Wikipedia

Frans Jozef I van Oostenrijk: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Vernoeming (overleg | bijdragen)
3.172 bewerkingen
Taalvos (overleg | bijdragen)
11.892 bewerkingen
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 33:
 
== Inleiding ==
Toen keizer Ferdinand in het [[revolutiejaar 1848]] was afgezet en zijn beoogde opvolgerbroer Frans Karel als beoogde opvolger onder zware druk van zijn vrouw [[Sophie van Beieren|Sophie]] van de troon had afgezien, werd hun toen 18-jarige zoon Frans Jozef de nieuwe keizer van Oostenrijk.
Franz Jozefs persoonlijke leven liet aanvankelijk weinig te wensen over toen hij in [[1854]] trouwde met zijn knappe nicht [[Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije|Elisabeth in Beieren]] (Sisi), een dochter van zijn oom [[Maximiliaan Jozef in Beieren]]. Uit dit huwelijk werden kort na elkaar vier kinderen geboren, onder wie de kroonprins [[Rudolf van Oostenrijk (1858-1889)|Rudolf]]. Het huwelijk verslechterde echter snel doordat Elisabeth, die al vanaf het begin al grote moeite had met het strenge [[Spaanse hofprotocol]] in Wenen, zich steeds vreemder ging gedragen na de vroege dood van haar eerste dochter. In haarHaar familie, het Beierse vorstenhuis [[Wittelsbach]], kwamkende veelwel een historie van gevallen van [[krankzinnigheid]] voor. Tevens had Frans Jozef zelf had vele buitenechtelijke affaires die de huiselijke sfeer nog meer bemoeilijkten. In [[1867]] werd zijn broer [[Maximiliaan van Mexico|Maximiliaan]], keizer van Mexico, in dat land gefusilleerd. In [[1889]] stierf kroonprins Rudolf door zelfmoord, zoals later door de familie werd toegegeven. Zijn tweede broer [[Karel Lodewijk van Oostenrijk (1833-1896)|Karel Lodewijk]] overleed in 1896 en in 1898 werd de keizerin, Elisabeth, vermoord door de anarchist [[Luigi Lucheni]]. Een bekende uitspraak van Franz Jozef na al dit leed was: "''Mij blijft niets bespaard''". En inderdaad, in [[1914]] werd zijn neef [[Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este|Frans Ferdinand]], de nieuwe troonopvolger, eveneens vermoord. Naar aanleiding daarvan brak de [[Eerste Wereldoorlog]] uit. Toen Franz Jozef in [[1916]] zelf ten slotte overleed, was in feite de oorlog verloren en naderde zijn rijk ook het einde.
 
== Persoonlijk ==
Frans Jozef was een keizer van de oude stempel, conservatief wat betreftin zijn opvattingen over het bestuur van het land, maar ook een plichtsgetrouw staatsman. Hij moest ook weinig hebben van 'nieuwerwetse zaken' die de moderne tijd met zich meebrachten. Zo prefereerdegaf hij de voorkeur aan de koets boven de trein en auto; in plaats van te telefoneren, correspondeerde hij liever per (handgeschreven) brief, want ook van schrijfmachines moest hij niets hebben. Hij was een harde werker en op latere leeftijd werkte de keizer vaak tot diep in de nacht aan staatszaken. Hij stond elke dag om half vier op, om, na een bad en een bescheiden ontbijt, weer aan de slag te gaan.<ref>Hans Flesch-Brunningen, red., ''Die letzten Habsburger in Augenzeugenberichten'' DTV Düsseldorf, 1967, 1981, blz. 78-79</ref> De keizer was nauwgezet en ijverig, maar een intellectueel was hij niet. Toen zijn echtgenote hem een brief schreef met daarin een citaat van [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], schreef hij terug: "Sonst halte ich, wie du richtig bemerkest, auf solche philosophische Werke nichts, die einen nur Konfus machen". En hij vervolgde zijn brief met zijn gebruikelijke, wijdlopige uiteenzettingen over het weer.<ref>[[Brigitte Hamann]], ''Elisabeth. Kaiserin wider Willen'' München, 1981, 1997, blz. 448</ref>
Frans Jozef had verschillende [[maîtresse]]s en hield ook in dit opzicht een oude aristocratische 'traditie' in ere. Tijdens het begin van hun huwelijk waren Frans Jozefs buitenechtelijke escapades de reden van Elisabeths regelmatige buitenlandse reizen. Later had Elisabeth minder moeite met de vriendinnen van de keizer. Langere relaties had hij eerst met [[Anna Nahowski]] en vervolgens met [[Katharina Schratt]]. De keizer probeerde zijn vrouw Sisi vaak wat meer bij staatszaken te betrekken, maar die had daar absoluut geen interesse in, en het kwam regelmatig tot een stemverheffing als Frans Jozef zijn vrouw weer eens probeerde over te halen deel te nemen aan een plechtigheid.
 
Bijzonder voor zijn tijd en omgeving was dat de keizer geen [[antisemiet]] was, daaraan ontleendewaaraan hij de bijnaam "Der Judenfreund" ontleende. Franz Jozef heeft een aantal van zijn [[Jodendom|Jood]]se onderdanen in de [[adel (klasse)|adel]]stand verheven of gedecoreerd met een [[Ridderorde (onderscheiding)|ridderorde]]. De keizer greep ook in toen de Jood [[Leopold Hilsner]] in [[1900]] voor een zogenaamde [[rituele moord]] ter dood was veroordeeld. De keizer had een hekel aan [[doodvonnis]]sen en was sterk geneigd om waar mogelijk [[gratie]] te verlenen.
 
