Zwarte specht: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Noisytoy (overleg | bijdragen)
Versie 50882802 van 143.179.105.80 (overleg) ongedaan gemaakt.
Label: Ongedaan maken
k dubbel lidwoord, replaced: de de ' → de ' met AWB
Regel 22:
 
== Uiterlijke kenmerken ==
De zwarte specht is de grootste specht in [[Europa (werelddeel)|Europa]]. Na de [[poederspecht]] (''Mulleripicus pulverulentus'') uit [[Oost-Azië]] is het de grootste specht ter wereld waarvan zeker is dat hij niet is [[Uitsterven|uitgestorven]].{{Refn|group=kleine-letter|De [[grote ivoorsnavelspecht]] (''Campephilus principalis'') en de [[keizerspecht]] (''C. imperialis'') uit [[Midden-Amerika]] zijn ook groter dan de zwarte specht, maar werden lange tijd als waarschijnlijk uitgestorven soorten beschouwd. Sinds 2005 staat na een aantal plausibele waarnemingen de status van de grote ivoorsnavelspecht ter discussie.<ref>{{en}}The Cornell Lab of Ornithology: [http://www.birds.cornell.edu/ivory/ The Search for the Ivory-billed Woodpecker]</ref> De met de zwarte specht verwante [[Noord-Amerikaanse helmspecht]] (''Dryocopus pileatus'') en [[witbuikspecht]] (''D. javensis'') zijn gemiddeld een weinig kleiner en lichter.<ref name="Winkler" />}} Een volwassen zwarte specht heeft doorgaans een [[lichaamslengte]] tussen de 45 en 55 centimeter, met een maximum van 57 centimeter. De [[Spanwijdte (vlucht)|vleugelspanwijdte]] bedraagt 64 tot 73 centimeter.<ref name=tirion>{{nl}} {{aut|Volker Dierschke}}, ''De Nieuwe Tirion natuurgids Vogels'' (Tirion Natuur, 2008) p. 124</ref><ref name=oiseaux>{{en}} Oiseaux-Birds.com: [http://www.oiseaux-birds.com/card-black-woodpecker.html Black Woodpecker]</ref> Het gewicht van een volwassen exemplaar varieert tussen de 250 en 370 gram,<ref name=oiseaux /> waarbij het vrouwtje gemiddeld een fractie kleiner en lichter is dan het mannetje.<ref>{{aut|Dieter Blume}}, p. 20</ref> Het gewicht van de zwarte specht is sterk afhankelijk van zijn voeding en leefgebied. Exemplaren in het uiterste noorden van het [[verspreidingsgebied]] zijn doorgaans groter en zwaarder.<ref>{{aut|Urs N. Glutz von Blotzheim}}, p. 966</ref>
 
[[Bestand:2016.08.27.-14-Viernheimer Heide-Viernheim--Schwarzspecht-Weibchen (cropped).jpg|thumb|links|Het vrouwtje heeft een kleinere rode koptekening dan het mannetje. Beide geslachten hebben meestal een typische zwarte vlek op de [[Iris (anatomie)|iris]], waardoor de [[Pupil (anatomie)|pupil]] een onregelmatige vorm lijkt te hebben.]]
Regel 169:
 
=== In religie en cultuur ===
In het [[Oudheid (hoofdbetekenis)|antieke]] [[Griekenland]] werd de zwarte specht beschouwd een [[orakel]]vogel uit wiens geschreeuw en vliegtrajecten men de toekomst kon voorspellen.<ref>{{en}} {{aut|James George Frazer}}, ''[https://books.google.nl/books?id=n6uUBgAAQBAJ&pg=PA7 Fastorum libri sex - Volume 3: Commentary on Books 3 and 4]'' (Cambridge University Press, 2015), p. 7, 8</ref> In de [[Romeinse religie]] werd de zwarte specht geassocieerd met [[Mars (mythologie)|Mars]], de god van de oorlog. Mogelijk dankte de zwarte specht deze associatie aan de aan hem toegeschreven moed. Een andere mogelijke verklaring is zijn opvallende roep en roffel tijdens de paring, daar Mars oorspronkelijk een vruchtbaarheids- en woudgod was in de Romeinse [[mythologie]]. Zowel de specht als de [[wolf (hoofdbetekenis)|wolf]] voorzagen Mars' zonen [[Romulus en Remus]] van voedsel in [[Rome (stad)|Rome's]] stichtingslegende.<ref name=Frazer7>{{en}} {{aut|James George Frazer}}, ''[https://books.google.nl/books?id=n6uUBgAAQBAJ&pg=PA7 Fastorum libri sex - Volume 3: Commentary on Books 3 and 4]'' (Cambridge University Press, 2015), p. 7<br />Frazer verwijst hierbij naar de de ''[[Naturalis historia]]'' van [[Plinius de Oudere]] en de werken van [[Sextus Pompeius Festus]].</ref>
 
Dankzij zijn priemende ogen, zijn manisch klinkende lach en zijn verborgen levenswijze speelt de zwarte specht een rol als [[booswicht]] in volksgeloof en [[sprookje]]s. Volgens een dichtregel van [[Horatius (hoofdbetekenis)|Horatius]] zou het verschijnen van een zwarte specht een slecht voorteken kunnen zijn voor een reiziger.{{Refn|group=kleine-letter|''Teque nec laevus vetat ire picus.''<ref>{{aut|Horatius}}, ''[https://books.google.nl/books?id=q2tcsgrhzK4C&pg=RA1-PA163 Horatius restitutus]'', p. 163</ref>}} De [[Noors]]e naam ''gjertrudsfugl'' ('Gertrudevogel') dankt de zwarte specht aan een [[Noorwegen|Noors]] sprookje. Dit verhaalt over [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Jezus]] en [[Petrus (hoofdbetekenis)|Petrus]] die vermomd als zwervers bij een zekere Gertrude aanklopten voor wat eten. Het met een rode muts getooide oude vrouwtje maakte een brood dat aanmerkelijk groter uit de oven kwam dan zij verwacht had. Zij wilde het daarom voor zichzelf houden. Voor straf veranderde Jezus haar in een specht, die voortaan zou moeten leven van insecten die onder de schors van bomen zitten. Geschrokken vloog Gertrude door de schoorsteen en kwam er buiten weer zwart uit.<ref>{{en}} SurLaLuna Fairytales.com: [http://www.surlalunefairytales.com/authors/asbjornsenmoe/gertrudesbird.html Gertrude's Bird]<br />{{nl}} {{aut|Jenny de Laet}}, ''[https://books.google.nl/books?id=mplUQiwVT_UC&hl=nl&source=gbs_navlinks_s Spechten, roffelende bosbeheerders]'' (2008, Asp / Vubpress / Upa), p. 20</ref>