Rail (spoorwegen): verschil tussen versies

Een '''rail''' of '''spoorstaaf''' is een [[Staal (legering)|stalen]] staaf waarover de wielen van een [[Railvoertuig|spoorvoertuig]] rijden. Twee parallelle rails die onderling door [[dwarsligger (spoor)|dwarsligger]]s verbonden zijn vormen een [[spoorweg]]. Om spoorwielen beter over het spoor te geleiden worden op sommige plaatsen in de spoorweg [[#Contrarails|'''contrarails''']] of [[#Strijkregel|'''strijkregels''']] aangebracht. Een [[#Groefrails voor trams|'''groefrail''']] is een rail met een profiel dat geschikt is voor een spoor in [[bestrating]].

Moderne spoorstaven voor hebben een 'vignoleprofiel'. Dit profiel kan gezien worden als een variant van een [[I-profiel]]. De onderzijde van de voet van de spoorstaaf vlakzorgt voor een eenvoudige en stabiele montage op de dwarsliggers. De kop van de spoorstaaf is massief om de belasting van de wielen van treinen te kunnen weerslaan en deze belasting over een groter deel van de rail te verdelen. Het deel tussen de kop en de voet is het 'lijf'. Hoe hoger het lijf, hoe groter de draagkracht van de rail.

Rails voor lage snelheden en hoge belastingen, zoals rails voor kraanspoor, hebben een vrijwel platte kop. Dat maakt het contactoppervlak tussen rail en wiel groter. De kracht waarmee het wiel op de rail drukt wordt daardoor over dat grotere contactoppvervlak verdeeld, zodat de druk op het contactoppervlak kleiner is. Daarom kunnen rails met een platte kop grotere belastingen aan dan rails met een ronde kop. Voorbeelden van aanduidingen van deze rails zijn MRS 73, PRI 85, BSC 56 en A 100.

Trams rijden vaak over 'straatspoor'. Voor straatspoor gebruikt men in het algemeen groefrails, ofwel spoorstaven met het Gorgeprofiel. Deze spoorstaven hebben een 'vleugel' aan de binnenzijde van het spoor. Door deze extra vleugel kan het wegdek of de grond, waarwaarin de spoorstaaf in gelegen is, makkelijkgemakkelijk buiten het spoor gehouden worden. Wanneer trams over een eigen tracé rijden worden vignoleprofielen gebruikt.<ref>Zie voor een voorbeeld van precieze beschrijvingen van groefrailprofielen: {{Citeer web | url = http://www.oberbauhandbuch.de | titel = Railway track manual | datum = 9 jan 2013 | uitgever = ThyssenKrupp Gft Schienentechnik | taal = en | archiefurl = https://archive.is/20140415230744/http://www.tkgftgleistechnik.de/en/railway_track_manual/oberbaustoffe/schienen/rillenschienen.html | archiefdatum = 14 april 2014}}</ref>

Soms rijden treinen of trams op de [[flens (trein)|flens]]. Voor treinverkeer wordt dit in zeldzame gevallen, en niet in België of Nederland, toegepast bij spoorwegkruisingen waarbij in de ene richting veel meer treinen rijden dan in de andere. Bij trams wordt het vaker toegepast, met name bij [[wissel (spoorweg)|wissel]]s.

Groefrails voor treinen worden gebruikt in straatspoor, zoals op industrieterreinen met gemengd weg- en railverkeer. Ook worden ze, echter zelden, in stedelijke gebieden toegepast, zoals bij de [[Rhätische Bahn|RhB]] in [[Chur]], waar de trein over straatspoor rijdt.

Als contrarails kunnen vignoleprofielen worden gebruikt, maar ook andere stalen profielen. Bij betonnen bruggen worden contrarails soms weggelaten, en wordt de geleidfunctie voor ontspoorde wielstellen overgenomen door het profiel van de betonnen brug. Dan zijn er alleen contrarails vlak voor en vlak na de brug.