Hasmoneeën: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Bot: Removing Link GA template |
Inleiding verduidelijkt, lijstje van heersers vervangen door iets meer context en kopjes wat herordend |
||
Regel 1:
De dynastie van de '''Hasmoneeën''' heerste over [[Judea]] vanaf de [[Makkabeese opstand]] tot 37 v.Chr. Gedurende een groot deel van deze periode heersten de Hasmoneeën over een onafhankelijk Joods koninkrijk ("het Hasmoneese rijk"). In 63 v.Chr. werd Judea echter een vazalstaat van Rome. In 37 v.Chr. kwam de politieke heerschappij van de Hasmoneeën tot een einde. In de jaren die volgden, zou de [[Herodianen|Herodiaanse dynastie]] heersen over het Joodse land.
De familie van de '''Hasmoneeën'''<ref>De dynastie wordt zo aangeduid door [[Flavius Josephus]], onder meer in ''Joodse Oudheden'', [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=J.+AJ+14.490 XIV 490]. In de [[Misjna]] en in latere Rabbijnse literatuur wordt gesproken over "de zonen van חשמונאי [''Chasjmôn'aj'']" (''m.Middot'' I 6).</ref> heeft een belangrijke rol gespeeld in de Joodse geschiedenis kort vóór het begin van onze jaartelling. De familienaam gaat vermoedelijk terug op een voorouder met de naam Chasjmon/Hasmon.<ref>De familienaam van de dynastie van de Hasmoneeën komt volgens Josephus van een voorvader, genaamd Ἀσαμωναῖος (Asamônaios of Asmoneüs) (zie [[Flavius Josephus]], ''Joodse Oudheden'' [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=J.+AJ+12.265 XII 265]), waarvan gezegd wordt dat hij de overgrootvader van [[Mattathias]] was, maar waar verder niets over bekend is.</ref>▼
==
▲De
Met betrekking tot de periode van de Makkabeese opstand, spreekt men meestal over "de Makkabeeën", vanaf de heerschappij van Johannes Hyrcanus spreekt men meestal over de "Hasmoneeën" of "de Hasmoneese dynastie"; het gaat evenwel om personen uit dezelfde familie.
==Geschiedenis==
===Makkabeese opstand===
[[Bestand:Judea Judas Makk.PNG|thumb|300px|Judea aan het begin van de Makkabese opstand]]
De beroemdste leden van de familie van de Hasmoneeën zijn [[Mattathias]] en zijn vijf zonen, ook wel aangeduid als [[Makkabeeën]]. Mattathias en zijn zonen namen in het jaar [[167 v.Chr.]] het initiatief voor de
Aanvankelijk leidde Mattathias de opstand, maar na zijn dood nam zijn zoon [[Judas Makkabeüs|Judas]] de leidersrol op zich. Hij is ook degene die als eerste de bijnaam 'Makkabeeër' kreeg (Makkabeeër betekent 'moker'). Drie jaar na het begin van de opstand veroverde Judas de tempel op de Seleucidische troepen en wijdde deze opnieuw. Dit wordt door Joden nog jaarlijks herdacht in het [[Chanoeka]]feest.
