Diasysteem: verschil tussen versies

Het begrip '''diasysteem''' is zeer nauw verwant aan het begrip [[standaardtaal]]. Met een diasysteem wordt een geheel bedoeld van verschillende standaardvormen die tezamen [[taalverwantschap|genetisch]] toch als éénzelfde taal bschouwdbeschouwd kunnen worden. Voorbeelden hiervan zijn het [[Servo-Kroatisch]]e diasysteem dat het [[Bosnisch]], [[Kroatisch]], [[Montenegrijns]] en [[Servisch]] omvat, het [[Noors]] dat uiteenvalt in [[Nynorsk]] en [[Bokmål]], en het [[Engels]] dat verschillende standaardvormen heeft, waarvan het [[Amerikaans Engels]] het meest gesproken wordt.

De term diasysteem wordt bij uitbreiding van dit begrip ook wel gebruikt voor verschillende [[dialect]]en die als varianten van dezelfde taal kunnen worden beschouwd. In dit opzicht zijn bijvoorbeeld het [[Nedersaksisch]] en [[Limburgs]] - die als [[streektaal|streektalen]] binnen Nederland zijn erkend - diasystemen. Beide kennen echter geen overkoepelende uniforme standaard, al is voor het Limburgs enige tijd geleden wel een voorstel tot een [[Algemeen Geschreven Limburgs]] ingediend teneinde tot een standaardschrijftaal te komen voor het Limburgse diasysteem. Omdat daar geen draagvlak voor was is het bij een voorstel gebleven. Er is in Groningen een schrijftaalvorm voor de Bijbelvertaling ontwikkeld die als het Groninger diasysteem uitsluitend de Groninger dialecten zou moeten overkoepelen, maar niet het geheel van de Nedersaksische dialecten. In de dagelijkse communicatie hebben die pogingen tot standaardisering echter weinig ingang gevonden. Zowel voor het Nedersaksisch als het Limburgs geldt dat de verschillende regionale varianten aanzienlijk van elkaar afwijken en onderling niet of moeilijk verstaan worden, zeker waar het de uitersten betreft, bijvoorbeeld Oldambts tegenover [[Achterhoeks]], en het [[Noord-Limburgs]] tegenover Mergellands. Een overkoepelende Nedersaksische c.q. Limburgse standaardtaal is tot op heden niet ontwikkeld en om haar te laten gelden en te doen gebruiken zouden wettelijke maatregelen, met name in het onderwijs en de media een eerste voorwaarde zijn.

DoorIn de voormalige staat [[Tsjechoslowakije]] werden het grotendeels wederzijds verstaanbare [[Tsjechisch]] en [[Slowaaks]] beschouwd als dialectenvarianten van een gemeenschappelijke taal. Tussen 1939 en 1945, toen Slowakije de facto een onafhankelijke staat was, werd het [[Tsjechoslowaaks]]Slowaaks een nationale taal. VoordienDie entaal nadienwerd werdenin het Slowaakse landsdeel na 1945 gebruikt en wordensinds dezeSlowakije omweer politiekeonafhankelijk redenenwerd in de jaren negentig, geldt zij opnieuw als tweedie afzonderlijkevan taleneen beschouwdsoevereine staat.

De grens tussen een diasysteem en [[diglossie]] is echter vaag. Zo werden tot 1983 onder andere het [[Afrikaans]] en [[Nederlands]] als varianten van dezelfde taal gezien.<ref>Tot 1983 beschouwde de Zuid-Afrikaanse grondwet Afrikaans en Nederlands als (varianten van) dezelfde taalzodanig.</ref>. Het [[Corsicaans]] en [[Italiaans (taal)|Italiaans]], het [[Portugees]] en [[Galicisch]], en het [[Catalaans (taal)|Catalaans]] en [[Occitaans]] worden als verschillende vormen van dezelfde talen beschouwd.