Schots-Gaelisch: verschil tussen versies

'''Schots-Gaelisch''' of, in de taal zelf: ''Gàidhlig'', is een [[Goidelisch]]e taal die wordt gesproken door de [[Gaels]], een [[Kelten|Keltische]] stam in de [[Schotse Hooglanden]] en wordt nog slechts door zo’n 60.000 mensen beheerst. Omdat het enkel in Noord-Schotland en op enkele eilanden (waaronder deDe [[HebridenGoidelisch]])e wordttaal gesproken,was wordtal het ook wel eens ''Highland-Gaelic'' genoemd. De taal werdeerder in de [[3e eeuw|3e]] eeuw vanuit [[Ierland (eiland)|Ierland]] naar [[Schotland]] gebracht en iswerd daarook tot''Highland-Gaelic'' opgenoemd vandaagomdat het oosten en zuiden van Schotland door de dagAngelsaksische eeninvasies [[minderheidstaal]].in Desalnietteminde wasvroege Middeleeuwen gekoloniseerd werden door met name de Angelen en ook de Schotten daar sindsdien hun taal, later het Schots-GaelischEngels, ingingen spreken. In de elfdeHooglanden eeuwen op de eilanden bleef de Schots-Gaelisch de meest gebruikte taal. vanDe Schotland;status van de grotetaal achteruitgangging valtachteruit aanna tallozede factorenunie tevan wijten,de waaronderSchotse religieuzeen conflicten.Engelse Dekoninkrijken en definitief na de mislukte [[Jacobitisme (politiek)|Jacobitische Rebellie]] in 1745. enNa de daarop volgende slag bij Culloden in 1746 droegenverloren inde sterkeSchotse matekroonpretendenten bijhun totlaatste rechten op de marginaliseringtroon vanen werden hun aanhangers, met name de taal.adel Het(clanhoofden) ''onbeschaafde''in imagode vanHooglanden, ontrecht met het Schots-Gaelischconfisqueren isvan eenhun stigmagrondbezit. De nieuwe Engelse wetten kenden geen gemeenschappelijke grondbezit zoals dat totvan inclans van de twintigsteHooglanders eeuwen bleefhun land kwam in handen van voortbestaankoningsgetrouwe en zelfsEngelse totadel, opdie hedenhonderd geregeldjaar later besloot om de koponrendabele opsteektkleinschalige en bodemintensieve landbouweconomie te saneren. DeHongersnoden voornaamstemotiveerden redeneen drastische ingreep met wat waaromheette de enige'clearing plaatsof terthe wereldHighlands'. waarTienduizenden Schots-GaelischHooglanders nogwerden eenvaak met politiegeweld uit hun meerderheidstaalhuizen isgezet, hun dorpen werden platgebrand om hun terugkeer onmogelijk te maken en zij werden als armlastigen gedeporteerd naar de [[BuitenEngelse kolonies, o.a. naar de Canadese provincie Nova Scotia. In hun plaats kwamen uit de Lowlands -Hebriden]] ('naEngelstalige h-Eileanan anschapenboeren met een bodemextensieve bedrijfsvoering. Per saldo was dit een ontvolking en een aantal Iar')glens' zijn,werden is'mensenleeg' datgemaakt. dezeDit archipelbetekende geografischin ergfeite geïsoleerdhet iselimineren van het gemeenschapsleven waarop de Schotse taal eeuwenlang had berust.

Er bestaat reeds sinds de Romantiek, onder impuls van schrijvers als Sir [[Walter Scott (dichter)|Walter Scott]], een soort idealistische beweging die de 'authentieke Schotse taal' nieuw leven wil inblazen. Talloze 'Highland Societies', waaronder de [[Highland Society of London]], voeren een bewuste campagne voor een terugkeer naar de oude Schotse cultuur, waarvan de taal uiteraard deel uitmaakt, al bevindt die zich merkwaardigerwijze niet steeds bovenaanhoog het prioriteitenlijstje. De vereniging '[[Clì Gàidhlig]]', voorheen ''Comann an Luchd-Ionnsachaidh'', bestaat uit zo'n duizend sympathisanten van wie de meerderheid uit eigen initiatief, en uit persoonlijke overtuiging, Schots-Gaelisch hebben aangeleerd; het is in wezen een lobby die aan kracht toeneemt en voor algemene tweetaligheid pleit.

Naast Schotland is er nog een kleine kolonie van Gaels in de Canadese provincie [[Nova Scotia]] (Alba Nuadh); het betreft evenwel niet meer dan 20002.000 mensen.