HijNicolaas werd geboren in [[Poesjkin (stad)|Tsarskoje Selo]], als de oudste zoon van de toenmalige tsarevitsj, [[Alexander II van Rusland|Alexander Nikolajevitsj]]de oudste zoon van tsaar [[Nicolaas I van Rusland]] en diens vrouw Prinses [[Marie van Hessen-Darmstadt (1824-1880)|Maximiliane Wilhelmina Marie van Hessen-Darmstadt]]. Een van zijn peetmoeders was zijn oudtante, de Nederlandse [[Anna_Paulowna_van_Rusland|koningin Anna Paulowna]] die gehuwd was met de Nederlandse Willem II. In [[1855]] stierf zijn grootvader, tsaar Nicolaas I, en werd Nicolaas' vader tsaar van Rusland als Alexander II,. toenNicolaas werd Nicolaasop dat moment de nieuwe tsarevitsj van Rusland.
Nicolaas verloofde zich in de zomer van [[1864]] met prinses [[Dagmar van Denemarken (1847-1928)|Marie Sophie Frederikke Dagmar van Denemarken]]. Dagmar was de tweede dochter van koning [[Christiaan IX van Denemarken]] en koningin [[Louise van Hessen-Kassel]],. zeOok was eenze de schoonzus van [[Eduard VII van het Verenigd Koninkrijk|Albert Eduard]], Prins van Wales, en erfgenaam van de Britse troon als oudste zoon van koningin [[Victoria van het Verenigd Koninkrijk|Victoria]] en Prins-gemaal [[Albert van Saksen-Coburg en Gotha|Albert]]. Op zijn sterfbed uitte Nicolaas de wens dat zijn verloofde zou trouwen met zijn jongere broer, en opvolger als tsarevitsj, Alexander.
Van Nicolaas werd gedacht dat hij een goede en stabiele gezondheid had, tot het zichtbaarduidelijk werd dat hetdeze verminderde. Er werd gedachtverondersteld dat hij [[bronchitis]] had, en werd naar Zuid-[[Frankrijk]] gestuurd. Terwijl hij in Frankrijk was, verslechterde zijn gezondheid en hij stierf hij op [[24 april]] [[1865]] in [[Nice]], in de regio [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]]. ErDe werddoodsoorzaak gedacht hij gestorven iswas aanhoogstwaarschijnlijk [[tuberculose]].
Grootvorst Alexander trad uiteindelijk in het huwelijk prinsesmet Dagmar,de enverloofde werdvan zijn broer. naNa de dood van hun[[Alexander vader,II tsaarvan alsRusland|Alexander Nikolajevitsj]] werd hij tsaar Alexander III. Uit het huwelijk van Alexander en Dagmar werd de laatstelatere tsaar [[Nicolaas II van Rusland|Nicolaas II]] geboren.
