|
Vieze vuilen dat is toch voor iedereen bekend...
[[Afbeelding:Laag water aan de kust van Wales.jpg|right|300px|thumb|''Laag water aan de kust van Wales. Hier is de getijdenwerking veel sterker dan in de Noordzee. De haven staat geheel droog.'']]
Het '''getijde''' of '''getij''' is het verschijnsel dat de watermassa's op aarde een dagelijks variërende hoogte vertonen, voornamelijk als gevolg van de invloed van de [[zwaartekracht]] van de [[maan]]. Ook de [[zon]] levert een, zij het slechts kleine, bijdrage aan dit verschijnsel.
Auftung!! Heil Hitler! Ein volk, ein reich, ein Euro!!!
De periode van het stijgen van het water heet '''vloed''', die van het zakken '''eb'''. De maximale waterhoogte heet ''hoogwater'' of ''hoogtij'', de minimum hoogte ''laagwater'' of ''laagtij''. Tijdens de ''kentering'', als de stroomrichting omkeert, is er enige tijd geen stroming.
Ich bin Adolf Hitler von das tv-zender Lokal Deutschland.
==Eb en vloed==
Und dit is mein vriend: Josef Stalin!
Op elk punt van de [[oceaan]] treedt per dag tweemaal vloed op en ook tweemaal eb. De tijd tussen twee momenten met de hoogste waterstand bedraagt gemiddeld 12 uur en 25 minuten. De tijdsduur van 12 uur wordt veroorzaakt door de draaiing van de aarde om zijn [[aardas|as]], de tijd van 25 minuten komt door de [[baan (hemellichaam)|baan]] van de [[maan]] ten opzichte van de draaiende aarde.
Adolf Hitler is heilog
Als het gisteren vloed was om 7 uur, zal die vandaag om 7.50 uur, dus ongeveer '''50 minuten''' (= 2 x 25 min) later plaatsvinden; er zijn dan namelijk al 2 eb- en vloed-cyclussen opgetreden.
Overigens zijn er, als gevolg van de complexiteit van de getijdewerking, gebieden waar slechts eenmaal per dag eb en vloed is.
De waterhoogte die tijdens eb en vloed optreedt ten opzichte van het gemiddelde [[zeeniveau]] varieert. Rond nieuwe en volle maan worden de getijdenbewegingen versterkt omdat de maan en de zon op één lijn staan. Dit verschijnsel wordt [[springtij|springvloed]] genoemd. Als de [[schijngestalte]] van de maan in het eerste kwartier of het laatste kwartier is treden juist de minste getijdenbewegingen op. Dit wordt [[doodtij]] genoemd.
Zie ook: [[wantij (oceanografie)|wantij]]
==Eb en vloed in de Noordzee==
[[Image:Low tide in Brittany.jpg|right|thumb|300px|''Laag water aan de kust van Bretagne'' ]]
De tijd waarop eb en vloed optreden op een punt langs de [[kust]] wordt sterk bepaald door de lokale [[topografie]].
De eb- en vloedstroom in de [[Noordzee]] wordt veroorzaakt door de getijdenwerking van de [[Atlantische Oceaan]]. De invloed daarvan dringt zowel door in het [[Nauw van Calais (zeestraat)|Nauw van Calais]] als om de kust van [[Schotland]] en [[Engeland]] heen naar het zuiden. Deze twee golfbewegingen komen in de Noordzee samen tot een enkele eb- en vloedbeweging. Door de geringe en ongelijkvormige diepte ([[Doggersbank]]) van de Noordzee ontstaat er een vervorming van de getijdelijn, waardoor het dubbele laagwater (agger) ontstaat bij [[Hoek van Holland]] en de langgerekte vloedkop te [[Den Helder]]. Deze verschijnselen zijn dus niet afkomstig van een noord-zuid-tij maar alleen omdat de Noordzee niet overal even diep is.
Als er gekeken wordt naar de tijden van hoog- en laagwater, dan blijkt dat de tijd van hoogwater zich vrij regelmatig verlaat vanaf [[Wielingen]] tot aan [[Petten]], waar zelfs twee hoogwaters kunnen voorkomen met een tussenruimte van ongeveer 2 uur. Daarna verlaat de tijd van hoogwater weer vrij regelmatig vanaf Den Helder om de Noord. Bij [[Vlissingen]] bedraagt het verschil in waterhoogten van eb en vloed ongeveer 382 cm. Bij Hoek van Holland slechts 169 cm. Den Helder 137 cm. Echter dan neemt het weer toe: [[Harlingen (stad)|Harlingen]] 201 cm., [[Delfzijl]] 299 cm.
