [[Zhe-school]].<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-lan-ying.php Lan Ying]</ref> Wen vertoonde een voorliefde voor de [[blauwgroene landschapsstijl]] uit de [[Tang-dynastie|Tang-periode]]. Hij zag kunst en de natuur als onafscheidelijke zaken en veel van zijn werken waren door de natuur geïnspireerd.<ref>{{en}} MildChina.com: [https://web.archive.org/web/20140201194303/http://www.mildchina.com/history-culture/wenzhengming.html Wen Zhengming]</ref>
Een andere voorvechter van de belangeloze literati-schilderkunst was de schilder en kalligraaf [[Dong Qichang]] (1555-1636). Ook hij bestudeerde de voorbeelden van oude meesters en probeerde de beste elementen in zijn eigen werk te gebruiken. Typisch voor Dongs werken zijn de grimmige vormen, abnormale [[Lijnperspectief|perspectieven]] en een luchtige en ogenschijnlijk nonchalante penseelvoering. Dong vermeed alle vormen van basale schoonheid, maar schilderde in de subtiele elegantie die zo kenmerkend is voor de Wu-school.<ref>{{en}} China Online Museum: [http://www.chinaonlinemuseum.com/painting-dong-qichang.php Dong Qichang - Ming Dynasty]</ref> Zijn theorieën over de [[Chinese schilderkunst]] hadden een grote invloed op de ontwikkeling van ''shan shui''. Dong was degene die het onderscheid maakte tussen de perfectionistische [[Noordelijke School]] en de expressieve [[Zuidelijke School]], waarvan hijzelf naar eigen zeggen de belangrijkste vertegenwoordiger was. Dong noemde de landschappen van de Zuidelijke Schoolde de [[literati-schilderkunst]] (文人画; [[Hanyu pinyin|pinyin]]: ''wénrén huà'').{{Refn|group=kleine-letter|Deze term was niet geheel nieuw. In de 11e eeuw noemde [[Su Shi]] (1037–1101) de term ''shiren hua'' (士人畫), letterlijk 'literati-schilderkunst', om een onderscheid te maken met de vrije literatikunst en de perfectionistische kunst van de hof- en beroepsschilders.<ref>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 10</ref>}} Deze stijl bleef tot het einde van de [[Qing-dynastie]] de orthodoxe schilderstijl in China.<ref>{{aut|Maria Cheng, Tang Wai Hung, Eric Choy}}, p. 10, 11</ref>
| |||