Gebruiker:Bean 19/kladblok/Vorstendom Transsylvanie: verschil tussen versies

Op [[26 augustus]] [[1526]] won de [[Ottomaanse Rijk|Ottomaanse]] sultan [[Süleyman I]] de [[Slag bij Mohács (1526)|slag bij Mohács]] tegen de Hongaren waarbij de Hongaarse koning [[Lodewijk II van Hongarije|Lodewijk II]] om het leven kwam. [[Johan Zápolya]] (Szapolyai János) was op weg naar het slagveld maar nam om onbekende redenen niet deel aan de veldslag. Szapolyai werd in [[1529]]tot koning van [[Koninkrijk Oostelijk Hongarije|Hongarije]] verkozen maar ook [[Keizer Ferdinand I (1503-1564)|Ferdinand I]] van het [[Habsburgers|Habsburgse huis]] maakte aanspraak op de titel. Szapolyai kreeg de steun van de Ottomaanse sultan en overleed in [[1540]], waarna de sultan [[Boeda]] veroverde en een jaar later centraal-Hongarije met het argument dat hij Szapolyai's zoon Jan II beschermde. Hongarije werd in drie secties verdeeld: [[Koninklijk Hongarije (1000-1526)|koninkrijk Hongarije] ] dat onder Habsburgse bescherming viel, [[Ottomaans Hongarije]] dat rechtstreeks onder gezag van de sultan kwam te staan, en het Oost-Hongaarse koninkrijk dat autonoom mocht blijven maar wel schatplichtig aan de Ottomaanse sultan was. Dit zou later het Vorstendom Transsylvanië worden.

Het [[verdrag van Speyr]] zorgdewerd ervoorde datomgang hettussen koninkrijkde Oostelijk-HongarijeOttomanen, opgehevende werdHabsburgers en dat het vorstendom Transsylvanië ontstond dat zowel een vazal van de Ottomanen als van Oostenrijk werdgeregeld. [[Keizer Maximiliaan II]], de opvolger van [[Keizer Ferdinand I (1503-1564)|Ferdinand van Oostenrijk]], noemde Johan van 1570 tot zijn dood in 1571 als eerste vorst van Transsylvanië en daarna pas koning van een verdeeld Hongarije. MaximilliaanDit bedoeldeverdrag eigenlijkkzorgde er ook voor dat een deel van het gebied in 1571 vorstendom Transsylvanie kwam te zeggenheten dat Johanonder ookgedeelde oversoeveriniteit kwam te staan. Een anderevolg van dit verdrag was dat een ander deel van het koninkrijk oostelijk Hongarije was na het verdrag [[Partium]] , regeerdegenoemd. DitHet was eenlaatste gebied lag ten westen van het vorstendom en was niet door de Ottomanen bezet. Na de dood van Jan II in [[1571]] kwam de [[Báthory]]-dynastie aan de macht. Zij regeerden alstot [[de facto1602]] soevereineals suzereine vorsten over Transsylvanië, de opvolger van Oostelijk Hongarije [[de jura]] onder Ottomaanse [[soevereiniteit]] tot [[1602]].en Hunhun macht kristalliseerde zich uit in de semi-onafhankelijkheid van het vorstendom..

De Hongaarse prins [[Stefan nus Báthory]] was de eerste vorst van Transsylvanië probeerde de religieuze vrijheid te garanderen, zoals vastgelegd in het [[Edict van of Turda]], maar interpreteerde de regels veel te streng. [[Sigismund Báthory]], een latere telg uit de Báthorydynastie, startte als vorst binnen het [[Heilige Roomse Rijk]] de [[Vijftienjarige Oorlog]]. Deze oorlog begon als een oorlog van Christenen tegen de Turken maar het eindigde als een conflict tussen Transsylvanie, de Habsburgers, de Ottomanen en [[Vorstendom Walachije|Walachije]] onderwaarvan leiding van [[woiwode]] [[Michaël de Dappere]] meedeed. Het gevolg hiervan was dat het vorstendom rond [[1601]] opnieuw onder Habsburgse soevereiniteit, nu die van [[keizer Rudolf II]], stond. Zijn pogingen totomt een niueweniuew [[soevereiniteitcontrareformatie]], waarmee de Rooms-katholieke Kerk opnieuw de staatskerk zou worden, werden afgebroken door de verkiezing, op [[5 april]] [[1603]] van [[István Bocskai]] als vorst van Transsylvanië. en twee maanden later als prins van Hongarije verkozen wat bezegeld werd omdatbij de voorgaande[[Vrede van dynastieWenen]] uitgestorvenuit was1606. Bij het [[Verdrag van Wenen (1606)|verdrag van Wenen]] uit [[1606]] werd bepaald dat de burgers van Transsilvanie hun eigen vorsten mochten kiezen om zo tegenstand te bieden aan de OostenrijkersOostenrijkse te biedenmacht. Dit werdwas bemoeilijktpolitiek doordatgezien echter zeermoeilijk omdoordat de OostenrijkseKroaat [[opperbevelhebberGeorg Keglevic]] sinds [[generaal1602]] tevens [[Georg Keglevicopperbevelhebber]], was ondergeneraal, [[Ban (landvoogd)|banviceban]]] van Kroatië, Slavonië en Dalmatië was sinds [[1602]] tot [[Baron (titel)|baron]] van Transsylvanië.was uitgeroepen. Hiermee blijkt hoe moeilijk het was om dit gecompliceerde verdrag na een lange oorlog.uit te laten voeren

en [[George I Rákóczi]], die regeerde van 1630 tot 1648 regeerde. Bethlen durfde het zelfs aan om drie keer een oorlog tegen Oostenrijk te beginnen en twee keer de titel van koning van Hongarije op te eisen. Deze periode eindigde met het [[verdrag van Nikolsburg]] van [[31 december]] [[1621]] waarindwong hij voor de situatieprotestanten vanopnieuw godsdienstvrijheid af die in het verdrag van Wenen hersteldeal was uitgesproken, maar door [[keizer Ferdinand II]] niet werd nagekomen. De [[vrede van Linz]] van [[16 september]] [[1645]] datt Rákóczi met de keizer sloot zorgde voor religieuze vrijheid voor de Hongaarse protestanten. Rákóczi wist het benodigde geld te verwerven om de nieuwe hoofdstad [[Alba Iulia]] dat het belangrijkste protestantse bolwerk in [[Oost-Europa]] werd.