|
== Kenmerken ==
De naam "supernova" (de "super"-variant van een ''[[nova (sterrenkunde)|nova]]'' = nieuwe ster) wijst op het opvallendste kenmerk van een supernova:lheid|ontsnappen]] zijnaan grotezijn helderheidstoename[[zwaartekracht]]. WaarDe lagen van de ster voorheendie zobij zwakde wasexplosie datworden hijafgestoten, nietworden ofna nauwelijksenkele jaren voor telescopen zichtbaar wasals een zich uitbreidende nevelvlek, domineertde hij[[supernovarest]]. alsEen supernovavoorbeeld enigeis tijdde [[Krabnevel]], die ontstaan is bij de hemel[[SN 1054]], een supernova die werd waargenomen in het jaar [[1054]].
Dit spectaculaire verschijnsel is vrij zeldzaam. Over de afgelopen 2000 jaar zijn er in ons eigen melkwegstelsel minder dan tien waargenomen: in de jaren 185, 386 (misschien), 393, 1006, 1054, 1181, 1572 en 1604. Er moeten er meer zijn geweest, want van sommige recente supernovae zijn in radiostraling de uitdijende restanten nog zichtbaar. Maar die zijn niet door mensen gezien, bijvoorbeeld doordat de supernova aan het oog werd onttrokken door donkere gaswolken, of doordat de telescoop nog niet was uitgevonden. Geschat wordt dat er in een melkwegstelsel als het onze gemiddeld één tot drie supernovae per eeuw optreden.
Na een supernova kan van de ster een zogenaamde [[neutronenster]] overblijven: een klein, superzwaar lichaam, of als de massa daar groot genoeg voor was, een [[zwart gat]], een lichaam zo zwaar dat zelfs licht niet kan [[ontsnappingssnelheid|ontsnappen]] aan zijn [[zwaartekracht]]. De lagen van de ster die bij de explosie worden afgestoten, worden na enkele jaren voor telescopen zichtbaar als een zich uitbreidende nevelvlek, de [[supernovarest]]. Een voorbeeld is de [[Krabnevel]], die ontstaan is bij de [[SN 1054]], een supernova die werd waargenomen in het jaar [[1054]].
Sterren die exploderen als supernova, zijn de bron bij uitstek van alle [[chemisch element|chemische elementen]] in het heelal zwaarder dan [[Waterstof (element)|waterstof]] en [[helium]]. Bij de hoge temperaturen die kort vóór de supernova-explosie in de ster heersen, zijn allerlei [[nucleosynthese|kernreacties]] mogelijk, waarbij zelfs elementen worden gevormd die veel zwaarder zijn dan ijzer.
Supernova-explosies blazen deze elementen daarna de ruimte in. Dit zijn de elementen die planeten en alles op Aarde – inclusief onszelf – maken.<ref>{{en}}[http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l2/supernovae.html ''Imagine the Universe!''], NASA</ref>
=== Helderheid ===
Het opvallendste kenmerk van supernovae is hun grote helderheid: een supernova kan even helder zijn als het hele [[sterrenstelsel]] waarin hij zich bevindt. De maximale lichtsterkte van een supernova bedraagt ongeveer 10<sup>36</sup> [[joule]]/[[seconde]] (absolute [[magnitude]] –19), wat 3 miljard maal zo helder is als onze zon. Deze helderheid blijft enkele weken bestaan, waarna ze geleidelijk afneemt. Na een half jaar is de helderheid tot ongeveer een honderdste van het maximum afgenomen (dat is dus nog altijd 30 miljoen maal die van de zon). De totale energie die vrijkomt in de vorm van straling bedraagt ongeveer 3×10<sup>42</sup> joule. Dit is nog maar een fractie van de totale energie die bij de sterexplosie vrijkomt. De kinetische energie van het uitgestoten gas, dat met snelheden tot 10 000 km/s wordt weggeschoten, is nog eens dertig keer zo groot. De totaal hierbij vrijgemaakte energie, 10<sup>44</sup> [[joule|J]], is gelijk aan de energie die de zon over een periode van 10 miljard jaar uitstraalt. Nog groter (3×10<sup>46</sup> joule) is de energie die met [[neutrino]]'s de ster verlaat.
Als een supernova op de plaats van de zon zou uitbarsten, zou de aarde verdampen; een supernova op de plaats van [[Sirius (ster)|Sirius]] (op 8,6 [[lichtjaar]] van de Aarde, dat is 8,1 × 10<sup>13</sup> kilometer) zou meer licht geven dan de volle maan.
== Naamgeving ==
|
