Urineweginfectie: verschil tussen versies

Een '''urineweginfectie''' is de verzamelnaam voor alle [[infectie]]s die betrekking hebben op de urinewegen: [[Nier (biologie)|nier]], nierkelk, urineleider, [[urineblaas|blaas]] en urinebuis ([[urethritis]]). De belangrijkste veroorzaker van urineweginfecties en '''blaasontsteking''' is de darmbacterie [[Escherichia coli]]. Deze kan de urinebuis en blaas binnendringen.

Ongeveer de helft van de vrouwen maakt ten minste eenmaal in haar leven een blaasontsteking door. Circa 20% van de vrouwen heeft er ten minste eenmaal per jaar last van, vooral tijdens hun seksueel meest actieve periode (25-29 jaar), of na de menopauze (samenhangend met oestrogeentekorten[[oestrogeen]]tekorten). Maar ook mannen (1,5%) kunnen als gevolg van bijvoorbeeld prostaatproblemen[[prostaat]]problemen last hebben van een blaasontsteking.

Omdat de toegang tot de urinewegen anatomisch gesloten is, is de inhoud ervan steriel. Diverse barrières beschermen tegen binnentreden van [[micro-organisme]]n in de urinewegen; de urinestroom verwijdert eventuele aanwezigheid van bacteriën in de urethra. Ook is de binnenkant van de blaas beschermd tegen micro-organismen door afgifte van afweerstoffen door het slijmvlies. De overgang van de [[ureter]] (buis tussen nier en blaas) in de blaas is van een klepmechanisme voorzien, waardoor de urine niet kan terugkeren vanuit blaas naar [[Nier (biologie)|nierkelk]]. Als dit mechanisme faalt spreekt men van [[vesico-ureterale reflux]]. Dit kan een nierbekkenontsteking ([[pyelonefritis]]) tot gevolg hebben.

Ook anatomische afwijkingen of de aanwezigheid van [[niersteen|nierstenen]] in de [[ureter]] of [[urineblaas|blaas]] kunnen leiden tot infecties.

De diagnose van urineweginfectie wordt gesteld op basis van zowel symptomen als op basis van analyse van de urine, bij voorkeur opgevangen halverwege de urinestroom (''middenstroomportie'') in een steriel opvangpotje en meteen afgesloten. Bij microscopische analyse van de urine kunnen hoge aantallen witte bloedcellen en bacteriën worden aangetroffen (bacteriurie). Voor de detectie van bacteriën in de urine worden echter meestal teststrips[[teststrookje]]s gebruikt, waarbij de aanwezigheid van nitriet wordt bepaald. De meest betrouwbare resultaten worden verkregen wanneer analyse binnen het uur plaatsvindt, maar gekoelde opslag (5 graden Celsius) is mogelijk, mits dat niet langer dan 24 uur gebeurt.

===TeststrookTeststrookjes===

Meestal wordt er een teststrookteststrookje in de urine gestoken, waarop men na een minuut de belangrijkste eigenschappen van de urine kan aflezen, door de kleuren te vergelijken met het voorbeeld op het doosje. Testen op de strook die van belang zijn bij een onderzoek naar een urineweginfectie zijn:

*'''[[Nitriet]]:''' Veelveel bacteriën reduceren nitraat in de urine tot [[nitriet]], waardoor dit als indicator kan worden gebruikt voor de aanwezigheid van bacteriën (bacteriurie). Nitriet wordt door vele, maar niet door alle bacteriën aangemaakt.

*'''Leukocyten[[Leukocyt]]en, bloed, albumine:''' wijzen op een ontsteking ergens in de urinewegen.

*'''[[Glucose]]:''' [[Glucosurieglucosurie]] (suiker in de urine), geeft een grotere kans op bacteriurie. Glucosurie kan een verschijnsel zijn van ''[[Diabetesdiabetes mellitus]]'' maar kan ook andere oorzaken hebben.

*'''[[Soortelijk gewicht]]:''' normale urine heeft een [[soortelijk gewicht]] (sg) van ongeveer 1010 g/L. Is het sg erg laag dan is de urine sterk verdund (zuiver water heeft 1000 g/L), is het sterk verhoogd dan is de urine sterk geconcentreerd en de patiënt mogelijk uitgedroogd.

