|
[[Bestand:Map of Warsaw Pact countries.png|{{largethumb}}|De landen van het Warschaupact tot 1968]]
Het '''Warschaupact''' was een militair bondgenootschap van communistische landen, dat tussen 1955 en 1991 heeft bestaan. Het werd op voorstel van Sovjetpartijleider [[Nikita Chroesjtsjov]] opgericht als tegenhanger van de [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]].<ref>{{Aut|V. Mastny - M. Byrne}} (edd.), ''A cardboard castle?: an inside history of the Warsaw Pact, 1955-1991'', Budapest, 2005, pp. [http://books.google.be/books?id=Jm4L_b8CHycC&pg=PA5&dq=Khrushchev+Warsaw+pact#PPA2,M1 2]-[http://books.google.be/books?id=Jm4L_b8CHycC&pg=PA5&dq=Khrushchev+Warsaw+pact#PPA5,M1 5].</ref> Officieel spraken de lidstaten van het '''Verdrag van Warschau'''. hallo liefste ploppertjes
vrvhjrzhgevjj r b bejvs ,r, hjr nzre, zkvjedk ne;, n
Het verdrag werd op [[14 mei]] [[1955]] in de Poolse hoofdstad [[Warschau]] als reactie op het toetreden van de [[Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)|Bondsrepubliek Duitsland]] tot de NAVO ondertekend door de [[Sovjet-Unie]], [[Albanië]], [[Bulgarije]], [[Roemenië]], de [[Duitse Democratische Republiek|DDR]], [[Volksrepubliek Hongarije|Hongarije]], [[Volksrepubliek Polen|Polen]] en [[Tsjecho-Slowakije]].<ref>{{Aut|V. Mastny - M. Byrne}} (edd.), ''A cardboard castle?: an inside history of the Warsaw Pact, 1955-1991'', Budapest, 2005, pp. [http://books.google.be/books?id=Jm4L_b8CHycC&pg=PA5&dq=Khrushchev+Warsaw+pact#PPA77,M1 77] ff.</ref> Daarmee waren op een na alle [[Communistische staat|communistische staten]] in [[Oost-Europa]] lid: alleen [[Joegoslavië]] bleef erbuiten. Dat land had in april 1955 deelgenomen aan de [[Bandungconferentie]], die in 1961 zou leiden tot de [[Beweging van Niet-Gebonden Landen]]. De leden van het pact beloofden elkaar te verdedigen indien een of meer leden zouden worden aangevallen. Volgens het verdrag was de relatie tussen de ondertekenaars gebaseerd op onderlinge onafhankelijkheid en respect voor nationale soevereiniteit. Later zou uit de interventies in [[Hongaarse Opstand|Hongarije]] en [[Praagse Lente|Tsjecho-Slowakije]] echter anders blijken.
Albanië stapte in 1968 uit het Warschaupact, nadat Sovjettroepen in Tsjecho-Slowakije de [[Praagse Lente]] hadden beëindigd. Vanaf 1961 was Albanië nog slechts op papier lid geweest, nadat dat land partij had gekozen voor [[Volksrepubliek China|China]] in de ideologische strijd tegen de hervormingen en [[destalinisatie]] in de Sovjet-Unie. Ook de DDR maakte het einde van het Warschaupact niet mee: dat land had op 3 oktober 1990 opgehouden te bestaan.
== Geschiedenis ==
Tijdens de [[Hongaarse Opstand]] van [[1956]] raakte de Hongaarse overheid verdeeld in twee fracties: één geleid door [[Imre Nagy]] en de ander door [[János Kádár]]. Om de spanningen te verminderen trokken de troepen van het Warschaupact zich terug uit Hongarije. Toen de fractie van Nagy aankondigde dat Hongarije zich uit het Warschaupact terugtrok, vielen de troepen op uitnodiging van Kádár in oktober opnieuw het land binnen. De troepen onderdrukten het verzet in twee weken.
Troepen van het Warschaupact werden ook tijdens de [[Praagse Lente]] van 1968 ingezet. De troepen [[Inval van het Warschaupact in Tsjecho-Slowakije|vielen Tsjecho-Slowakije binnen]] om de hervormingen uitgevoerd door [[Alexander Dubček]]s regering ongedaan te maken. Deze interventie werd officieel gelegitimeerd door de [[Brezjnevdoctrine]], die luidt dat ''wanneer krachten die vijandig zijn aan het [[socialisme]] een socialistisch land naar het [[kapitalisme]] willen brengen, het niet alleen een probleem wordt voor het betrokken land, maar voor alle socialistische landen.''
