Geschiedenis van Polen: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Link naar doorverwijspagina Galicië gewijzigd in Galicië (Centraal-Europa); gewijzigd in Galicië (Centraal-Europa) met DisamAssist. |
|||
Regel 129:
De Poolse adelsklasse (en de opkomende burgerij) ontwikkelde de nieuwe gedachte dat de Polen één natie waren, niet alleen de adel maar ook de burgers en analfabete plattelanders. Die laatsten, tot ver in de 19de eeuw lijfeigenen, moesten zich nog tot politiek bewustzijn emanciperen. Een geluk was dat in de 19e eeuw het reizen over de grenzen betrekkelijk weinig problemen met zich mee bracht. En als de Poolse cultuur onderdrukt werd in Rusland en Pruisen, dan was het altijd mogelijk uit te wijken naar het Oostenrijkse deel van Polen ... of naar Frankrijk. Het was nauwelijks een overdrijving te beweren dat in de 19e eeuw Parijs de culturele hoofdstad van Polen was. De dichter [[Adam Mickiewicz]] en de componist [[Frédéric Chopin]], bijvoorbeeld, brachten daar een belangrijk deel van hun scheppend leven door.
In Pruisisch Polen woonden de meeste Polen in de provincie [[Posen]] waar, na aanvankelijke tolerantie, sinds de opstand van 1860 een straffe [[germanisering]]spolitiek werd doorgevoerd. In Oostenrijks-Polen beschikten de Polen evenwel over een verregaande culturele autonomie en de Poolse adel nam daarbij een politiek dominerende plaats in. Dat stimuleerde overigens niet haar streven naar onafhankelijkheid. De [[Roethenen]] het oostelijke deel ([[Galicië (Centraal-Europa)|Galicië]]) werden onder Poolse dominantie kort gehouden en zochten bescherming bij de Oostenrijkse autoriteiten.
Om de voortdurende opstandigheid van de Polen voorgoed de baas te worden waren in 1860 executies en verbanningen in Russische-Polen nog talrijker dan in 1831. Nu werd zelfs het Koninkrijk Polen opgeheven en de status van het land gedegradeerd tot een Russische "goebernia" (provincie). De autonomie werd afgeschaft en het Russisch werd de bestuurstaal. Terreuraanslagen tegen Russische ambtenaren bleven met regelmaat doorgaan. De Russische autoriteiten verboden nu alle onderwijs in het Pools. De haat tegen de Russen die door die maatregel werd opgeroepen is nog tot vandaag levend gebleven in het Poolse bewustzijn. Sinds die tijd was de [[Rooms-Katholieke kerk]] het toevluchtsoord voor het Poolse nationale bewustzijn de taal en de cultuur. De Russische regering durfde de Kerk niet aan te pakken en dat zou opnieuw zo zijn onder de Sovjet-dominantie, een eeuw later.
Regel 153:
Dat Polen nog een heel instabiel land was, werd in 1922 nader onderstreept door de moord van 16 december op [[Gabriel Narutowicz]], de eerste president van de jonge staat, die eerst 5 dagen tevoren was ingehuldigd.
In [[1923]] trad Pilsudski af waarna er instabiele coalitieregeringen werden gevormd. In [[1926]] pleegde Piłsudski een coup en werd minister van Defensie. Hij weigerde echter het presidentschap op zich te nemen, maar regeerde in feite als dictator. Toch werd hij door velen als een soort verlicht despoot gezien; met name de bescherming van de Joodse minderheid van ruim 10% nam hij serieus. Daarnaast werden zoveel mogelijk Duitsers het land uitgewerkt. Zijn bewind werd afgelost door de extreem-nationalistische 'nationale democraten' van [[Roman Dmowski]]. Deze stelden de minderhedenbeschermingsbepalingen grotendeels buiten werking en riepen daarmee veel weerstand op, met name in [[Galicië (Centraal-Europa)|Galicië]] waar door verzet en opstandigheid de noodtoestand moest worden ingesteld. Na 1935 werd de macht gedragen door autoritaire militairen, die het toenemend antisemitisme tolereerden. Zij maakten zelfs plannen om een deel van de Joden in een emigratieprogramma onder te brengen. De uitgebroken oorlog zou dat voorkomen en voor de Joden groter onheil brengen.
Na het [[verdrag van München]] in [[1938]] en de annexatie door Duitsland van het [[Sudetenland]], mocht Polen het deel van [[Cieszyn (stad)|Teschen]] dat in 1921 Tsjechisch was geworden alsnog in bezit nemen: Zaolzie, aan de overzijde van de rivier de [[Olza (rivier)|Olza]]).
| |||