Geschiedenis van Polen: verschil tussen versies

In 1656 profiteerde de keurvorst van [[Mark Brandenburg|Brandenburg]], die ook heerser over [[koninkrijk Pruisen]] was, van de zwakte van Polen om de [[leenhorigheid]] aan de Poolse koning op te zeggen. In vredesverdragen met Rusland moet het Pools-Litouwse Gemenebest in 1665 bovendien afstand doen van het land rondom [[Smolensk]], het oostelijk deel van [[Oekraïne]] en de stad [[Kiev]].

Een eerste hervormingspoging werd door de tsarina hardhandig afgestraft. Als Polen geen gewillige vazalstaat wil blijven, zou het door Rusland en de twee andere machtige buurstaten ook kunnen worden opgedeeld. Bij de [[Poolse delingen|eerste Poolse deling]] van 1772 werden grote gebieden van het Gemenebest geannexeerd door Rusland, [[Habsburgse monarchie]] en [[koninkrijk Pruisen]].

Door de frequente toepassing van het "[[liberum veto]]" was het Poolse adelsparlement volkomen verlamd geraakt. Veel parlementsleden kwamen er openlijk voor uit dat zij behoorden tot de "Russische", de "Pruisische" of de "Oostenrijkse" partij. Als reactie op de patstelling in het parlement vormden de twee voornaamste stromingen elk hun eigen "confederatie": de [[Confederatie van Bar]] van de hervormingsgezinden en de [[Confederatie van Targowica]] van hun conservatieve tegenstanders. Deze situatie bracht het land aan de rand van een burgeroorlog. In 1791 keuren de hervormingsgezinde parlementsleden van de Confederatie van Bar de [[Poolse Grondwet van 3 mei 1791]] goed, de meest liberale grondwet die Europa tot op dat moment had gekend. De grondwet was in sterke mate geïnspireerd door de [[Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring]]. Het principe van de "liberum veto" werd afgeschaft; er werd een erfelijke, maar [[constitutionele monarchie]] ingevoerd; ook werd de rechtspositie van de horige boeren sterk verbeterd. Aanvankelijk stemt koning Stanislaw in met deze grondwet. Hij raakte echter weer aan het twijfelen toen hij zag dat de Confederatie van Targowica deze grondwet als een oorlogsverklaring beschouwde. De reactionaire partij kreeg steun van Rusland en Pruisen, die zich beiden fors lieten betalen voor hun steun voor de verdediging van de "Gouden Vrijheid": bij de [[Poolse delingen|tweede Poolse deling]] van 1793 moest Polen nogmaals grote gebieden afstaan, zodat er nog maar een rompstaat overblijft.