IJ (rivier): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting Labels: Misbruikfilter: Leeghalen Misbruikfilter: Schuttingtaal Bewerking via mobiel Bewerking via mobiele website |
k Wijzigingen door 178.85.182.83 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door CommonsDelinker |
||
Regel 24:
Het '''IJ''' is een [[rivier]], voorheen een [[zeearm]], in [[Noord-Holland]]. Het eigenlijke IJ of ''Binnen-IJ'' scheidt de [[Amsterdam]]se binnenstad van [[Amsterdam-Noord]], en was oorspronkelijk een uitloper van de [[Zuiderzee]]. De naam IJ is verwant aan het [[West-Fries (dialectgroep)|(West-)Friese]] [[Aa (waternaam)|Ae]], [[Aa (waternaam)|Ee]] of Die. Dit betekent 'water' (vergelijk het Franse ''eau'').
==Geschiedenis==
Er bestaan meerdere theorieën over het ontstaan van het IJ. Mogelijk is het IJ begonnen als [[kreek (water)|kreek]]je, als gevolg van een duindoorbraak bij [[Castricum]]. Meer waarschijnlijk is het IJ een restant van een noordelijke arm van de [[Rijn]]delta. Tot slot zou het IJ ook ontstaan kunnen zijn vanuit het aangrenzende [[Almere (meer)|Almere]]. Hoe dan ook, ten tijde van de [[Romeinen (volk)|Romeinen]] vormde het Oer-IJ de verbinding tussen het Almere en de [[Utrechtse Vecht]] enerzijds, en de [[Noordzee]] anderzijds. De verbinding met de Noordzee is later verdwenen, terwijl het IJ in de [[Middeleeuwen]] steeds breder werd. Dit hield verband met het ontstaan van de Zuiderzee, zelf weer het gevolg van een aantal [[stormvloed]]en (zoals de [[Allerheiligenvloed (1170)|Allerheiligenvloed]]).
In de Middeleeuwen werden [[IJdijken|dijken]] langs het IJ gelegd: aan de zuidzijde van de [[Amstel (rivier)|Amstel]] in oostelijke richting de [[Sint Antoniesdijk]] (later vervangen door de [[Hoogte Kadijk]]), de [[Zeeburgerdijk]] en de [[Diemerzeedijk]]. In westelijke richting liggen de [[Haarlemmerdijk]] en [[Spaarndammerdijk]]. Aan de noordzijde ligt de [[Noorder IJdijk]]. Aan het eind van de [[Middeleeuwen]] ontstonden hierlangs dijkdorpen, van oost naar west: [[Durgerdam]], [[Schellingwoude]], [[Nieuwendam]] en [[Buiksloot]].
Bij storm kon het water van het IJ zeer onstuiming worden. Op 17 januari [[1629]] viel er een geruchtmakend slachtoffer toen [[Frederik Hendrik van de Palts]], de oudste zoon van [[Frederik V van de Palts]], verdronk op een boottocht van [[Haarlem]] naar [[Amsterdam]]. Zij waren op weg gegaan om de door [[Piet Hein (zeevaarder)|Piet Hein]] op de Spanjaarden buitgemaakte [[Zilvervloot|zilverschat]] in Amsterdam te bezichtigen, maar kwamen terecht in een hevige storm. Het schip verging en er verdronken vier opvarenden. Frederik V overleefde ternauwernood zelf de storm. De scheepsramp vond plaats op de 'Hollesloot' ten zuiden van [[Zaandam]].<ref>[http://www.europeana.eu/portal/nl/record/90402/RP_P_OB_81_178.html De kroonprins van Bohemen verdrinkt op het IJ, 1629], www.europeana.eu</ref>
== Inpoldering en kanaalaanleg ==
| |||