|
[[File:Canto Ostinato.jpg|thumb|De eerste maten uit ''Canto Ostinato'']]
'''Canto Ostinato''' is een [[Tonaal|tonale]] [[compositie (muziek)|compositie]] van variabele lengte voor [[toetsinstrument]]en van de Nederlandse componist [[Simeon ten Holt]] (1923-2012).<ref>{{Aut|K. Wieringa}} (1995) Simeon Ten Holt. Geraadpleegd op 14 nov 2014 op: http://www.dofoundation.com/dr012.html</ref> Het stuk werd gecomponeerd tussen 1973 en 1976 onder de naam ''Perpetuum''. Een paar maanden voor de eerste uitvoering werd de titel ''Canto ostinato'' gekozen. ''Canto'' ([[Cantate]]) verwijst naar de [[melodie]] of een kort [[motief (muziek)|muzikaal motief]]; "[[ostinato]]" verwijst naar herhaling.<ref name="lievevrouw">{{Aut|K. Wieringa}} (15-11-2014). Lezing voorafgaand aan een uitvoering van Canto Ostinato. Amersfoort: ''Theater de Lieve Vrouw''.</ref><ref>[[Rondane Kwartet]] Centrale melodie (sectie 74) opname in Kerk ''De Duif''. Geraadpleegd op 17 nov 2014 op https://www.youtube.com/watch?v=838XIGRFK5w.</ref> De première werd gespeeld op 25 april 1979 in [[Ruïnekerk_(Bergen)|Ruïnekerk]] te [[Bergen (Noord-Holland)|Bergen]].<ref>Op twee vleugels, een piano en (vanwege de kosten) op een [[elektronisch orgel]]tje door de componist [[Simeon ten Holt]], [[Stanley Hoogland]], Chaim Levano en door Andries Hubers (orgeltje).</ref>
== Creatie ==
''Canto Ostinato'' wordt gerekend tot de [[minimalistische muziek]]. Ten Holt schreef het stuk nadat hij het was gestopt met het [[Serialisme|serialisme]]. Het werk is al spelend op het klavier ontstaan en hij duidde de opbouw liever aan als de ontwikkeling van een [[genetische code]].<ref>{{Aut|K. Wieringa}} (1995) Simeon Ten Holt. Geraadpleegd op 14 nov 2014 op: http://www.dofoundation.com/dr012.html. Wieringa sprak veel met Ten Holt en noteerde wat Ten Holt over Canto zei: ''Mijn composities ontstaan zonder een vooropgezet plan ... de neerslag van een tocht die gericht is op een doel dat niet bekend is. ... een (genetische) kode die uiteindelijk bepalend is voor vorm, struktuur, lengte, bezetting, enz. ...''</ref> De componist creëerde meer dan honderd losse korte secties in [[bes mineur]] van enkele maten. Uiteindelijk was het componist Andries Hubers die de secties samenvoegde tot een [[partituur]].<ref>Hubers speelde ook op de eerste uitvoering in Bergen.</ref> Daarna bewerkte Ten Holt het partituur nog vaak zodat er uiteindelijk meerdere versies van het stuk ontstonden.<ref name="lievevrouw" /><ref name="vredenburg">{{Aut|onbekend}} (10-1-1988) Simeon ten Holt, Canto Ostinato Amsterdam: [[Donemus]]. Uitvoering door G. Bouwhuis, G. Carl, C. van Zeeland, A Vernede. Opname van een concert in [[Vredenburg]]. Drie cd's met beschrijving.</ref><ref>Bladmuziek en uitvoeringseisen door [[Donemus]] aan Canto Ostinato. Geraadpleegd op 15-11-2014 op https://webshop.donemus.nl/action/front/sheetmusic/3360/Canto+Ostinato</ref>
=== Opbouw ===
Volgens pianist [[Kees Wieringa]] —die het stuk veel speelde en Ten Holt regelmatig sprak— heeft ''Canto Ostinato'' vier duidelijke kenmerken:<ref name="lievevrouw" />
# Het motief (''canto'') bestaat uit een beperkt aantal [[muzieknoten]]. Omdat Ten Holt een meerduidige notatie gebruikte, is het aan de uitvoerenden om te bepalen hoe de noten in de partituur worden gespeeld bijvoorbeeld -[[Legato|legato]], [[Staccato|staccato]], [[Piano (dynamiek)|piano]], [[forte]], [[crescendo]], [[diminuendo]]. Door andere accenten ontstaan andere patronen in het stuk.<ref name="lambermont">{{Aut|R.Lambermont}} Simeon Te Holt. Opgehaald op 16-11-2014 op: http://www.robertlambermont.nl/p/music.html. Lambermont is pianist in het [[Rondane Kwartet]], speelt veel werken van Ten Holt en kende hem persoonlijk.</ref>
# Het stuk is geschreven in de oneven 5/16 [[Maatsoort|maat]]. De vijf tellen wijkt sterk af van de meeste gangbare westerse muziek.
# In het stuk ontstaat het effect van een echo: In het geval van bijvoorbeeld twee piano's, speelt de tweede piano dikwijls eenzelfde noot als de eerste piano, maar telkens een tel later.
# Sommige secties kunnen worden herhaald, dat is vrij te bepalen door de artiesten.<ref name="vredenburg" /> Andere secties vormen een melodische [[Brug (compositie)|brug]] die slechts één keer worden gespeeld.<ref name="lambermont" /><ref>Lambermont: Bijvoorbeeld de kenmerkende melodie van sectie 74.</ref> Uitvoerenden spreken van te voren af welke secties worden gespeeld, maar spreken slechts beperkt af hoe vaak een bepaalde sectie wordt herhaald. De uitvoerende muzikant beslist dus pas tijdens de uitvoering hoe het stuk zich ontwikkelt.
