Pools-Russische Oorlog (1919-1921): verschil tussen versies

| result=[[Vrede van Riga (1921)|Vrede van Riga]]<ref name="resultaat">Over de vraag wie de oorlog gewonnen heeft lopen de meningen uiteen. Russische en Poolse historici claimenbeweren doorgaans dat hun land heeft gewonnen. De meningen in andere landen lopen uiteen, maar komen voor het leeuwendeel neer op óf een Poolse overwinning, óf een patstelling zonder winnaar. Lenin noemde de uitkomst van de oorlog in een geheim rapport aan de 9e conferentie van de [[Bolsjewiek|Bolsjewistische Partij]] op 20 september 1920 "in één woord een gigantische, ongehoorde nederlaag." ([[Richard Pipes]] ed., ''The Unknown Lenin'' ([[Yale University Press]]), ISBN 0-300-06919-7 Document 59, [http://books.google.com/books?id=UBnv9I_guMUC&pg=PA106&lpg=PA106&sig=Kx2R6N_kphgp_VyBXehkjlxJcQw Google Print, p. 106]).</ref>

De '''Pools-Russische Oorlog''' (februari [[1919]] - maart [[1921]]) was een gewapend conflict tussen de [[Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek]] en de [[Tweede Poolse Republiek]], twee jonge staten in het Europa na de [[Eerste Wereldoorlog]]. De oorlog was het gevolg van strijdige pogingen tot gebiedsuitbreiding. Polen, dat recentelijk in het [[Vrede van Versailles (1919)|Verdrag van Versailles]] in ere was hersteld na de [[Poolse Delingen]], wilde gebieden onder controle brengen die het bij de delingen was kwijtgeraakt. De Sovjet-republiek wilde dezelfde gebieden onder controle krijgen, die tot de Eerste Wereldoorlog nog bij het [[Keizerrijk Rusland|Russische Rijk]] hadden gehoord. Beide landen claimdeneisten de overwinning in de oorlogop.<ref name="resultaat"/> De Polen beweerden dat zij hun staat met succes hadden verdedigd, terwijl de Sovjets beweerden dat zij de [[Kievoffensief (1920)|Poolse invasie]] in [[Oekraïne]] en [[Wit-Rusland]] hadden afgeslagen.

De grenzen tussen Polen en Sovjet-Rusland waren in de [[Vrede van Versailles (1919)|Vrede van Versailles]] niet vastgelegd, en gebeurtenissen na de oorlog zorgden voor een dynamiek: de [[Russische Revolutie (1917)|Russische Revolutie]] van [[1917]], het ineenstorten van het [[Keizerrijk Rusland|Russische Rijk]], het [[Duitse Rijk]] en [[Oostenrijk-Hongarije]], de [[Russische Burgeroorlog]], de terugtrekking van de [[centrale mogendheden]] uit het oostfront van de Eerste Wereldoorlog; en de pogingen van Oekraïne en Wit-Rusland om onafhankelijk te worden. Het Poolse staatshoofd [[Józef Piłsudski]] zag daarom de tijd rijp de Poolse grenzen zo ver als mogelijk naar het oosten op te schuiven, gevolgd door het stichten van een door Polen geleide federatie ([[Międzymorze]]) van een aantal landen in het oosten van Midden-Europa, als een bastion tegen de wederopkomst van zowel Russisch als Duits imperialisme. Lenin daarentegen zag Polen als een brug, waarlangs het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode Leger]] andere communistische bewegingen in Europa kon bijstaan, en zo andere revoluties kon bewerkstelligen met name in Duitsland en Italië. Het was Lenins bedoeling over land contact te maken met deze landen om de destijds (vlak na de Eerste Wereldoorlog) sterke communistische bewegingen in deze landen van wapens en andere hulp te voorzien ten behoeve van de wereldrevolutie.<ref>Adam Zamoyski, ''De slag om Warschau'' Lenins mislukte aanval op Europa, Hoofdstuk 1, Uitg. Balans Amsterdam (2009), ISBN 978-94-600-3000-0</ref>. De Duitse haven- en spoorarbeiders blokkeerden gedurende deze oorlog op verzoek van Lenin alle uitvoer en doorvoer van goederen naar Polen.

In 1919 had het Poolse leger het grootste deel van het westen van Oekraïne onder controle, na een overwinning in de [[Pools-Oekraïense Oorlog]]. De [[West-Oekraïense Volksrepubliek]] probeerde tevergeefs een staat op te richten in een gebied dat door zowel Polen als Oekraïne geclaimdopgeëist werd. Tezelfdertijd kregen de [[bolsjewieken]] de overhand in de Russische burgeroorlog. Zij trokken naar het westen, in de richting van de betwiste gebieden. Aan het eind van 1919 had zich een frontlijn gevormd. Schermutselingen aan de grens mondden uit in een open oorlog, na het [[Kievoffensief (1920)|Kievoffensief]] van Piłsudski in april [[1920]], waarin Polen verder Oekraïne in was getrokken. Het Rode Leger lanceerde een tegenaanval, die aanvankelijk veel succes had. De Sovjet-troepen wisten het Poolse leger terug te drijven tot [[Warschau]] en ten noorden ervan nog verder westelijk. Dit leidde echter tot een vrees in de rest van Europa dat het Rode Leger weldra de grens met Duitsland zou bereiken, wat de belangstelling van de westerse mogendheden voor de oorlog vergrootte. Halverwege de zomer leek de val van Warschau onvermijdelijk, maar in augustus was het tij gekeerd, en boekten de [[Poolse strijdkrachten]] een onverwachte en beslissende overwinning in de [[Slag van Warschau (1920)|Slag bij Warschau]]. Piłsudski vormde een reserveleger ten zuiden van Warschau en rukte daarmee in een vijftal colonnes naar het noordoosten op. De aanval werd op 14 augustus 1920 begonnen onder rechtstreeks bevel van Piłsudski die zich gevoegd had bij deze aanvalsmacht. Daarmee sneed hij alle verbindingslijnen van het hele Rode Leger voor Warschau en ten noorden ervan af. Er ontstond chaos in deze Russische legergroepen, die vervolgens werden gedwongen om snel terug te trekken. Hun wanordelijke terugtocht ging gepaard met grote verliezen. Het Poolse leger wist door te stoten richting het oosten, wat de Sovjets noopte tot het zoeken naar vrede. In oktober 1920 kwamen de strijdende partijen een wapenstilstand overeen, en op 18 maart [[1921]] werd de [[Vrede van Riga (1921)|Vrede van Riga]] getekend, waarmee een einde kwam aan de oorlog. In dit verdrag werden de betwiste gebieden verdeeld tussen Polen en Sovjet-Rusland. In het [[Interbellum]] zou deze grens grotendeels intact blijven.

{{Referencesappendix}}