Judas en drie van zijn broers (namelijk [[Johannes Makkabeüs|Johannes]], [[Jonathan Maccabeüs|Jonathan]] - die Judas als leider van de opstand opvolgde - en [[Eleazar Makkabeüs|Eleazar]]) sneuvelden in de strijd. Onder [[Simon Makkabeüs|Simon de Makkabeeër]], de enige in leven gebleven Makkabese broer,
===Hasmoneese heerschappij over een zelfstandige Joodse staat===
Toen Simon in 134 v.Chr. stierf, werd hij opgevolgd door zijn zoon [[Johannes Hyrcanus]] (134-104 v.Chr.). Daarmee werd de Hasmonese dynastie gevestigd. Voor het eerst na de [[Babylonische ballingschap]] was er weer sprake van een Joodse staat met een hoge mate van zelfstandigheid, al moest er in deze periode nog wel belasting worden afgedragen aan de Seleudicen. Dat was niet meer het geval onder [[Aristobulus I]], de zoon van Johannes Hyrcanus. Volgens Flavius Josephus was hij de eerste Hasmoneese vorst die niet alleen hogepriester was, maar zichzelf ook "koning" noemde, een titel die ook Aristobulus' opvolgers zouden dragen. Aristobulus heerste maar kort (104-103 v.Chr.) en werd na zijn dood opgevolgd door [[Alexander Janneüs]], de langst regerende Hasmoneese koning (103-76 v.Chr.). Onder zijn regering nam de [[hellenisme|hellenisering]] van het Hasmoneese koninkrijk serieuze vormen aan, wat hem in conflict bracht met meer behoudende Joodse groeperingen, zoals de Farizeeën. Na zijn dood sloot zijn weduwe, [[Salome Alexandra]], die Janneüs opvolgde (76-67 v.Chr.), vrede met de Farizeeën. Na haar dood in 67 v.Chr. brak een strijd om de Hasmoneese troon uit tussen haar zonen [[Hyrcanus II]] (die tijdens Alexandra's bestuur al hogepriester was) en [[Aristobulus II]]. In 63 v.Chr. maakte de Romeinse generaal [[Pompeius]] een einde aan deze situatie. Hij naam Jeruzalem in, maakte van Judea een vazalstaat van Rome, zond Aristobulus als gevangene naar Rome en benoemde Hyrcanus als hogepriester, een functie die niet alleen religieus maar ook politiek van karakter was.
Leiders van de Makkabese opstand of koningen in de Hasmonese dynastie zijn dikgedrukt.▼
{{Stamboom Hasmoneeën}}▼
==
Van 63-40 v.Chr. bleef Hyrcanus in functie als hogepriester in Jeruzalem. Josephus beschrijft Hyrcanus als iemand die niet veel ruggengraat had, en volgens Josephus gaf dit zijn raadsheer [[Antipater (Idumea)|Antipater]] - de gouverneur van [[Idumea]] - de kans in toenemende mate een belangrijke politieke rol voor zich op te eisen.
In 40 v.Chr. kwamen de [[Parthen]] onder [[Orodes II]] en zijn zoon [[Pacorus I]] op het toppunt van hun macht en wisten zij grote delen van Syrië te veroveren. [[Antigonus (Hasmoneeën)|Antigonus]], de zoon van Aristobulus II, sloot een bondgenootschap met hen en met hun hulp wist hij voor korte tijd de macht over te nemen en de Hasmonese staat in ere te herstellen ([[40 v.Chr.]]-[[37 v.Chr.]]). De Parthische opleving hield echter niet lang stand en daarmee was feitelijk ook Antigonus' lot bezegeld. [[Herodes I|Herodes]], de zoon van de inmiddels overleden Antipater, heroverde Jeruzalem met hulp van de Romeinen en kreeg het koningschap over het Joodse land. Om zijn heerschappij ook in Joodse ogen legitiem te maken, trouwde hij met de Hasmonese prinses [[Mariamne]], maar haar politieke invloed was nihil. Ook Mariamnes broer [[Aristobulus III]] speelde geen rol van betekenis meer, doordat hij – kort nadat hij onder internationale politieke druk het ambt van [[Hogepriester]] had gekregen – om het leven kwam bij een door Herodes bevolen moordaanslag.▼
De familie van de Hasmoneeën bleef nog wel geruime tijd populair onder de Joden, maar heeft Herodes en de door hem gestichte nieuwe [[Herodianen (dynastie)|Herodiaanse dynastie]] niet meer van de heerserspositie kunnen verdringen.▼
==Oppositie==
Hoewel de Makkabeeën tijdens de opstand op veel steun konden rekenen van de wetsgetrouwe Joden (in deze periode ook wel [[chasideeën]] genoemd), veranderde dat toen de onafhankelijke Joodse staat was ontstaan. Uit de werken van [[Flavius Josephus]] blijkt dat de [[Farizeeën]] en de [[Essenen]], die beide voortkomen uit de ''chasideeën'', gedurende heel de Hasmonese periode kritisch of zelfs afwijzend stonden tegenover de Hasmonese heerschappij.▼
De reden hiervoor was tweeledig.▼
Eerst en vooral hadden zij er bezwaar tegen dat de Hasmoneeën het koningschap en het [[hogepriester|hogepriesterschap]] in zich verenigden. Dit was, meenden zij, in strijd met de Thora: de koning moest afkomstig zijn uit de stam [[Juda (stam)|Juda]], terwijl de hogepriester moest stammen uit de stam [[Levieten|Levi]], meer specifiek uit het geslacht van [[Aäron]].▼
In de tweede plaats namen de Hasmonese vorsten in toenemende mate de [[hellenisme|hellenistische cultuur]] over, terwijl Essenen en Farizeeën zich vastklampten aan de Joodse tradities waar, naar hun gevoel, de Makkabeeën voor gestreden hadden.▼
Het boek [[I Makkabeeën]] lijkt geschreven te zijn met de bedoeling de binnenlandse oppositie te overtuigen van de rechtmatigheid van de Hasmonese heerschappij.▼
==Groei van het Hasmonese rijk==
In de tijd van Judas
<gallery>
Regel 38 ⟶ 48:
</gallery>
==
▲Leiders van de Makkabese opstand of koningen in de Hasmonese dynastie zijn dikgedrukt.