De politieke organisatie van het Warschaupact was in handen van een "Politiek Consultatief Comité". De militaire organisatie was formeel in handen van het "Gecombineerd Commando van de Strijdkrachten" in Warschau. Deze laatste instelling was een façade voor een militaire organisatie die geheel door de strijdkrachten van de Sovjet-Unie werd beheerst. De functie van "Chef van het Gecombineerd Commando" in Warschau was in handen van een Russische [[maarschalk]] die ook Eerste Plaatsvervangend Chef-Staf van de Sovjet-Strijdkrachten was, maar deze had in die functie geen sleutelpositie in de organisatie. De werkelijke militaire bevelhebber was dezelfde Eerste Plaatsvervangende Chef Staf in zijn rol als "Hoofd van de Gezamenlijke Staf van het Warschaupact".
De partijleiders van de lidstaten van het Warschaupact werden tijdens de voorbereiding van de inval in Tsjecho-Slowakije uitgebreid geconsulteerd. Het was de vrees van de partijtop van de DDR, buurland van Tsjecho-Slowakije, voor de eigen bevolking die een doorslaggevende rol speelde bij het besluit om Tsjecho-Slowakije binnen te vallen. Meer burgerlijke vrijheid en een liberalisering van de economie zouden vooral in de DDR de toch al gespannen politieke verhouding tussen partij en bevolking verder doen verslechteren.
Kort na de inval in Tsjecho-Slowakije, op [[13 september]] [[1968]], trok Albanië zich formeel terug uit het pact, hoewel het land al in 1962 in feite de samenwerking beëindigd had en een pro-Maoïstische, Chinese koers ging varen. Het schafte ook Chinese wapens aan. Albanië lag ingeklemd tussen het niet-gebonden Joegoslavië en NAVO-lidstaat Griekenland, dus alleen al daarom werd Albanië niet op dezelfde wijze tot de orde geroepen als Hongarije. De [[Roemenië|Roemeense]] leider [[Nicolae Ceaușescu]] noemde de invasie van 1968 een schending van zowel de internationale wetten als de principes van nationale soevereiniteit waarop het Warschaupact was gebaseerd. Volgens hem was enkel collectieve zelfverdediging tegen externe agressie een rechtvaardiging voor het inzetten van Warschaupact-troepen. Er waren dan ook geen Roemeense troepen betrokken bij deze inval. Het machtsmonopolie van zijn eigen communistische partij stelde Ceauşescu echter niet ter discussie, daarom bleef zijn land gespaard voor een dergelijke invasie.
De NAVO en het Warschaupact hebben nooit een rechtstreeks militair conflict gehad, maar bestreden elkaar meer dan 35 jaar in de [[Koude Oorlog]]. In december 1988 schafte [[Michail Gorbatsjov]] de [[Brezjnevdoctrine]] echter af en verklaarde dat de Oost-Europese landen hun eigen koers konden varen. In 1989 begon daarop veel te veranderen in Oost-Europa. De nieuwe regeringen stonden niet meer achter het Warschaupact en in januari 1991 verkondigden Tsjecho-Slowakije, Polen en Hongarije dat ze vanaf de [[1 juli]] het volgende jaar de organisatie niet meer zouden steunen. Bulgarije volgde hen in februari en het werd duidelijk dat het pact zijn langste tijd gehad had. Het pact werd officieel ontbonden in [[Praag]] op [[1 juli]] [[1991]].<ref>{{Aut|V. Mastny - M. Byrne}} (edd.), ''A cardboard castle?: an inside history of the Warsaw Pact, 1955-1991'', Budapest, 2005, pp. [http://books.google.be/books?id=Jm4L_b8CHycC&pg=PA5&dq=Khrushchev+Warsaw+pact#PPA682,M1 682] ff.</ref>
== Post-Warschaupact ==
Op [[12 maart]] [[1999]] werden [[Tsjechië]], [[Hongarije]] en [[Polen]] lid van de [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie|NAVO]]. [[Bulgarije]], [[Estland]], [[Letland]], [[Litouwen]], [[Roemenië]] en [[Slowakije]] volgden in maart [[2004]], samen met [[Slovenië]]. Op [[1 april]] [[2009]] werd ook [[Albanië]] lid van de NAVO.
== Zie ook ==
* [[Noord-Atlantische Verdragsorganisatie]]
* [[Lijst van verdragen]]
* [[Collectieve Veiligheidsverdragorganisatie]]
== Externe link ==
* {{en}} [http://avalon.law.yale.edu/20th_century/warsaw.asp Tekst van het Verdrag]
== Noten ==
{{references|85%}}
{{Navigatie Warschaupact}}
{{Navigatie intergouvernementele organisaties}}
[[Categorie:Warschaupact| ]]
[[Categorie:Koude Oorlog]]
[[Categorie:20e eeuw]]
[[Categorie:Communisme]]
| 