Evolutie van de mens: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting Labels: Misbruikfilter: Kwebbelen Misbruikfilter: Leeghalen Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website Misbruikfilter: Experimenteren |
k Wijzigingen door 141.134.136.234 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Wiki13 |
||
Regel 3:
De '''evolutie van de mens''', het proces waardoor de moderne mens is ontstaan uit eerder levende [[primaten]], is onderwerp van studie van veel verschillende wetenschappelijke disciplines. [[Biologische antropologie]], waaronder [[paleoantropologie]], [[antropologie]] en [[genetica]] zijn hierbij de belangrijkste. Het begrip mens, in de context van de menselijke evolutie, verwijst naar het geslacht ''[[Homo (geslacht)|Homo]]''. De studies over de menselijke evolutie gaan meestal ook over andere [[Hominidae|hominiden]], zoals [[gorilla's]], [[chimpansees]] en ''[[Australopithecus]]''.
== Geschiedenis vóór het ontstaan van het geslacht ''Homo'' ==
In de [[Evolutie (biologie)|evolutionaire]] geschiedenis van de [[primaten]] kan zo'n 60 miljoen jaar worden teruggegaan. De primaten vormen een van de oudste overlevende [[Zoogdieren|zoogdiergroepen]]. De meeste [[paleontoloog|paleontologen]] denken dat de primaten een gemeenschappelijke voorouder hebben met de [[vleermuizen]], een andere zeer oude lijn, en dat deze voorouder samen leefde met de laatste [[dinosauriërs]] gedurende het late [[Krijt (tijdvak)|Krijt]].
De oudst bekende primaten komen uit Noord-Amerika, maar ze kwamen ook wijdverspreid voor in [[Eurazië]] en [[Afrika (hoofdbetekenis)|Afrika]] gedurende de tropische omstandigheden in het [[Paleoceen]] en [[Eoceen]]. De primaten stierven bijna overal uit (behalve in Afrika en Zuid-Azië) met een verandering van het klimaat, die gekenmerkt werd door de vorming van het eerste [[Antarctica (hoofdbetekenis)|Antarctische]] ijs in het vroege [[Oligoceen]], ongeveer 40 miljoen jaar geleden. Uit deze overlevende tropische populatie kwamen alle levende primaten voort, te weten de:
* [[lemuren]] van [[Madagaskar]],
* [[loriachtigen]] van Zuidoost-Azië,
* [[galago's]] of "bush babies" van Afrika en de
* antropoïden, zoals de
** [[breedneusapen]]: de apen van de Nieuwe Wereld en de
** [[smalneusapen]]: de apen uit de Oude Wereld, de [[mensaap|mensapen]] en de [[mens (hoofdbetekenis)|mensen]].
De vroegst bekende smalneusaap is ''[[Kamoyapithecus]]'' uit het Priabonien bij Eragaleit in de noordelijke [[Kenia]]anse [[Grote Slenk]] of Grote Riftvallei. Dit fossiel is 24 [[Ma (tijd)|Ma]] (miljoen jaar) oud. De voorouders worden algemeen beschouwd als nauwe [[Verwantschap (biologie)|verwanten]] van de 35 Ma oude in Faium gevonden fossielen van de geslachten ''[[Aegyptopithecus]]'', ''[[Propliopithecus]]'', en ''[[Parapithecus]]''. Er zijn geen fossielen van de tussenliggende 11 miljoen jaar. Met behulp van de Noord-Afrikaanse fossielen kunnen er geen nauw verwante voorouders van de Zuid-Amerikaanse breedneusapen, waarvan de oudste fossielen dateren uit 30 Ma, geïdentificeerd worden. Mogelijk zijn het andere voorouders, die leefden in West-Afrika en ergens tijdens het Oligoceen verwikkeld raakten in de nog steeds mysterieuze trans-Atlantische wedren, waarbij primaten, [[boa constrictor]]s, knaagdieren en [[Cichliden|Cichlidae]] uit Afrika in Zuid-Amerika terechtkwamen.
In het vroege [[Mioceen]] (22 Ma) wijzen veel soorten van aan het bos aangepaste smalneusapen in Oost-Afrika op een lange voorgeschiedenis van diversifiëring. Omdat fossielen van 20 Ma ook fragmenten bevatten van ''[[Victoriapithecus]]'', de vroegst bekende [[Apen van de Oude Wereld|Cercopithecoidea]], worden de nauwst aan de nog levende apen en mensen [[Verwantschap (biologie)|verwante soorten]] zonder duidelijk bewijs gegroepeerd in de [[Hominoidea]]. In deze groep, die gaat tot 13 Ma, zijn de geslachten ''[[Proconsul (genus)|Proconsul]]'', ''[[Rangwapithecus]]'', ''[[Dendropithecus]]'', ''[[Limnopithecus]]'', ''[[Nacholapithecus]]'', ''[[Equatorius]]'', ''[[Nyanzapithecus]]'', ''[[Afropithecus]]'', ''[[Heliopithecus]]'', en ''[[Kenyapithecus]]'' ondergebracht, die alle afkomstig zijn uit Oost-Afrika.
