|
== Vormen van waarneming ==
=== Zintuiglijke waarneming ===
Waarneming van [[Stimulus|prikkel]]s geschiedt via verschillende [[zintuig]]en en [[cognitie]]. Het resultaat is gezichtsvermogen - [[zien]], gehoor - [[gehoor|horen]], tastzin - [[Tastzin|voelen]], smaakzin - [[smaak (zintuig)|proeven]] of reukzin - [[Reukzin|ruiken]],. Het eerste contact maken de betreffende prikkels daarbij met de [[nociceptiezenuwreceptor|receptor]]en –in pijnoog, voelenoor, [[thermoceptie]]smaak- –reukorgaan warmteen ofdergelijke. kouDeze voelenzetten fysische energie zoals licht, geluid, druk, kou of warmte om in stromen van fysiologische activiteit. De verschillende zintuigstromen worden daarna door aparte gebieden in de [[evenwichtszinhersenen]] –verwerkt: evenwicht,de [[proprioceptiesensorisch]]e –gebieden bewegingen-of lichaamshouding[[projectiegebied]]en. bewustzijnIn deze hersengebieden worden vooral de elementaire kenmerken, cognitieof –détails, watvan weprikkels lerenuit kennende doorbuitenwereld, zoals kleur, vorm, beweging, contouren maar ook klanken, toonhoogte en dergelijke geanalyseerd. Vooral de [[visuele waarneming]] (het zien) is wetenschappelijk goed in kaart zintuigengebracht.
Het eerste contact maken de betreffende prikkels daarbij met de [[zenuwreceptor|receptor]]en in oog, oor, smaak- reukorgaan en dergelijke. Deze zetten fysische energie zoals licht, geluid, druk, kou of warmte om in stromen van fysiologische activiteit. De verschillende zintuigstromen worden daarna door aparte gebieden in de [[hersenen]] verwerkt: de [[sensorisch]]e gebieden of [[projectiegebied]]en. In deze hersengebieden worden vooral de elementaire kenmerken, of détails, van prikkels uit de buitenwereld, zoals kleur, vorm, beweging, contouren maar ook klanken, toonhoogte en dergelijke geanalyseerd. Vooral de [[visuele waarneming]] (het zien) is wetenschappelijk goed in kaart gebracht.
=== Hogere waarneming ===
=== Sociale perceptie ===
Soms wordt de term perceptie ook gebruikt bij het waarnemen en interpreteren van vormen van gedrag, processen of relatievormen die men in de samenleving kan tegenkomen. Men spreekt dan van [[sociale perceptie]] of [[interpersoonlijke perceptie]]. Onder sociale perceptie valt een proces als het vormen van een mening over een ander persoon. Deze vorm van perceptie kan worden gekleurd door onze eigen ervaringen, culturele achtergrond, levensgeschiedenis en persoonlijkheidskenmerken. De mening die wij over anderen hebben kan negatief of positief gekleurd of [[Vooroordeel|bevooroordeeld]] zijn. Soms kan een persoon als te positief worden beoordeeld op grond van zijn uiterlijk. Dit wordt ook wel het [[halo-effect]] genoemd.
== Overprikkeling ==
Overprikkeling komt door:
=== 'Kapotte filtering' ===
Alle prikkels komen met dezelfde kracht binnen, de belangrijke en onbelangrijke. Het wordt niet gefilterd. Alle prikkels staan in de 'file' tot ze te traag verwerkt worden.
=== Omleiding is vertraging ===
Als door hersenletsel de prikkels door hersencellen omgeleid moeten worden om het letsel heen vindt er vertraging plaats in het waarnemen. Dat is niet alleen als er een focaal, plaatselijk letsel, is, maar ook bij diffuus letsel, verspreid over de hersenen. Het duurt ook langer voordat prikkels worden geïnterpreteerd. Dat is één van de redenen waardoor iemand met hersenletsel overspoeld kan worden door prikkels. Dit wordt ook wel vertraagde informatieverwerking genoemd.
Er staan meer prikkels in de wachtstand dan er verwerkt kunnen worden.
=== Gefragmenteerde waarneming ===
Veel mensen met overprikkeling (bv door hersenletsel) nemen elk los detail waar door hyperselectie. Het is lastig om verbanden te zien tussen details en om het geheel te zien /overzien /beluisteren.
Dat kan zowel op het auditieve als visuele vlak zo zijn. Zo lang er één geluidsprikkel wordt aangeboden, het gesprek centraal is en er geen muziek op de achtergrond speelt, is er geen probleem met geluid ervaren. Maar is er geroezemoes op de achtergrond of heftiger achtergrondgeluiden dan loopt het spaak in de verwerking van de prikkels.
Dat kan ook op het visuele vlak gebeuren. Mensen kunnen het niet negeren om details te zien, elke druppel op de voorruit van de auto bij regen én de ruitenwisser, of ieder individu zien in een groep, of elk steentje op een kasseienweg.
=== Vervormde verwerking kan overprikkeling geven ===
* hyperacusis – teveel horen
* cerebrale visus stoornissen CVI – dubbelzien, wisselend scherp zien, dieptes kunnen immens worden of juist niet, ruimtes kunnen groter geobserveerd worden of juist kleiner
* agnosie – niet de juiste betekenis weten van een voorwerp, geluid, geur enz.
== Waarnemingsvraagstukken ==
| 