=== Partituur ===
Canto Ostinato kan ook worden beschouwd als een solostuk voor een tweehandig toetsinstrument, op de partituur herkenbaar als één hoofdpartij, aangegeven met accolades. Onder de hoofdpartij is een extra partij voor de linkerhand en boven de hoofdpartij zijn twee partijen voor de rechterhand. Door de verschillende variaties kunnen de spelers kiezen. Ten Holt gaf veel vrijheid aan de uitvoerenden: Het aanleggen van de accenten, welke secties ze wilden spelen, hoe ze omgingen met herhalingen. De partituur diende meer als een schets te worden benaderd in plaats van een voorschrift. Daarentegen hebben de verschillende secties vaste plekken in de progressie van het stuk die niet verwisseld kunnen worden zonder de melodie te breken. Ten Holt was ook duidelijk in het aan te houden [[Tempo (muziek)|tempo]] en stond afwijzend tegenover improviseren in de zin van eigenhandig toevoegen van noten.<ref name="vredenburg" /><ref name="lambermont" /><ref>(kwartnoot = 60), zie linksboven de notenbalk in de partituur.</ref>
Een en ander leidde tot verschillende uitvoeringen rondom bijvoorbeeld het eerste thema (sectie 74):
* Bouwhuis et all.: 1, 11, ... 41, 56, 69, '''74''', 78, 83, 88 ... 103<ref name="vredenburg" />
* Russo et at.: 1, 5 ... 56, 60, 69, '''74''', 78, 83, 88 ...106<ref> Russo, Fred Oldenburg, Sandra & Jeroen van Veen (april 2006): Complete ''Simeon ten Holt, multiple piano's.'' Brilliant Classics. EAN: 5029365779524</ref>
* [[Rondane Kwartet]]: 1, 7 ... 51, 69, 78, 83, 87, 88 ... 101<ref>Petra van Oort, Laura Sandee, Daphne Keune en Robert Lambermont: (september 2010) Canto Ostinato. Opname concert Kerk ''de Duif'' in Amsterdam. EAN: 8717953097514.</ref>
==Uitvoeringen==
De speelduur kan variëren van zestig minuten tot enkele uren. Over de lengte van de uitvoeringen zegt Ten Holt in zijn [[memoires]]: "Ook de veronderstelling van hoe-langer-hoe-beter is een vergissing als de spanning tussen twee tijdpunten ontbreekt en er niet meer klinkt dan zinloze herhaling van hetzelfde".<ref>Holt, S. ten: ''Het woud en de citadel''. Amsterdam: Uitgeverij Balans, 2009, p. 203. ISBN 9789050189729</ref><ref>Licentie uitvoering Canto Ostinato. Geraadpleegd op 16-11-2015 op http://www.simeontenholt.com/license/index.html</ref>
Van de cd die [[Polo de Haas]] en [[Kees Wieringa]] in 1996 van ''Canto Ostinato'' maakten, werden meer dan 15.000 exemplaren verkocht: een unicum voor een Nederlandse componist van 'serieuze muziek'.<ref>{{Aut|M. Sengers}} (15-6-2001). Van wanorde naar orde. ''De Gelderlander''. Geraadpleegd op 15 nov 2014 http://www.dofoundation.com/dr012.html</ref> Als oorzaak daarvan kan wellicht worden aangemerkt dat deze [[eigentijdse klassieke muziek]] overwegend [[tonaliteit|tonale]] [[harmonieleer|harmonieën]] gebruikt.
De status die ''Canto'' bij het publiek gekregen heeft, is mogelijk ook een gevolg van de locaties en de uitvoeringen die zijn georganiseerd:
* In 2010 werd het ballet Bullet Proof Mamma van de Israelische choreograaf Itzik Galili uitgevoerd op de muziek van de Canto
* Op 26 juni 2010 door vier pianisten in de hal van het [[Station Groningen|hoofdstation van Groningen]] en op 14 augustus van datzelfde jaar een bespeling van de [[beiaard]] van de [[Dom van Utrecht]].
* Jeroen en Sandra van Veen gaven sinds 2012 een serie [[ligconcert]]en in Nederlandse schouwburgen.
* en [[Cello8ctet Amsterdam]] voerde het werk in 2012 uit tijdens het Amsterdamse [[Grachtenfestival]], in de nog lege Metrotunnel van de [[Noord/Zuidlijn]].
===Trivia===
In 2011 maakte de Nederlandse [[documentaire]]maker [[Ramón Gieling]] de film ''[[Over Canto]]'' over de compositie en de invloed die deze op mensen kan hebben.<ref>[http://www.overcanto.nl// Over Canto], officiële website van de documentaire.</ref><ref name="Movie Machine">[http://www.moviemachine.nl/3710/nieuws/nieuwe-film-ramon-gieling-over-canto-in-premiere-tijdens-het-idfa Nieuwe film Ramon Gieling OVER CANTO in première tijdens het IDFA] Movie Machine, 24 september 2011</ref> Ook in dat jaar verscheen het boek ''Canto Ostinato'' van Wilma de Rek.<ref>{{Aut|W. de Rek}} (2013). Canto Ostinato. Simeon ten Holt over zijn meesterwerk (met cd en dvd). Amsterdam, Balans. ISBN 9460036015</ref>
Muziekbus<ref>{{Citeer web|url = http://www.muziekbus.nl/muziek/interview+simeon+ten+holt.html|titel = In gesprek met Simeon ten Holt|auteur = J. Feekes|datum = 18-11-2014|uitgever = }}</ref>
== Literatuur==
===Referenties===
{{References|2=2|90%}}
==START Henk Gerritsen==
| 