*'''[[pH]]:''' een pH van hoger dan 7,6 is sterk verdacht voor besmetting van de urine met een ammoniakvormende bacterie: ''[[Proteus mirabilis]]'' of sommige ''E. coli''-stammen.

Wanneer de urine in een [[medische microbiologie|medisch microbiologisch laboratorium]] op kweek gezet wordt, kunnen exacte aantallen en het type bacteriën worden bepaald, evenals voor welke antibiotica deze gevoelig is. De bacterie ''[[Escherichia E-coli]]'' wordt verreweg het meest aangetroffen. Een ''[[dipslide]]'' is een plaatje waar op beide kanten een [[voedingsbodem]] voor bacteriën is aangebracht. Na 24 uur kan men al vaststellen of er bacteriën groeien en zo ja hoeveel.

In het algemeen wordt geadviseerd bij het optreden van recidiverende blaasontstekingen veel te drinken, waardoor men vaker moet plassen en bacteriën worden weggespoeld. Ook het goed uit plassen van alle urine (met name na [[geslachtsgemeenschap]]) is belangrijk. Bij veel vrouwen gaat aan blaasontstekingen geslachtsgemeenschap vooraf. Bij de seks worden ook bacteriën door de plasbuis in de blaas gemasseerd.

Een blaasontsteking bij een klein kind is in principe een reden voor verwijzing naar de kinderarts, niet zozeer vanwege de blaasontsteking zelf maar om mogelijke anatomische factoren op te sporen die blaasontsteking in de hand werken, zoals [[ureterovesicalevesico-ureterale reflux]], een dubbel aangelegd [[pyelum|nierkelksysteem]], [[niersteen|nierstenen]] of obstruerende kleppen in de [[plasbuis]].

Bij kinderen en mannen met een recidiverende urineweginfectie hangt het beleid af van de onderliggende oorzaken. Vaak is de oorzaak achterblijvende urine in de blaas, bijvoorbeeld door een vergrote prostaat. Veel huisartsen adviseren deze mannen om zittend te urineren; dat de lichaamshouding van invloed is op het urineren was al eerder beschreven.<ref>{{cite web|url=http://www.mednet.nl/wosmedia/1718/mictiehouding_tvu.pdf|title=Influence of voiding posture on urodynamic parameters in men: a literature review|author= Y. de Jong, R.M. ten Brinck, J.H.F.M. Pinckaers, A.A.B. Lycklama à Nijeholt|publisher=Nederlands Tijdschrift voor urologie|accessdate=2014-07-02}}</ref> Een meta-analyse<ref>{{cite web|url=http://www.plosone.org/article/info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0101320|title=''Urinating Standing versus Sitting: Position Is of Influence in Men with Prostate Enlargement. A Systematic Review and Meta-Analysis''|author= Y. de Jong, R.M. ten Brinck, J.H.F.M. Pinckaers, A.A.B. Lycklama à Nijehol, O.M. Dekkers|publisher=PLOS ONE|journal=PloS one|date=2014|volume=9|issue=7|pages=e101320|DOI=10.1371/journal.pone.0101320|pmid=25051345|accessdate=2014-07-22}}</ref> toonde echter, dat voor mannen met prostaatproblemen:

* de hoeveelheid urine die in de blaas achterblijft (''post void residual volume'') significant is verminderd,

* de kracht van de straal (''maximum urinary flow'') toeneemt,

* de totale tijd van het urineren (''voiding time'') afneemt

Bovenstaande behandelrichtlijn is zo veel mogelijk gebaseerd op de resultaten van [[evidence based medicine|goed uitgevoerd onderzoek]] en consensus tussen deskundigen van meerdere disciplines. Daarnaast zijn er onoverzienbaar veel ''alternatieve'' geneeswijzen, waarvoor men het bewijs (nog) niet heeft kunnen leveren. Lichte urineweginfecties kunnen ook vanzelf over gaan.

