[[File:Schéma bastide modèle Aquitain.jpg|thumb|Model van een bastide]]
[[Bestand:F07.Domme.0007.JPG|thumb|Centrale marktplein van de bastide [[Domme]] ]]
'''Bastide''' is de naam van een Franse[[Frankrijk|Frans]] benamingtype voor[[Middeleeuwen|middeleeuwse]] een[[stad]], nieuwgesticht aangelegdein de 13e en versterkte14e nederzettingeeuw in voornamelijk Zuidwest-Frankrijk. Typerend voor de bastide is een rechthoekig stratenpatroon naardat de stad verdeelt in Romeinsacht voorbeeldhuizenblokken rondom een centraal marktplein.
== Geschiedenis ==
Na de [[Albigenzische Kruistochten]] van de [[Rooms-Katholieke Kerk]] tegen de [[katharen]] bestond er behoefte aan de bouw van nieuwe steden voor handel, ambachten en lokaal bestuur. De [[Graafschap Toulouse|graven van Toulouse]] en andere machthebbers hadden politieke en economische redenen om nieuwe steden te stichten. Ze wilden door oorlogen ontvolkte of nog onontgonnen gebieden gaan ontwikkelen en tegelijkertijd hun claim op het land versterken. De bevolking werd aangetrokken door gunstige belastingtarieven en marktprivileges. Elke bastide heeft een stichtingsakte.
De bastide als bouwvorm werd ontwikkeld door de [[Tempeliers]]. In onontgonnen gebieden gingen deze nieuwe steden bouwen, waarna zij [[heerlijke rechten]] konden doen gelden. Zo verwierven zij veel land.
OmHet hun[[verdrag gebiedvan voorParijs verder(1229)]] economischverbood vervalommuring tevan behoedende ennieuwe hunsteden. claimLater opwerden hetveel landbastides tevoorzien versterken,van gaaneen veelvorm adellijkevan herenversterking daaromzoals overpoorten totom deenige aanlegbescherming vante hebben in bastidenonrustige tijden. De bevolkingmeeste wordtbastides aangetrokkenhadden dooralleen gunstigelocale belastingtarievenbetekenis en marktprivileges.groeiden Desondanks groeien maar een bescheiden aantal bastidenniet uit tot economischegrote successteden. DeHierdoor meestezijn blevenveel albastiden snelnog in hun groei steken. Juist hierdoor zijn nog wel veel van de oorspronkelijke bastidenstaat gespaardbewaard gebleven. Een voorbeeld hiervan is [[Beaumont-du-Périgord]], dat nog veel van de oude bebouwing en de omwalling heeft en thans maar iets meer dan 1000 inwoners telt. Ook [[Cordes-sur-Ciel]] ligt nog, in zijn oorspronkelijke vorm, vrij in het landschap. Enkele steden zijn wel ver uitgegroeid buiten de oorspronkelijke bastidevorm. Voorbeelden zijn de nieuwe stad van [[Carcassonne (Frankrijk)|Carcassonne]] en [[Villeneuve-sur-Lot]]. Bij beide is de oude bastide nog wel goed in het stratenpatroon zichtbaar.▼
=== Frankrijk ===
De late [[Middeleeuwen]] waren in het zuiden van Frankrijk een zeer onrustige tijd. Nadat de streek aan het begin van de 14e eeuw geteisterd wordt door de [[Pest (ziekte)|pest]], raken grote delen van het platteland ontvolkt als overlevenden zich samentrekken in een kleiner aantal dorpen. Hierdoor wordt veel landbouwgrond aan het areaal onttrokken; hongersnood en economische terugval zijn het gevolg. Bovendien loopt door de [[Occitanië|Languedoc]] de continue scheidslijn tussen de Engelse en Franse bezittingen ([[Honderdjarige Oorlog]], zie ook [[Guyenne]], [[Aquitanië]]). Veelvuldige plundering door beide kampen zijn het gevolg.
▲Om hun gebied voor verder economisch verval te behoeden en hun claim op het land te versterken, gaan veel adellijke heren daarom over tot de aanleg van bastiden. De bevolking wordt aangetrokken door gunstige belastingtarieven en marktprivileges. Desondanks groeien maar een bescheiden aantal bastiden uit tot economische succes. De meeste bleven al snel in hun groei steken. Juist hierdoor zijn nog wel veel van de oorspronkelijke bastiden gespaard gebleven. Een voorbeeld hiervan is [[Beaumont-du-Périgord]], dat nog veel van de oude bebouwing en de omwalling heeft en thans maar iets meer dan 1000 inwoners telt. Ook [[Cordes-sur-Ciel]] ligt nog, in zijn oorspronkelijke vorm, vrij in het landschap. Enkele steden zijn wel ver uitgegroeid buiten de oorspronkelijke bastidevorm. Voorbeelden zijn de nieuwe stad van [[Carcassonne (Frankrijk)|Carcassonne]] en [[Villeneuve-sur-Lot]]. Bij beide is de oude bastide nog wel goed in het stratenpatroon zichtbaar.
=== Nederland ===
Ook in Nederland is een variant van de Bastide-bouwvorm toegepast. Het beste resultaat hiervan is de uitbreiding van de stad [[Elburg (stad)|Elburg]], die wel een recht stratenpatroon heeft maar geen markt als centraal uitgangspunt.<ref>[http://www.jackbazen.nl/Nederland/Elburg/elburg_kaart.jpg Oude kaart van Elburg]</ref>
