Oor: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
oor problem Labels: Vervangen Misbruikfilter: Leeghalen Visuele tekstverwerker |
k Wijzigingen door 213.124.97.178 (Overleg) hersteld tot de laatste versie door Machaerus |
||
Regel 1:
{{Zie artikel|Zie voor het muziektijdschrift het artikel [[OOR (muziektijdschrift)]].}}
{{Infobox anatomie
| naam = Oor
| latijn = ''Auris''
| Latijn1 =
| Oudgrieks1 =
| Nederlands1 =
| GraySubject =
| GrayPage =
| afbeelding = Ear-anatomy.png
| onderschrift = 1. [[Schedel]] ([[rotsbeen]])<br />
'''''[[Buitenoor]]''''': 2. [[gehoorgang]] 3. [[oorschelp]]<br />
'''''[[Middenoor]]''''': 4. [[trommelvlies]] 5. [[ovaal venster]] 6. [[Gehoorbeentje#Hamer|hamer]]<br />7. [[Gehoorbeentje#Aambeeld|aambeeld]] 8. [[Gehoorbeentje#Stijgbeugel|stijgbeugel]] 12. [[buis van Eustachius]]<br />
'''''[[Binnenoor]]''''': 9. [[Labyrint (oor)|labyrint]] 10. [[Oor#Binnenoor|slakkenhuis]] 11. [[gehoorzenuw]]
| afbeelding2 =
| onderschrift2=
| embryologie =
| orgaansysteem= [[Zintuig]]en
| zenuw =
| ader =
| slagader =
| gewrichten =
| MeshName =
| MeshNumber =
| DorlandsPre =
| DorlandsSuf =
| TA98 = [http://www.unifr.ch/ifaa/Public/EntryPage/TA98%20Tree/Entity%20TA98%20EN/15.3.00.001%20Entity%20TA98%20EN.htm A15.3.00.001]
}}
[[Bestand:Ear.jpg|thumb|88px|Oorschelp]]
Het '''oor''' (wetenschappelijke naam: ''auris'') is een orgaan waarmee [[geluidsgolf|geluidsgolven]] worden opgevangen om door de [[hersenen]] te worden ervaren als [[geluid]].
Meer over de ''functie'' van het gehoororgaan is te lezen bij het onderwerp '[[gehoor]]'.
== Bouw ==
Het (menselijke) oor wordt onderverdeeld in drie delen:
* het '''buitenoor''' (auris externa), bestaande uit de ''[[oorschelp]]'' en de ''[[gehoorgang]]''. Dit deel, dat in de volksmond 'het oor' wordt genoemd, dient om geluid naar het inwendige oor toe te leiden. Het buitenoor wordt ook wel '''uitwendig oor''' genoemd.
* het '''middenoor''' (auris media) met de drie [[gehoorbeentje]]s. Dit systeem optimaliseert geluidstrillingen mechanisch en geeft ze door aan het binnenoor.
* het '''binnenoor''' (auris interna), bestaande uit het ''[[slakkenhuis (oor)|slakkenhuis]]'' met daaraan vast de ''[[gehoorzenuw|gehoor-]] en [[evenwichtszenuw]]''. Hier vindt de omzetting plaats van geluidstrillingen naar zenuwimpulsen.
Het middenoor en het binnenoor worden samen ook wel het '''inwendige oor''' genoemd. Ze zijn omgeven door het [[rotsbeen]], dat een onderdeel vormt van de [[schedel]].
=== Buitenoor ===
Vanuit de buitenlucht komt het geluid langs de [[oorschelp]] en de [[gehoorgang]] op het [[trommelvlies]] terecht. Dat gaat hierdoor trillen. Het trommelvlies vormt de overgang van het gehoorkanaal naar het [[middenoor]].
De oorschelp bestaat uit de volgende onderdelen: de buitenrand heet 'helix' en de binnenrand is de 'anthelix'. Het [[oorlel]]letje wordt in het Latijn 'lobulus' genoemd en de ingang naar de gehoorgang 'meatus'. Het naar binnen uitstekende stukje kraakbeen aan de ingang van de gehoorgang wordt de '[[Tragus (anatomie)|tragus]]' genoemd.
=== Middenoor ===
Het middenoor bestaat uit de trommelholte die normaliter met lucht gevuld is, die via de [[buis van Eustachius]] in verbinding staat met de [[Farynx|keelholte]]. Die verbinding zorgt ervoor dat de luchtdruk in het middenoor gelijk blijft met de atmosfeer.<br />
In de trommelholte bevindt zich een keten van drie '''[[gehoorbeentje]]s''' (hamer, aambeeld en stijgbeugel).<br />
De belangrijkste functie van het middenoor is de versterking van het geluid, zodat het beter waargenomen kan worden door de in het binnenoor gelegen [[haarcel]]len. Deze versterking wordt op verschillende manieren gerealiseerd:
*doordat het trommelvlies een veel groter oppervlak heeft dan de opening van het slakkenhuis (het ''[[ovaal venster|ovale venster]]'') worden alle geluidstrillingen versterkt;
*door de hefboomwerking die de gehoorbeentjes-keten heeft.
In het middenoor bevinden zich twee spiertjes (''[[musculus tympanicus]]'' en ''[[musculus stapedius]]''). Deze kunnen de gehoorbeentjes ten opzichte van elkaar iets verschuiven, waardoor hard geluid verzwakt kan worden doorgegeven of zwak geluid juist versterkt kan worden doorgegeven.
=== Binnenoor ===
Het binnenoor bestaat uit twee delen:
* Het evenwichtsorgaan of labyrint
* Het slakkenhuis, dat vanwege zijn spiraalvorm zo wordt genoemd.