* Er bestaat overeenstemming over het preventieve effect van cranberry's, niet over het toepassen als behandeling, zoals geadviseerd door sommigen<ref>name="PMID20804630">{{en}}{{Aut|Vidlar A, Vostalova J, Ulrichova J, et al}}. [http://dx.doi.org/10.1017/S0007114510002059 ''The effectiveness of dried cranberries ( Vaccinium macrocarpon) in men with lower urinary tract symptoms.''] (2010) Br J Nutr 104:1181-1189. PMID 20804630.</ref><ref name="PMID12058988">{{en}}{{Aut|Reid G}}. ''The role of cranberry and probiotics in intestinal and urogenital tract health.'' (2002) Crit Rev Food Sci Nutr 42:293-300. PMID 12058988.</ref><ref name=PMID12058985>{{en}}{{Aut|Howell AB}}. ''Cranberry proanthocyanidins and the maintenance of urinary tract health.'' 2002. ''Crit Rev Food Sci Nutr'' 42:273-278. PMID 12058985</ref>

* [[Mannose|D-Mannose]] wordt, met grammen tegelijk, evneens toegepast bij E. Coli-infecties<ref name="PMID2576290">{{en}}{{Aut|Toyota S, Fukushi Y, Katoh S, et al}}. [''Anti-bacterial defense mechanism of the urinary bladder. Role of mannose in urine'']. (1989) Nippon Hinyokika Gakkai Zasshi 80:1816-1823. PMID 2576290 [http://www.journalarchive.jst.go.jp/jnlpdf.php?cdjournal=jpnjurol1989&cdvol=80&noissue=12&startpage=1816&lang=en&from=jnlabstract gratis volledige artikel].</ref><ref name="PMID2576290"/><ref name="PMID3892841">{{en}}{{Aut|Ruggieri MR, Hanno PM, Levin RM}}. ''Mannose inhibition of Escherichia coli adherence to urinary bladder epithelium: comparison with yeast agglutination.'' (1985) Urol Res 13:79-84. PMID 3892841.</ref><ref name="Townsend Letter Wright">{{en}}{{Aut|Wright JV}}. [http://d-manoza.com/word/MannoseTownsend.doc D-Mannose for bladder and kidney infections]. Townsend Letter for Doctors and Patients. 1999 Jul;192:96-8.</ref>

* Tenslotte horen urineweginfecties tot de vele kwalen waarvoor door sommigen veel verwacht wordt van vitamine D.<ref name="PMID21179490">{{en}}{{Aut|Hertting O, Holm Å, Lüthje P, et al.}} "[http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0015580 ''Vitamin D induction of the human antimicrobial Peptide cathelicidin in the urinary bladder.'']" (2010) ''PLoS ONE'', jrg. 5, nr. 12, p. e15580. PMID 21179490 [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3001888/ gratis volledige artikel]</ref>

Elke blaasontsteking kan opstijgen naar de hogere urinewegen en kan een [[pyelonefritis|nierbekkenontsteking]] of een [[prostatitis]] bij mannen veroorzaken. Ook kunnen bacteriën migreren naar de bloedbaan en een [[Bloedvergiftiging|bloedvergiftiging]] veroorzaken. In dat geval wordt gesproken van een [[gecompliceerd]]e urineweginfectie. Uiteraard treden deze complicaties vooral op bij patiënten met een verzwakt [[immuunsysteem]], zoals bejaarden of mensen met ernstige ziekten, maar ook bij kleine kinderen moet men hierop verdacht zijn. Bij nierbekkenontsteking bestaat meestal flinke koorts, is er pijn in een of beide lendenen en treedt een behoorlijk ziektegevoel op. Wanneer bij een patiënt met koorts en (vermoedelijk) bacteriurie een lage bloeddruk wordt gevonden, zal men vaak in het ziekenhuis behandelen op verdenking van [[urosepsis]].

Na gecompliceerde urineweginfecties zal men meestal een urologisch onderzoek doen naar de oorzaak. Te denken valt aan [[vesico-ureterale reflux]] of andere aangeboren afwijkingen bij kinderen, [[prostaat]]klachtenprostaatklachten bij mannen, aan [[Stenose|urethrastricturen]] of aan stenen.