Dag: verschil tussen versies

{{Zie dp}} Het woord '''dag''' kan een tijdsduur aanduiden, maar ook een tijdsinterval/datum, beginnende om 0:00:00 en eindigende op 24:00:00. Een dag als tijdsduur is de tijd die de [[Aarde (planeet)|aarde]] nodig heeft voor een volledige omwenteling (om de aardas), ten opzichte van een referentiepunt. Afhankelijk van het referentiepunt spreken we van een [[synodische dag|zonnedag]] (ten opzichte van de zon), maansdag (ten opzichte van de maan) of [[siderische dag]] (ten opzichte van de sterren). Soms wordt met de term ''dag'' slechts de tijd tussen [[zonsopgang]] en [[zonsondergang]] bedoeld, iets wat ook wel specifiek wordt aangeduid als ''[[dagduur]]''. Een zonnedag duurt ong. 23 1/4 [[uur]]. Een dag op basis van de klok duurt 24 u. Een dag als element van een cyclus is onder meer de [[weekdag]], de dag van de maand en de dag van het jaar. Een dag als tijdsinterval duurt 24 u., begint om [[middernacht]] en bevat alle vier de dagdelen, te weten: [[nacht]], [[ochtend]], [[Namiddag (lang)|middag]] en [[avond]]. De term '''etmaal''' wordt ook vaak in deze betekenis gebruikt. De dag of het etmaal wordt niet gebruikt als tijdseenheid binnen het [[SI-stelsel]]; hier gebruikt men in plaats daarvan de [[seconde]]. In zeer specialistische teksten wordt soms ook de van het [[Oudgrieks]] afgeleide term ''[[Nychthemeron]]'' gebruikt voor een volledige aardse omwenteling. Een dag wordt volgens het SI-stelsel in het algemeen gelijkgesteld aan 86 400 seconden. Het [[Internationaal bureau van gewichten en maten]] (BIPM) heeft de seconde gedefinieerd als de duur van 9.192.631.770 periodes van de straling die overeenkomt met de overgang tussen de twee [[Hyperfijnstructuur|hyperfijne]] [[energieniveau]]s van de [[grondtoestand]] van het [[cesium]]-133 atoom. De lengte van de dag is op basis hiervan gelijk aan 794.243.384.928.000 van zulke periodes. Afhankelijk van de positieve of negatieve [[schrikkelseconde]] kan een dag 1 sec. meer of minder zijn. Schrikkelsecondes worden van tevoren aangekondigd door de ''[[International Earth Rotation and Reference Systems Service]]''. Ze worden altijd ingevoegd aan het einde van een maand, op [[30 juni]] of [[31 december]]. De ''[[Synodische dag|zonnedag]]'' – de tijd tussen het weer even hoog aan de hemel staan van de zon – is langer dan de ''[[sterrendag]]'': de tijd tussen het weer op dezelfde plaats staan van de sterren ten opzichte van de aarde. Het verschil bedraagt bijna 4 min. (ong. 24×60 min., in tot. ong. 365 min.). Dit komt doordat de aarde tijdens een omwenteling verder gereisd is in haar [[Baan (hemellichaam)|baan]] om de zon. Doordat de baan van de aarde niet precies cirkelvormig is maar [[Ellips (wiskunde)|elliptisch]] varieert de lengte van de zonnedag ook nog eens. Onder andere bij [[zonnewijzer]]s moet rekening gehouden worden met deze [[tijdsvereffening]]. Het jaargemiddelde van deze aardse daglengte noemt men de ''middelbare zonnedag''. De soortgelijke ''middelbare sterrendag'' bedraagt 23 [[uur]], 56 [[minuut (tijd)|minuten]] en 4,091 [[seconde]]n. Een iets stabielere definitie van de duur van een dag kan worden verkregen doordat het moment waarop de zon op een bepaalde plek de [[Meridiaan (geografie)|meridiaan]] passeert (dit is de ''[[Noen (tijd)|noen]]'' of ''[[middernacht]]'') als uitgangspunt wordt genomen. Dit moment hangt samen met de geografische lengte en in mindere mate de tijd van het jaar. De lengte van een dergelijke dag is ±24 u. + ±30 sec., en deze tijd wordt gehanteerd in moderne [[zonnewijzer]]s. In weer een ander model wordt gewerkt met een denkbeeldige zon die met constante snelheid langs de [[hemelevenaar]] beweegt. Deze snelheid is een gemiddelde van de verschillende snelheden waarmee de aarde jaarlijks om de zon heen draait. [[Bestand:LengthOfDay 1974 2005.png|thumb|250px|De daglengte van 1974 tot 2005]] De snelheid waarmee de aarde om haar [[aardas|as]] draait is niet constant, maar neemt over het algemeen heel langzaam af, als gevolg van de [[Getijde (astronomie)|getijdenwerking]] van zowel de [[maan]] als de [[zon]]. De dag wordt dus steeds langer, en de toename bedraagt ongeveer 1,7 milliseconde per eeuw (een gemiddelde dat is berekend op basis van de laatste 2700 jaar). [[Warve]]n wijzen erop dat zo'n 620 miljoen jaar geleden een etmaal slechts 21,9 uur lang was; er waren toen 400 dagen in een jaar <ref>http://eos.ubc.ca/~mjelline/453website/eosc453/E_prints/1999RG900016.pdf</ref>. Daarnaast wisselt de omwentelingssnelheid van de aarde vaak van dag tot dag met de massaverdeling - krimpen de oceanen of de atmosfeer wat in door afkoeling, dan gaat de aarde wat sneller draaien als gevolg van de [[wet van behoud van impulsmoment]]. Dergelijke verschillen zijn met moderne tijdmeetmethoden goed waarneembaar. Om de klok gelijk te laten lopen met de middelbare zonnedag moet af en toe een schrikkelseconde ingelast worden. In de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]] wordt het begrip "dag" geregeld [[metafoor|metaforisch]] gebruikt. Zo wordt de dag soms gelijkgesteld aan een [[millennium]] of juist andersom (''[[Psalmen]]'' 90:4, ''[[Tweede brief van Petrus]]'' 3:8) om te laten zien dat tijd voor [[God (christendom)|God]] geen materieel karakter heeft. Sommige Bijbelverklaarders vatten dit echter letterlijker op, teneinde voorspellingen in boeken als ''[[Daniël (boek)|Daniël]]'' en de ''[[Openbaring van Johannes]]'' te kunnen verklaren. Officieel begint de dag om 00:00:00. Vaak worden echter enkele uren daarna nog tot de oude dag gerekend. Zo zal iemand die enkele uren na middernacht naar bed gaat vaak de slaapperiode als scheiding tussen de dagen zien. Iets soortgelijks is van toepassing bij een onderbreking 's nachts van de dienstverlening (bijvoorbeeld bij het openbaar vervoer of een bioscoop): de onderbreking vormt ook dan de scheiding tussen de dagen. {{Zijbalk weekdagen}}