▲Hoewel de Makkabeeën tijdens de opstand op veel steun konden rekenen van de wetsgetrouwe Joden (in deze periode ook wel [[chasideeën]] genoemd), veranderde dat toen de onafhankelijke Joodse staat was ontstaan. Uit de werken van [[Flavius Josephus]] blijkt dat de [[Farizeeën]] en de [[Essenen]], die beide voortkomen uit de ''chasideeën'', gedurende heel de Hasmonese periode kritisch of zelfs afwijzend stonden tegenover de Hasmonese heerschappij.
▲{{Stamboom Hasmoneeën}}
▲De reden hiervoor was tweeledig.
▲Eerst en vooral hadden zij er bezwaar tegen dat de Hasmoneeën het koningschap en het [[hogepriester|hogepriesterschap]] in zich verenigden. Dit was, meenden zij, in strijd met de Thora: de koning moest afkomstig zijn uit de stam [[Juda (stam)|Juda]], terwijl de hogepriester moest stammen uit de stam [[Levieten|Levi]], meer specifiek uit het geslacht van [[Aäron]].
▲In de tweede plaats namen de Hasmonese vorsten in toenemende mate de [[hellenisme|hellenistische cultuur]] over, terwijl Essenen en Farizeeën zich vastklampten aan de Joodse tradities waar, naar hun gevoel, de Makkabeeën voor gestreden hadden.
▲Het boek [[I Makkabeeën]] lijkt geschreven te zijn met de bedoeling de binnenlandse oppositie te overtuigen van de rechtmatigheid van de Hasmonese heerschappij.
▲In 40 v.Chr. kwamen de [[Parthen]] onder [[Orodes II]] en zijn zoon [[Pacorus I]] op het toppunt van hun macht en wisten zij grote delen van Syrië te veroveren. [[Antigonus (Hasmoneeën)|Antigonus]], de zoon van Aristobulus II, sloot een bondgenootschap met hen en met hun hulp wist hij voor korte tijd de macht over te nemen en de Hasmonese staat in ere te herstellen ([[40 v.Chr.]]-[[37 v.Chr.]]). De Parthische opleving hield echter niet lang stand en daarmee was feitelijk ook Antigonus' lot bezegeld. [[Herodes I|Herodes]], de zoon van de inmiddels overleden Antipater, heroverde Jeruzalem met hulp van de Romeinen en kreeg het koningschap over het Joodse land. Om zijn heerschappij ook in Joodse ogen legitiem te maken, trouwde hij met de Hasmonese prinses [[Mariamne]], maar haar politieke invloed was nihil. Ook Mariamnes broer [[Aristobulus III]] speelde geen rol van betekenis meer, doordat hij – kort nadat hij onder internationale politieke druk het ambt van [[Hogepriester]] had gekregen – om het leven kwam bij een door Herodes bevolen moordaanslag.
▲De familie van de Hasmoneeën bleef nog wel geruime tijd populair onder de Joden, maar heeft Herodes en de door hem gestichte nieuwe [[Herodianen (dynastie)|Herodiaanse dynastie]] niet meer van de heerserspositie kunnen verdringen.
== Referenties ==
| |||