Peer (geslacht): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
foute boel verwijderd Labels: Leeghalen Misbruikfilter: Leeghalen |
k Wijzigingen door 94.213.26.90 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door XXBlackburnXx |
||
Regel 1:
{{Taxobox
| type = plant
| naam = Peer
| afbeelding = Pyrus communis (Perenboomgaard).jpg
| afbeeldingtekst = Moderne perenboomgaard
| rijk = ''Plantae'', [[Planten]]
| stam = ''[[Embryophyta]]'', Landplanten
| klasse = ''Spermatopsida'', [[Zaadplanten]]
| clade1 = [[Bedektzadigen]]
| clade2 = [['Nieuwe' tweezaadlobbigen]]
| clade4 = [[Fabiden]]
| orde = ''[[Rosales (orde)|Rosales]]''
| familie = ''Rosaceae'', Rozenfamilie
| geslacht = ''Pyrus''
| w-naam = ''Pyrus communis''
| auteur = [[Carolus Linnaeus|L.]]
| datum = 1753
| afbeeldingII = Hedrick (1921) - Doyenne du Comice.jpg
| afbeeldingIItekst = Vrucht, "Doyenne du Comice"
| afbeeldingIII = Conference pear1.jpg
| afbeeldingIIItekst = Conferenceperen aan de boom
| commons = Pyrus communis
| species = Pyrus communis
}}
'''Peer''', ''Pyrus'', is een plantengeslacht dat de algemeen bekende [[Fruit|vruchten]] produceert. Het geslacht komt voor in veel landen, vooral op het [[noordelijk halfrond]].
== Soorten ==
Het geslacht kent ca. 40 [[soort]]en, die voorkomen in Noord-Afrika, Azië en Europa, waaronder:
* de [[Chinapeer]], ''Pyrus bretschneideri''
* de gewone peer, ''Pyrus communis''
* de [[nashipeer]], ''Pyrus pyrifolia''
* de [[wilde peer]], ''Pyrus pyraster'', die in de Lage Landen nog in het wild voorkomt
* de [[wilgpeer]], ''Pyrus salicifolia'', sierbomen uit Zuid-Europa en Azië
== Gewone peer ==
De bloeiwijze van het plantengeslacht peer is een [[Boom (plant)|boom]], die op oudere leeftijd elk jaar bloeit en, meestal ook elk jaar, vrucht draagt. Hoogstambomen bloeien op latere leeftijd dan zogenaamde [[Spil (fruitteelt)|spillen]]. Er komen echter ook [[Beurtjaar|beurtjaren]] voor. De boom bloeit afhankelijk van het ras gemiddeld van half april tot begin mei. Door de vroege bloei kan er tijdens de bloei [[Vorst aan de grond|nachtvorstschade]] optreden, doordat de bloemen bevriezen en dus niet kunnen uitgroeien tot vruchten. Voor een goede bestuiving is het meestal nodig meerdere rassen bij elkaar te planten. Er zijn ook rassen, zoals [[Conference (peer)|Conference]], die [[parthenocarp]]e vruchten kunnen vormen.
<gallery widths=250px heights=250px>
Pear blossoms.jpg|Niet bevroren bloesem
Pyrus communis flowers frost damage (1).jpg|Bruinzwart geworden [[Stijl (plant)|stijlen]] en stampers door nachtvorstschade
</gallery>
Een peer groeit uit een bevruchte [[Bloem (plant)|bloem]], meestal eerst met de dikke kant naar boven, maar door het toenemende gewicht van de vrucht 'kantelt' deze geleidelijk, tot de overblijfselen van het bloemetje aan de onderkant zijn beland.
De zogenaamde herfstrassen, die alleen kort bewaard kunnen worden, kunnen afhankelijk van het ras geplukt worden vanaf eind augustus tot eind september. De bewaarrassen kunnen afhankelijk van het ras geplukt worden vanaf begin september tot half oktober. Conference is het langst bewaarbaar en kan tot eind april bewaard worden.
Peren zijn grofweg te onderscheiden in handperen en stoofperen. De handpeer heeft over het algemeen een [[Groen (kleur)|groene]] kleur met soms een rode blos aan de zonzijde, een zachte schil die eenvoudig te verwijderen is, en sappig en zacht [[vruchtvlees]]. De stoofpeer is ook groen maar is droog en hard, en wordt alleen na lang koken eetbaar.
{{Zie hoofdartikel|Perenrassen}}
Het areaal handperen in Nederland bedroeg in 2006 6914 ha. De belangrijkste teeltgebieden zijn de Betuwe en de Zeeuwse eilanden. De in Nederland meest geteelde handpeer is de [[Conference (peer)|Conference]] (5073 ha), daarna de [[Doyenné du Comice]] (1030 ha). De meest geteelde stoofpeer is de [[Gieser Wildeman]].
{| class="wikitable"
! colspan="2" |De elf landen die de meeste peren produceren
|-
! Land
! Oogst ([[ton (massa)|ton]]/jaar)
|-
| {{CN}} || align=right |12.625.000
|-
| {{IT}} || align=right |840.516
|-
| {{US}} || align=right |799.180
|-
| {{ES}} || align=right |537.400
|-
| {{AR}} || align=right |520.000
|-
| {{KR}} || align=right |425.000
|-
| {{TR}} || align=right |349.420
|-
| {{BE}} || align=right |347.000
|-
| {{JP}} || align=right |325.000
|-
| {{ZA}} || align=right |325.000
|-
| {{NL}} || align=right |224.000
|-
! Wereld
! style="text-align:right;"| 20.105.683
|}
=== Geschiedenis ===
De peer stamt uit de voet van [[Tiensjan]], waar peren al 3000 jaar geleden werden veredeld.
