|
* '''[[Filosofisch scepticisme]]''', ook wel ''principieel scepticisme'': een denkhouding van universele twijfel waarbij men er van uitgaat dat betrouwbare kennis onmogelijk is en men zich van geen enkele waarheid kan verzekeren.<ref name="Wonder">{{Citeer web |uitgever=SKEPP |jaar=2003 |titel=Wat is het verschil tussen Skepticisme en Scepticisme? |werk=Wonder en is gheen wonder |paginas=. 3e jaargang, nr. 1
| url=http://nederlands.skepdic.com/skepticus.htm}}</ref><ref name="Encarta">Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "scepticisme". Microsoft Corporation/Het Spectrum.</ref>
* '''[[Wetenschappelijk skepticismescepticisme]]''' of '''wetenschappelijk scepticisme''', ook wel ''methodisch scepticisme'' of ''rationeel scepticisme'': men onderzoekt kritisch of een bewering of hypothese de toets van de [[wetenschappelijke methode]] kan doorstaan, dat wil zeggen, [[herhaalbaarheid|herhaalbaar]] en [[falsifieerbaarheid|falsifieerbaar]] is. Als dit lukt, dan wordt deze voorlopig aanvaard totdat er nieuwe redenen opduiken om deze weer te betwijfelen. Meestal zijn [[paranormaal|paranormale]] claims en [[excentriek (gedrag)|excentrieke]] uitvinders het onderwerp van skeptische onderzoekers.<ref name="Wonder"/><ref name="Encarta"/>
In het dagelijks spraakgebruik wordt ''sceptisch'' vooral begrepen als terughoudendheid met [[geloven (gedrag)|overtuigingen]], bijvoorbeeld bij [[twijfel]] aan het beloofde rendement van een beleggingsrekening of aan de kans van een favoriete sporter om te winnen.
== Etymologie ==
De term is ontleend aan de Griekse woorden σκέψις ''sképsis'' ('aanschouwing, onderzoek')<ref>{{aut|Harald Thorsrud}}, [http://www.iep.utm.edu/skepanci/ Ancient Greek Skepticism] Internet Ecyclopedia of Philosophy, Bekeken op 16 juli 2014</ref> en σκεπτικός ''skeptikós'' ('overwegend', 'twijfelend'); het bijbehorende werkwoord is σκέπτεσθαι ''sképtesthai'' ("rondkijken, beproeven, onderzoeken"). De woorden ''sceptisch'' en ''skeptisch'' werden van de 16e tot en met de 18e eeuw via ''sceptique'' (Frans) en ''sceptisch'' of ''skeptisch'' (Duits) in het Nederlands gangbaar. De [[Woordenlijst van 1954]] keurde zowel de spelling met een c als met een k goed, maar de Woordenlijsten van 1995 en 2005 alleen die met een c; de uitspraak van de c mag zowel als [k] als [s] worden gedaan.<ref name="Taaladvies">{{Citeer web |url=http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/729/ |titel=Sceptisch, scepter (uitspraak) |auteur=Taaladvies |uitgever=[[Nederlandse Taalunie]] |bezochtdatum=15 mei 2014}}</ref><ref>{{Citeer web |url=http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/scepsis |titel=Scepsis (twijfel) |auteur=Nicoline van der Sijs |uitgever=Etymologiebank.nl |datum=2010 |bezochtdatum=15 mei 2014}}</ref><ref name="Wonder"/> Sinds eind 19e eeuw en vooral na 1976 met de oprichting van het [[Committee for Skeptical Inquiry|Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal]] (CSICOP) en haar tijdschrift ''[[Skeptical Inquirer]]'' is er echter een internationale beweging ontstaan die "skeptisch", "skepticisme" en "skepticus" bewust met een k schrijft naar de [[Amerikaans-Engels|Amerikaanse spelling]] waar het wetenschappelijk scepticisme betreft,<ref name="Wonder"/> onder andere om zich te onderscheiden van het filosofisch scepticisme,<ref name="Wonder"/> omdat het woord "sceptisch" buiten de Verenigde Staten soms een negatieve lading heeft en als synoniem voor [[Cynisme (psychologie)|cynisme]] geldt,<ref name= "first meeting">{{en}} {{Cite news |url=http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-news/local-news/2009/09/16/merseyside-skeptics-society-hold-first-meeting-100252-24697360/ |title=Merseyside Skeptics Society hold first meeting |author=Paddy Shennan |publisher=Liverpool Echo |date=16 september 2009 |accessdate=11 mei 2014}}</ref> om zo de oorspronkelijke Griekse spelling en uitspraak beter te kunnen imiteren of om via de spelling verwarring in uitspraak met de medische begrippen "[[Bloedvergiftiging|sepsis en septisch]]" te vermijden.<ref name="Taaladvies"/>
== Wetenschappelijk skepticismescepticisme ==
{{Zie hoofdartikel|Wetenschappelijk skepticismescepticisme}}
Het '''wetenschappelijk skepticismescepticisme''' is gerelateerd aan het filosofisch scepticisme. Het is een belangrijk onderdeel van het [[empirisme]], dat in de [[wetenschap]] wordt gebruikt. Men gaat er hier van uit dat de [[theorie]] de waarneming moet volgen. Aan de hand van deze waarneming wordt een nieuw model gemaakt of een oud model getoetst. Men onderzoekt in het wetenschappelijk skepticismescepticisme of het model de waarnemingen kan verklaren. Ook onderzoekt men of de waarneming herhaald kan worden. Wordt er niet aan deze voorwaarden voldaan, dan dient het model of de waarneming verworpen te worden.