Frans Jozef kende erg veel tegenslagen in zijn persoonlijke leven: In [[1867]] werd zijn broer [[Maximiliaan van Mexico|Maximiliaan]], keizer van Mexico, in dat land gefusilleerd. Op 29 mei 1857 stierf zijn eerste dochter Sophie Frederika Dorothea op 2-jarige leeftijd in Boeda aan de mazelen en in [[1889]] vond de tragische zelfmoord van zijn dertigjarige zoon [[Rudolf van Oostenrijk (1858-1889)|Rudolf]] plaats. Daarnaast verdronk zijn neef [[Lodewijk II van Beieren]] onder dubieuze omstandigheden en kwam zijn schoonzus, [[Sophie in Beieren (1847-1897)|Sophie in Beieren]] om bij een brand.
Regel 47:
 
== Regering ==
In het roerige [[revolutiejaar 1848]] kwam Frans Jozef op de troon, met steun van de [[Russische keizerrijk|Russische tsaar]] die in feite de Habsburgse monarchie had geredredde van de ondergang, op de troon nadat de zwakke keizer [[Ferdinand I van Oostenrijk|Ferdinand I]] was afgezet en zijn vader [[Frans Karel van Oostenrijk|Frans Karel]] onder zware druk van zijn vrouw [[Sophie van Beieren|Sophie]] afzag van de troon had afgezien. Frans Jozefs gehele rijk werd centralistisch bestuurd vanuit de hoofdstad [[Wenen]]. Ook de kerkhervormingen, ingevoerd onder invloed van de revolutionairen van 1848, die een zekere vrijheid voor niet-katholieken toelieten, werden ten nadele van de bevolking weer snel afgeschaft door de zeer katholieke keizer.
 
Frans Jozef zag zich gedurende zijn hele regeringsperiode geconfronteerd met de afbrokkeling van zijn rijk, waar veel [[nationalisme|nationalistische]] bewegingen de kop opstaken die sinds 1848 door heel Europa waarden. Frans Jozefs keizerschap resulteerde in feite tot het einde van de Habsburgse monarchie. Als jonge vorst stortte hij zich onbezonnen in allerlei militaire operaties die hij niet kon winnen. Hij trachtte krampachtig de [[absolute monarchie]] overeind te houden, en bleek niet opgewassen tegen het sterk opkomende [[liberalisme]] en [[constitutionalisme]]. Hij werd zozeer in beslag genomen door het bijeenhouden van zijn rijk, dat hij gaandeweg iedere invloed binnen de [[Duitse bond]] verloor waar Oostenrijk voorheen altijd de eerste viool had gespeeld. Zowel Frans Jozefs pogingen om de machtspositie en het leiderschap in de [[Duitse Bond]] te bewaren, zijn poging om de invloed van Oostenrijk in Italië en de Habsburgse [[satellietstaat|satellietvorsten]] in [[Parma (stad)|Parma]] en [[Toscane]] te bewaren en zijn pogingen om de Russische invloed op de [[Balkan (schiereiland)|Balkan]] te verkleinen mislukten allemaal. De Oostenrijkers verloren gewapende conflicten van Frankrijk, Italië en Pruisen. Franz Jozef slaagde er niet in om bondgenoten te vinden. De Russische [[tsaar]] die de Habsburgers in [[1849]] had gered, voelde zich in 1853 tijdens de [[Krimoorlog]] in de steek gelaten en Rusland keerde zich tegen Oostenrijk. Toen Oostenrijk op zijn beurt door [[Frankrijk]] en [[Sardinië]] werd aangevallen, bleef Rusland neutraal. Ook in 1866 weigerden Rusland en Engeland de zijde van Oostenrijk te kiezen.
Regel 56:
[[Bestand:Franzjosef.jpg|thumb|260px|right|Keizer Frans Jozef op jonge leeftijd]]
 
In 1859 wisten de Italiaanse nationalisten zich aan Oostenrijk te ontworstelen. Tijdens de [[Slag van Solferino]] werd het Oostenrijkse leger totaal verslagen. Deze nederlaag, waarbij 3000 Oostenrijkse soldaten het leven lieten, leidde tot de [[Italiaanse eenwording]]. In [[1866]], na een nederlaag tegen [[Pruisen]]shet Pruisische sterk gemoderniseerde leger - hier was de [[Slag bij Sadová|Slag bij Königgrätz]] doorslaggevend - was ook de tot dan toe leidende rol van Oostenrijk in de Duitse politiek uitgespeeld. Door de nederlaag tegen Pruisen ging Oostenrijk zich weer meer richten op de minder sterke oosterburen. In 1867 kwam de Oostenrijks-Hongaarse [[Dubbelmonarchie]] tot stand. Hongarije bleef soeverein maar wel verenigd met Oostenrijk. Frans Jozef werd in 1867 gekroond tot koning van Hongarije.
 
Aan het einde van zijn regering werkte Frans Jozef nog aan een herziening van de grondwet die Oostenrijk min of meer moest omvormen tot een [[Constitutionele monarchie]] maar dat was eigenlijk al veel te laat. In 1907 vonden de eerste algemene verkiezingen plaats. De [[Balkanoorlogen]] van 1912-1913 vormden de aanzet tot de Eerste Wereldoorlog die een jaar later uitbrak. Servië kwam als sterke macht uit de Balkanoorlogen, hetgeen leidde tot spanningen met de buurstaat Oostenrijk-Hongarije dat al in 1908 delen van Bosnië en Herzegovina geannexeerd had. Servische en Bosnische nationalisten ageerden tegen die annexatie. Op 28 juni 1914 werd vervolgens de Oostenrijkse aartshertog en troonopvolger [[Frans Ferdinand van Oostenrijk-Este|Frans Ferdinand]] gedood bij een aanslag in Sarajevo.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans_Jozef_I_van_Oostenrijk"