Er zijn resten van peren gevonden in resten van voorhistorische [[Paalwoning (bouwwerk)|paalwoningen]] in Zwitserse meren.
[[Homerus]] beschrijft in hoofdstuk 7 van de [[Odyssee]] de boomgaard van [[Alcinoüs (mythologie)|Alcinoüs]]: "Er groeien bomen in, hoog en prachtig: peren, granaatappel en appelbomen die prachtig fruit dragen en zoete vijgen en prachtige olijven. Al dat fruit rot niet in de zomer, noch valt het af in de winter, maar het blijft het hele jaar."
[[Theophrastus]] beschreef drie perenrassen en beschreef het [[enten]] en snoeien<ref>{{en}} {{Citeer web |url=http://www.hort.purdue.edu/newcrop/pearinhistory.pdf |title=The Pear in History, Literature, Popular Culture, and Art |author=Jules Janick |format=pdf}}</ref>. [[Marcus Porcius Cato Censorius maior]] beschreef vijf rassen.
[[Plinius de Oudere]] vermeldde in zijn [[Naturalis historia]] 38 perenrassen en beschreef een bereiding om peren te stoven in honing.
Vorsten zoals [[Lodewijk XV van Frankrijk|Lodewijk XV]] en [[Lodewijk XVI van Frankrijk|Lodewijk XVI]] die in de [[Kathedraal van Reims]] werden gekroond, kregen als geschenk een peer en een glas [[Champagne (wijn)|champagne]], ook [[Maria Louise van Savoye, Prinses de Lamballe|Marie Louise]] kreeg er een{{Bron?||2014|12|07}}. Toen [[Karel X van Frankrijk]] er in 1825 gewijd werd, sprak de burgemeester:
:''"Nous vous offrons ce que nous avons de meilleur: nos vins, nos poires et nos cœurs".''
"Wij bieden U het beste wat we hebben: onze wijnen, onze peren en onze harten."
[[Hendrik III van Engeland]] kreeg van sheriffs van de stad Londen peren die per schip van [[La Rochelle (Charente-Maritime)|La Rochelle]] kwamen.
In de [[17e eeuw]] waren in Frankrijk 300 rassen bekend, in de [[19e eeuw]] reeds 1000 en nu 5000.
=== Inhoudsstoffen ===
{| class="wikitable"
! colspan="16" align="center" | 100 g peren bevat:
|-
| [[Calorie|kcal]] || [[Kilojoule|kJoule]] || [[Koolhydraat|koolhydraten]] || [[proteïne|eiwit]] || [[water]] || [[vet]] || [[kalium]] || [[calcium]] || [[magnesium]] || [[IJzer (voeding)|ijzer]] || [[Vitamine C]] || [[caroteen]] || [[Vitamine B1]] || [[Vitamine B2]]
|- align="center"
| 52-55 || 219-233 || 12,8 g || 0,47 || 83 g || 0,29 g || 126 mg || 10 mg || 8 mg || 0,26 mg || 4,6 mg ||0,032 mg || 0,033 mg||0,038 mg
|}
<ref>{{en}} {{Citeer web |url=http://ndb.nal.usda.gov/ndb/foods/show/2427 |title=Basic Report: 09278, Plantains, cooked |author=[[United States Department of Agriculture|USDA]]}}</ref>
<gallery>
Bestand:Perenboom_bloei.jpg|Bloeiende [[Gieser Wildeman]]
Bestand:Pyrus communis Gieser Wildeman.jpg|Gieser Wildeman
Bestand:Doyenné du Comice0830.JPG|[[Doyenné du Comice]]
Bestand:Peer 'Bonne Louise d'Avranches' (Pyrus communis).jpg|[[Bonne Louise d'Avranches]]
Bestand:Lukas pear.jpg|[[Beurré Alexander Lucas]]
Bestand:Pyrus communis 'Conference'.jpg|[[Conference (peer)|Conference]]
Bestand:Pyrus a1.jpg|Bera
Bestand:Insect Rex 5.jpg|Rottende vrucht
Bestand:Peren - rechtop 6.jpg|Vruchten staan eerst rechtop en gaan pas later hangen.
Bestand:Perenroest P9150652.JPG|Perenroest ''(Gymnosporangium clavariiforme)''
</gallery>
== Gebakken peren ==
Het bekende gezegde "Met de gebakken peren blijven zitten" duidt op een situatie waarin men gebukt gaat onder de negatieve gevolgen van een eerdere gebeurtenis. Volgens [[Van Dale Uitgevers|Van Dale]] woordenboek uit 1999 voert deze zegswijze terug op de situatie dat er heerlijk is gekookt (gebakken peren waren in vroeger eeuwen een delicatesse), maar dat de gasten verstek laten gaan.
== Zie ook ==
* [[Perenwijn]]
==Fotogalerij==
<gallery>
Bestand:Poire au vin.JPG|Een stoofpeer als [[dessert]]
Bestand:Birno Birnenhonig.jpg|[[Birnenhonig]]
Bestand:DriedPears.JPG|Gedroogde peren
Bestand:Poiré de Normandie bottle.jpg|[[Perenwijn]] ''Poiré de Normandie''
</gallery>
{{Wikibooks|Kookboek/Peer}}
== Externe link ==
* [http://library.wur.nl/speccol/fruithof/fruit/Pee/IndAlf/Pealf.htm Perenrassen op de website van Wageningen University & Research]
{{Appendix}}
{{Navigatie Rosaceae}}
{{Woordenboek|Peer}}
[[Categorie:Rozenfamilie|peer]]
[[Categorie:Peer (vrucht)| *]]
[[Categorie:Cultuurgewas]]
| |||