'''Staatsnationalisme''' is een vorm van [[nationalisme]] waarbij de [[natie]] wordt gedefinieerd als de [[burger]]schap van de bestaande [[staat]]. Het formele staatsburgerschap is hier uitgangspunt. Het onderscheidt zich daarmee van het [[etnisch nationalisme]] dat juist een staat wil vormen vanuit een, tot natie geëvolueerd, volk ('etnie'). In het staatsnationalisme behoort men pas volledig tot de [[natie]] als men zich solidariseert en identificeert met de [[wet]]geving, gewoontes en [[Normen en waarden|normen]], de geschiedenis en de taal van de staat. In het staatsnationalisme wordt de nationale identiteit bewust en programmatisch vormgegeven door het onderwijs en de media, om dan in een succesvol proces na enkele generaties een vanzelfsprekendheid te worden.
Het Franse staatsnationalisme geldt als een historisch model. Het ontstond in de tijd van de [[Franse Revolutie]] en kenmerkte zich, althans in theorie, als [[Liberalisme|liberaal]] en [[Progressivisme|progressief]]. Het stond sindsdien model voor zich elders ontwikkelende nationalismen en was grondslag en een kader voor de democratische emancipatie van de staatsburgers. In het etnisch nationalisme of [[volksnationalisme]] van [[Centraal-Europa|Centraal-]] en [[Oost-Europa]] wasgold een geheel andereuitgangspunt en verliep de ontwikkeling gaandewezenlijk anders. De volkeren hier leefden in supra- en multinationale staten, zoals Oostenrijk-Hongarije, het Russische en het Ottomaanse Rijk, en konden niet binnen deze staten naar hun staatkundige emancipatie streven. Zij streefden daarom naar een eigen nationale staatsvorm waarbinnen zij zich politiek wel zouden kunnen emanciperen. Hun uitgangspunt was daarmee niet het bestaande staatsburgerschap, maar het behoren tot een volk ([[etniciteit]]). Soevereiniteit was hier, anders dan in het staatsnationale denken, niet in de bestaande staat verankerd maar in een ''volk''. Pas na het stichten van een op dat volk gebaseerde nationale staat zou politieke emancipatie ook tot een staatsburgerschap ontwikkeld kunnen worden. Het behoren tot en solidariserend met de staatsnatie was hierbij naast uitgangspunt de voorwaarde. In dit deel van Europa kwam de staatsvorming aldus in de schaduw van de nationale identiteitsvorming te staan. HunDe nationale staat werd daar uiteindelijk het resultaat van de nationale identiteit, en niet de vormgever ervan, zoals in West-Europa. Nog steeds speelt dit, tot onbegrip en misverstand leidende, verschil een rol in de verhouding tussen de Europese staten en in het begrip voor de tegenstellingen tussen natie en nationale minderheid in de Midden-Europese staten. Zie [[etnisch nationalisme]], een moderne term voor [[volksnationalisme]].