Een variant van het wetenschappelijk skepticismescepticisme is het ''[[activistisch skepticismescepticisme|activistische skepticismescepticisme]]'',{{Bron?|Waar komt die term vandaan?|2014|06|05}} dat zich ten doel stelt bepaalde buiten- of ongewone beweringen en aanspraken publiekelijk aan de kaak te stellen en indien mogelijk als oplichterij of [[pseudowetenschap]] te ontmaskeren.
Weer een andere variant is het ''[[pseudoskepticismepseudoscepticisme]]'', een door de Amerikaanse socioloog [[Marcello Truzzi]] geïntroduceerd begrip om een manier van denken aan te duiden die skeptischsceptisch ''lijkt'' te zijn, maar dat in werkelijkheid niet is.
=== SkeptischeSceptische beweging ===
[[Bestand:MillionDollarChallenge2012.jpg|thumb|One Million Dollar Challenge met een "'evenwichtsarmbandje"' op [[James Randi Educational Foundation#The Amaz!ng Meeting|The Amaz!ng Meeting 2012]].]]
Vanuit de overtuiging dat een wetenschappelijk-skeptischesceptische houding in de samenleving bevorderd dient te worden, zijn in veel westerse landen skeptischesceptische verenigingen opgericht. Samen staan deze verenigingen bekend als 'de skeptischesceptische beweging', waarbinnen men de spelling van ''skepticisme'', ''skeptisch'' en ''skepticus'' met een ''k'' vrijwel universeel gebruikt.<ref name="Wonder"/> SkepticiSceptici stellen zich ten doel allerlei beweringen op de rand van de wetenschap kritisch te onderzoeken en het publiek over de resultaten van dat onderzoek te informeren. In Engelstalig gebied zijn de acties van [[James Randi]] en zijn "''One Million Dollar Paranormal Challenge"'' en [[James Randi Educational Foundation]] (JREF) bekend geworden, als ook [[The Skeptics Society]] en het Committee for Skeptical Inquiry (CSICOP), dat gesteund werd door bekende wetenschappers als [[Carl Sagan]], [[Isaac Asimov]], [[Francis Crick]] en [[Stephen Jay Gould]]. In Duitstalig gebied bestaat de [[Gesellschaft zur wissenschaftlichen Untersuchung von Parawissenschaften]] (GWUP) met 800 wetenschappers in zijn ledenbestand met soortgelijke doelen. In Nederlandstalig gebied zijn [[SKEPP]], de [[Stichting Skepsis]] en de [[Vereniging tegen de Kwakzalverij]] op dit gebied actief, in het Verenigd Koninkrijk onder meer de [[Merseyside Skeptics Society]].
Andere bekende skepticisceptici zijn onder andereanderen het illusionisten-duo [[Penn & Teller]], [[illusionist]] [[Criss Angel]], goochelaar en [[mentalisme (amusementsvorm)|mentalist]] [[Derren Brown]], [[journalist]] [[Christopher Hitchens]], schrijver [[Sam Harris (schrijver)|Sam Harris]], filosoof [[Daniel Dennett]] en [[evolutiebiologie|evolutiebioloog]] [[Richard Dawkins]] (dit viertal staat ook wel bekend als [[The Four Horsemen (atheïsme)|The Four Horsemen]]). De laatstgenoemde wijdde onder meer de televisie-documentairestelevisiedocumentaires ''[[The Enemies of Reason]]'' en ''[[The Root of all Evil?]]'' aan het onderwerp en richtte de [[Richard Dawkins Foundation for Reason and Science]] op.
Het werk van deze skeptischesceptische verenigingen en publieke skepticisceptici roept veel kritiek en weerstand op onder aanhangers van de te licht bevonden theorieën.
== Externe links ==
| 