Verenigde Staten: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting Labels: Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
Geen bewerkingssamenvatting Labels: Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
||
Regel 31:
De '''Verenigde Staten''', officieel de '''Verenigde Staten van Amerika''', afgekort '''VS''' ([[Engels]]: ''United States of America'', afgekort ''USA'', ''US of A'' of ''US''), vaak ([[metonymie|totum pro parte]]) '''Amerika''' (''America'') genoemd, zijn een [[federalisme|federatie]] van [[Staten van de Verenigde Staten|50 staten]] en het [[Washington D.C.|District of Columbia]], grotendeels in [[Noord-Amerika]] gelegen. De Verenigde Staten zijn met meer dan 325 miljoen inwoners het op twee na grootste land ter wereld in bevolking, na [[Volksrepubliek China]] en [[India]]. Tevens is het het op twee na grootste land in oppervlakte, na [[Rusland (hoofdbetekenis)|Rusland]] en [[Canada (hoofdbetekenis)|Canada]].<ref group="noot">De Volksrepubliek China wordt soms ook gezien als groter dan de Verenigde Staten. Dit is echter onderwerp van debat: inclusief de gebieden van Macau en Hongkong zijn de Verenigde Staten naar oppervlak groter. De regering van de Volksrepubliek rekent echter ook de gebieden van de Republiek China ([[Taiwan]]) tot haar grondgebied ("[[Groot China]]"), waardoor zij boven de VS uitkomt. Daarnaast wordt de wijze waarop de VS hun oppervlakte berekenen betwist: de VS is het enige land, voor zover bekend, dat zijn kustwateren en zijn deel van de wateroppervlaktes van de grote meren meeneemt in zijn oppervlaktetellingen. Het [[CIA World Factbook]] gaf op 20 april [[2006]] [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html de VS als derde land naar grootte weer]. Ook de [http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf Verenigde Naties] beschouwen de VS als relatief iets groter dan China.</ref>
De VS wordt in het noorden begrensd door [[Canada]] en in het zuiden door [[Mexico (land)|Mexico]]. De [[Westkust van de Verenigde Staten|westkust]] wordt gevormd door de [[Grote Oceaan|Grote of Stille Oceaan]] terwijl de [[Atlantische Oceaan]] ten oosten en de [[Golf van Mexico]] ten zuiden van het land liggen. De zeegrens met [[Rusland]] loopt tussen de [[Diomedeseilanden]]: Groot-Diomede (in [[Rusland]]) en Klein-Diomede (in [[Alaska]]). De twee eilanden liggen maar enkele kilometers van elkaar verwijderd. Alaska heeft zijn noordgrens aan de [[Noordelijke IJszee]]. Verschillende [[Eilandgebied (Verenigde Staten)|eilanden en eilandgebieden]] in de [[Caraïbische Zee]] en de [[Grote Oceaan]], waaronder [[Puerto Rico]] en [[Guam]], behoren eveneens tot de VS. [[Washington D.C.]] is de hoofdstad en het politieke centrum, [[New York (stad)|New York]] is de grootste stad en het economisch centrum.
De [[oudste bewoners van Amerika|eerste menselijke bewoners van Amerika]] staken naar alle waarschijnlijkheid tussen 20.000 en 10.000 v.Chr. de [[Beringstraat]] vanuit [[Siberië]] over. Door de [[Europese kolonisatie van Amerika]] werd de oorspronkelijke [[Indiaanse]] bevolking vanaf de 16e eeuw in rap tempo [[Amerikaans-indiaanse oorlogen|verdreven en vermoord]]. De huidige Verenigde Staten vonden hun oorsprong in de [[Dertien koloniën|dertien Britse koloniën]] aan de Oostkust. De [[Amerikaanse Revolutie]], de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog]] en de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring|Onafhankelijkheidsverklaring]] in [[1776]] plaveiden de weg naar onafhankelijkheid. De [[19e eeuw]] werd gekenmerkt door de [[Geschiedenis van de Verenigde Staten (1789-1849)|snelle uitbreiding]] naar het zuiden en westen en door de [[Amerikaanse Burgeroorlog]] (1861-1865), die eindigde in de [[abolitionisme (slavernij)|afschaffing]] van [[slavernij]]. Door [[Geschiedenis van de Verenigde Staten (1865-1918)|industrialisering en verdere expansie]] groeide de VS in de [[20e eeuw]] uit tot een [[wereldmacht]], met hoofdrollen in de [[Eerste Wereldoorlog|Eerste]] en [[Tweede Wereldoorlog]] en de [[Koude Oorlog]]. Door deze dominante rol, eens te meer na de [[val van het communisme|val van de Sovjet-Unie]] in 1991, wordt soms wel gesproken van de ''[[Pax Americana]]''.
De [[economie van de Verenigde Staten]] is [[postindustriële samenleving|postindustrieel]] en geldt [[Lijst van landen naar bnp|naar bnp gemeten]] als de grootste ter wereld. De [[United States Armed Forces]] is 's werelds grootste krijgsmacht. De VS is als medeoprichter lid van onder meer de [[Verenigde Naties]], de [[Wereldbank]], het [[Internationaal Monetair Fonds]] en de [[Organisatie van Amerikaanse Staten]]. Het land heeft verregaande samenwerkingsovereenkomsten met de onafhankelijke landen [[Marshalleilanden]], [[Palau (land)|Palau]] en [[Micronesia]]. Deze overeenkomsten, die bekendstaan als de [[Compacts of Free Association]], regelen de financiële hulp en de defensie van deze landen door de Verenigde Staten, alsook algemeen militair gebruik van gebieden erin. Bovendien is de VS met buurlanden [[Mexico]] en [[Canada]] verbonden in [[Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst|NAFTA]].
== Geschiedenis ==
| |||