Het binnenoor is ongeveer 4 cm lang. Het slakkenhuis is ongeveer een cm in diameter. Bij mensen is het tweeënhalf maal opgerold en gevuld met twee vloeistoffen in gescheiden compartimenten ([[endolymfe]] of lympha interna en [[perilymfe]]). Deze vloeistoffen worden door geluidstrillingen in beweging gebracht via de ‘voetplaat’ van de stijgbeugel, die de deksel vormt van het ovale venster. De trillingen lopen door het slakkenhuis heen en weer terug, en komen weer uit in het ronde venster. In het slakkenhuis zit de [[basilaire membraan]], waarop ongeveer 20.000 haarcellen zitten. Deze haarcellen worden niet [[Regeneratie (biologie)|geregenereerd]] zoals veel andere cellen in het lichaam. Ze kunnen daardoor onherstelbaar beschadigd worden door hoge geluidsdoses. Dit kan diverse [[gehoorschade|gehoorstoornissen]] tot gevolg hebben.
De basilaire membraan is aan het uiteinde breder dan aan de basis bij het ovale venster. Daardoor heeft de membraan een stijfheid die varieert met de lengte: Dit heeft tot gevolg dat de haarcellen op verschillende posities op het membraan reageren op verschillende [[frequentie]]s: de hoogste frequenties worden vlak bij het ovale venster geregistreerd (basis cochleae); de lagere tonen verderop (apex cochleae). Dit principe noemt men ook wel [[tonotopie]].
Deze haartjes zijn op hun beurt weer verbonden met de [[gehoorzenuw]] die het signaal transporteert naar het gehoorcentrum in de [[hersenen]]. In de hersenen leiden de door de gehoorzenuwen doorgegeven actiepotentialen tot de daadwerkelijke geluidsperceptie, oftewel het luisteren. Dit vindt plaats in het gehoorscentrum van de hersenen: de [[auditieve cortex]].
In het rotsbeen bevindt zich – vlak bij het slakkenhuis – ook het [[evenwichtsorgaan]]. Deze twee samen worden ook wel het [[labyrint (oor)|labyrint]] genoemd. Hoewel het functioneel verschillende systemen zijn, zijn beiden wel sterk verbonden en maken ze gebruik van dezelfde vloeistoffen, geven hun signalen via dezelfde [[hersenzenuw]] (de 8e) door naar de hersenen, en mogelijk zijn ze ook evolutionair voortgekomen uit één orgaan dat bewegingen registreert.
== Oren bij niet-zoogdieren ==
Bovengenoemd mechanisme van het gehoor geldt voor de meeste [[zoogdieren]]. Sommige andere dieren hebben echter een heel ander gehoororgaan.
Veel dieren hebben niet echt een gehoororgaan maar zijn wel gevoelig voor trillingen: [[regenwormen]] registreren de trillingen in de grond en reageren erop; [[Schorpioenen (orde)|schorpioenen]] maar ook [[slangen]] voelen trillingen in de grond. [[Spinnen (dieren)|Spinnen]] registreren trillingen in het [[Spinnenweb|web]] en ‘horen’ zo de plaats van hun prooi.
[[Insecten]] hebben het gehoororgaan op allerlei verschillende plaatsen zitten. Bij [[bidsprinkhanen]] en [[vlinders]] zit het in het [[borststuk]], bij [[sprinkhanen]] op het [[Achterlijf (insect)|achterlijf]], bij [[krekels]] in de voorpoten, bij [[muggen]] in de [[Antenne (insect)|voelsprieten]] ([[orgaan van Johnston]]). [[vissen (dieren)|Vissen]] gebruiken de [[zwemblaas]] als een soort trommelvlies: met het [[orgaan van Weber]], dat bestaat uit een aantal verbonden botjes wordt de trilling van de zwemblaas overgedragen naar het middenoor.
Ook het frequentiebereik kan per dier sterk verschillen. [[Vleermuizen]] maken voor hun [[echolocatie]] gebruik van [[ultrasoon]] geluid; [[olifanten]] en [[neushoorns]] kunnen tonen van 5 of zelfs 1 [[Hertz (eenheid)|Hz]] waarnemen die voor mensen ver in het [[Infrageluid|infrasone gebied]] liggen.
==Ziekten==
Bij de mens zijn er verschillende soorten ziekten m.b.t. de oren. Dit zijn onder andere [[doofheid]] en [[draaiduizeligheid]] en beschadigingen aan de verschillende onderdelen van het oor. Een [[middenoorontsteking]] of otitis media is een [[Ontsteking (geneeskunde)|ontsteking]] in het middenoor. Ook zijn er auto-immuunziektes waarbij het oor betrokken is, zoals [[polychondritis recidivans]]. Dit is een zeer zeldzame ziekte (ca. 55 mensen in Nederland<ref>H.S. Luthra Relapsing polychondritis J.H. Klippel, P.A. Dieppe (Eds.), Rheumatology, vol. 27, Mosby, St Louis (1998), pp. 1–4</ref>) waarbij het kraakbeen op verschillende plekken in het lichaam, dus ook het oor, een ontstekingsreactie aangaat.
== Zie ook ==
*[[Audiologie]]
*[[Doofheid]]
*[[Evenwichtsorgaan]]
*[[Gehoor]]
*[[Gehoorbescherming]]
*[[Gehoordrempel]]
*[[Gehoorschade]]
*[[Oorschelp]]
*[[Slechthorendheid]]
{{Appendix}}
{{commons|Ear}}
{{woordenboek}}
[[Categorie:Akoestiek]]
[[Categorie:Extern zichtbaar lichaamsdeel]]
[[Categorie:Oor| Oor]]
[[Categorie:Auditieve perceptie]]
[[Categorie:Otorinolaryngologie]]
| |||