De aanwezigheid van fossiele vondsten van andere veralgemeende non-cercopitheciden uit het midden-Mioceen op plaatsen ver weg van de grotvondsten van ''[[Otavipithecus]]'' in Namibië, zoals ''[[Pieroloapithecus]]'' en ''[[Dryopithecus]]'' in Frankrijk, Spanje en Oostenrijk, laat een grote verscheidenheid van vormen in Afrika en het Middellandse Zeegebied zien gedurende het relatief warme en gelijkmatige klimaat in het vroege- en midden-Mioceen. De jongste (9 Ma) Miocene hominoïde, ''[[Oreopithecus]]'', is gevonden in een [[bruinkool]]laag in Italië. Van ''[[Graecopithecus freybergi]]'', gevonden in Griekenland en Bulgarije (7,2 Ma) vertoont het gebit menselijke eigenschappen. Dat was voor enkele onderzoekers aanleiding te veronderstellen dat de gemeenschappelijke voorouder van aap en mens in Zuid-Europa heeft geleefd.<ref>[http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0177127 Potential hominin affinities of ''Graecopithecus'' from the Late Miocene of Europe. ''PLOS One''; 22 mei 2017]</ref> Rond zes miljoen jaar geleden viel de [[Middellandse Zee]] droog (de [[Messiniaanse Crisis]]). Diverse diersoorten konden toen tussen Europa en Afrika migreren totdat 5,3 miljoen jaar geleden het bekken zich weer vulde ([[Zanclien|Zancliaanse]] Vloed).<ref>[https://the-sieve.com/2013/02/09/great-moments-in-earth-history-the-messinian-salinity-crisis-and-the-zanclean-flood/ Great Moments in Earth History: The Messinian Salinity Crisis and the Zanclean Flood]</ref>
Moleculair onderzoek maakt aannemelijk dat de lijn van de [[gibbons (mensaap)|gibbons]] (familie Hylobatidae) ontstond tussen 18 en 12 Ma en die van de [[orang-oetans]] (subfamilie [[Ponginae]]) rond 12 Ma. Er zijn geen fossielen die duidelijk de voorouders van de gibbons aangeven. Mogelijk behoorden die tot een tot nu toe onbekende Zuidoost-Aziatische hominoïde populatie. Fossiele proto-orang-oetans worden misschien vertegenwoordigd door de fossiele vondsten van de ''[[Ramapithecus]]'' in India en de ''[[Griphopithecus]]'' in Turkije, die ongeveer 10 Ma oud zijn.
[[Bestand:TreeS.pdf|thumb|Familieboom van de Hominidae]]
Resultaten van moleculair onderzoek geven aanleiding te veronderstellen dat tussen 8 en 4 Ma zich eerst de gorilla's en daarna de chimpansees (geslacht ''[[Chimpansees|Pan]]'') hebben afgesplitst van de lijn die naar de mens leidt. Er zijn geen fossiele resten van beide groepen gevonden, mogelijk doordat de botten in het regenwoud niet gefossiliseerd zijn. Gedacht wordt dat [[Homininae]] een van de zoogdiergroepen zijn die zich aangepast hebben aan het open grasland, dat ongeveer 8 Ma geleden ontstond door de toenemend seizoensgebonden klimaten (de andere zijn antilopen, hyena's, honden, varkens, olifanten en paarden). Hun fossielen zijn relatief goed bekend. De vroegste zijn de
* ''[[Sahelanthropus tchadensis]]'' (7-6 Ma) en
* ''[[Praeanthropus tugenensis|Orrorin tugenensis]]'' (6 Ma), gevolgd door:
* ''[[Ardipithecus]]'' (5,5-4,4 Ma), met de soorten
** ''[[Ardipithecus|Ar. kadabba]]'' en
** ''[[Ardipithecus|Ar. ramidus]]'';
* ''[[Australopithecus]]'' (4-2 Ma), met de soorten
** ''[[Australopithecus anamensis|Au. anamensis]]'',
** ''[[Australopithecus afarensis|Au. afarensis]]'',
** ''[[Australopithecus africanus|Au. africanus]]'',
** ''[[Australopithecus bahrelghazali|Au. bahrelghazali]]''
** ''[[Australopithecus garhi|Au. garhi]]'' en
** ''[[Australopithecus sediba|Au. sediba]]'';
* ''[[Homo naledi]]'' Laatste vondsten met eigenschappen van Australopithecus en vroege mens. Datering is nog onzeker
* ''[[Paranthropus]]'' (3-1,2 Ma), met de soorten
** ''[[Paranthropus aethiopicus|P. aethiopicus]]'',
** ''[[Paranthropus boisei|P. boisei]]'' en
** ''[[Paranthropus robustus|P. robustus]]'';
* ''[[Homo (geslacht)|Homo]]'' (2 Ma-heden).
== Het geslacht ''Homo'' ==
| |||