'''Emancipatie''' (van het Latijnse ''[[emancipatio]]'') is het streven naar een volwaardige plaats in de samenleving vanuit een achtergestelde positie. Dit kan via gelijkgerechtigdheid, zelfstandigheid of de formele toekenning van gelijke rechten, gelijkstelling voor de [[wet]]. Voorbeelden zijn [[vrouwenemancipatie]] en de emancipatie van [[Afro-Amerikanen]] in de Verenigde Staten van Amerika.
Emancipatie gaat altijd via drie principes, die elkaar aanvullen en opvolgen: Wetenschappelijke erkenning, sociale acceptatie en wettelijke gelijkheid.
== Emancipatie van slaven ==
In de [[geschiedschrijving]] - en dan in het bijzonder de geschiedschrijving van de [[koloniën]] - wordt met het woord 'emancipatie' vaak bedoeld de [[slavernij|slavenemancipatie]]: de afschaffing van de slavernij, die wat betreft [[Suriname]] en de [[Nederlandse Antillen]] plaatsvond op 1 juli 1863.
In hoeverre op dat moment de 649 gouvernementsslaven en 32.972 [[particuliere slaven]] in [[Suriname]], en de 11.654 slaven op de Nederlandse Antillen werkelijk de [[Vrijheid (sociologie)|vrijheid]] kregen en wettelijk gelijkberechtigd werden aan andere burgers is een grote vraag: om een directe leegloop van de [[plantage]]s te voorkomen, werden de plantageslaven onder 'Staatstoezicht' gesteld. Zij kregen formeel wel de status van (betaalde) [[arbeidskracht]], maar waren nog tien jaar verplicht op de plantages te blijven werken. Met de invoer van Brits-Indische contractarbeiders vanaf 1873 kwam aan die situatie een einde.
