Wikipedia

Deixis: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Dolfy (overleg | bijdragen)
59.201 bewerkingen
Geen bewerkingssamenvatting
Erwin (overleg | bijdragen)
21.013 bewerkingen
Wikify
Regel 1:
{{wikify}}
'''Deixis''' is het verschijnsel dat sommige taaluitdrukkingen voor hun interpretatie afhankelijk kunnen zijn van de gebruikssituatie. Deixis of Deiktische elementen, zijn elementen die verwijzen naar de uitingssituatie. Dit is spreker en zijn positie in ruimte en tijd.
 
 
Deixis of Deiktische elementen, zijn die elementen die verwijzen naar de uitingssituatie (plaats, tijdstip en de personen betrokken bij het taalgebeuren). Bepaalde elementen in een tekst -en dan met name in de gesproken taal- verwijzen expliciet naar de uitingssituatie, naar de spreken en zijn positie in ruimte en tijd (cf. de vraag ''"Wie, waar, wanneer"?'').
De uitingssituatie, waarnaar men via deiktische elementen verwijst, mag niet worden verward met plaats- en tijdselementen die louter binnen de tekst functioneel zijn.
Als men de volgende zin bekijkt
Bv.: ''Vorig jaar rond die tijd ging hij nog op skivakantie, en drie maanden later was hij reeds dood.''
In deze zin is "vorig jaar rond die tijd" een voorbeeld van een deiktisch element, maar "drie maanden later" is een [[coreferentiële uitdrukking (een uitdrukking die niet naar de uitingssituatie verwijst maar een verband houdt met een eerder genoemd element]]. In dit geval met "vorig jaar rond die tijd")
 
== Soorten deixis == (naar St. Levinston):
*'''Persoonsdeixis'''
'''Persoonsdeixis'''Dit is de verwijzing naar de (aanwezige of afwezige) personen, in het gesprek vaak door middel van ''ik, je/jij, wij, jullie, u, hij, enz.'' Specifieke vormen van persoonsdeixis gebeuren in de meeste talen volgens een welbepaalde, min of meer vaste, norm, bv. als men zich voorstelt aan de telefoon: ''(U spreekt) met Saskia Dhaenens.''
 
*'''Tijdsdeixis'''
'''Tijdsdeixis'''Dit geschied aan de hand van bijwoorden als ''gisteren, vandaag, morgen, nu, dan, weldra, onlangs, tot voor kort, enz.'', de namen van de weekdagen, maanden, enz.
Ook de tijden van het werkwoord zorgen voor een deiktische verankering van wat men zegt in de uitingssituatie.
 
Ook voor '''ruimtedeixis''' staan de taalgebruiker vooral bijwoorden ter beschikking, o.a. ''hier, daar, hiervandaan, op die plaats, enz.''. In veel talen zijn bepaalde vormen van ruimtedeixis gelexicaliseerd. naargelang men naar iets verwijst dat zich bevindt in de onmiddelijke omgeving van de spreker, in de onmiddelijke omgeving van de toehoorder of iets dat zowel van de spreker als van de toehoorder verwijderd is.
 
*'''Tekstdeixis'''
TenslotteMen spreekt men van '''tekstdeixis''' als men naar delen van de tekst zelf verwijst, bv. door middel van verwijzingen naar vorige hoofdstukken.
 
 
{{bron|bronvermelding=
bron:* cursusWillems, K ''"Inleiding tot de taal- en tekststructuren"''; Prof. dr. Klaas Willems, UGent
}}
[[de:Deixis]]
[[en:Deixis]]
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Deixis"