==Werking van getijden==
[[Afbeelding:Maassluis getijklok.jpg|thumb|right|300px|''[[Getijklok]] aan de muur van het oude raadhuis in [[Maassluis]]'']]
Vaak wordt gedacht dat de getijden ontstaan doordat de zwaartekracht van de maan het water naar zich toetrekt, maar dit is niet het hele verhaal. Als het alleen hierdoor kwam, zou er immers slechts eenmaal per 24 uur een vloedperiode optreden.
Om de tweede vloedperiode te verklaren, moeten aarde en maan als één systeem worden gezien die om een gezamenlijk middelpunt draaien. Dat middelpunt bevindt zich in de aarde, echter niet in het centrum, maar ongeveer 1500 kilometer onder de aardkorst (het centrum van de aarde bevindt zich op ongeveer 6400 kilometer diepte). De [[middelpuntvliedende kracht]] van het aarde-maan systeem is het grootst op de van elkaar afgewende zijden van beide hemellichamen. Dus aan de "achterkant" van de aarde, gezien vanaf de maan komt een tweede vloedgolf.
In feite is het beter om op deze manier ook de vloedgolf te beschouwen aan de zijde die naar de maan is toegekeerd: in het om elkaar draaiende aarde-maan-systeem worden beide hemellichamen enigszins tot een ellips uitgetrokken.
De draaiing van de aarde om haar eigen as, die voor het dag-nacht-ritme zorgt, is ook de oorzaak van het eb-vloed-ritme ontstaat. Omdat er twee "vloedgolven" zijn, is het tweemaal per dag vloed. Het ritme loopt echter niet helemaal synchroon met het dag-nacht-ritme omdat de aarde en de maan in ongeveer 28 dagen om elkaar draaien en er in die periode een "eb-vloed-dag" minder is dan een "dag-nacht-dag". Het verschil is ongeveer 50 minuten per dag: 28 x 50 minuten = 1400 minuten. Een dag heeft 24 x 60 = 1440 minuten.
Eenzelfde verklaring geldt voor het systeem zon-aarde, de middelpuntvliedende krachten zijn echter kleiner, ongeveer 46% van die van het aarde-maan-systeem.
==Vervorming van de aarde zelf==
Getijden hebben niet alleen effect op het water in de oceaan, maar ook op de aarde zelf. Deze getijden zijn niet zo uitgesproken, maar zijn wel meetbaar door de vervormbaarheid van de [[aardkorst]] en [[aardmantel]]. Door de stijfheid van de aardmassa zelf, lopen de eb en vloed van de aarde zelf ongeveer twee uur achter op de getijden van de zee.
Doordat de getijden wrijving veroorzaken, wordt de draaiing van de aarde om zijn as steeds verder vertraagd, en wordt de [[dag]] steeds langer. Een ander gevolg hiervan is dat de maan langzaamaan verder van de aarde komt af te staan.
== Externe links ==
* [http://www.co-ops.nos.noaa.gov/restles1.html Our Restless Tides], A brief explanation of the basic astronomical factors which produce tides and tidal currents.
*[http://www.getij.nl/index.cfm?page=getijtafels&location=ROOMPBTN Getijdenvoorspellingen Nederland]
*[http://www.lin.vlaanderen.be/awz/html/tijvoor.htm Getijdenvoorspellingen Vlaanderen]
[[Categorie:Astronomie]]
[[Categorie:Meteorologie]]
[[Categorie:Hydrografie]]
[[bg:Приливи и отливи]]
[[ca:Marea]]
[[da:Tidevand]]
[[de:Gezeiten]]
[[en:Tide]]
[[eo:Tajdo]]
[[es:Marea]]
[[et:Looded]]
[[fa:کشند]]
[[fi:Vuorovesi]]
[[fr:Marée]]
[[he:גאות ושפל]]
[[it:Marea]]
[[ja:潮汐]]
[[nds:Tiden]]
[[nn:Tidvatn]]
[[no:Flo]]
[[pl:Pływy morskie]]
[[pt:Maré]]
[[sl:Bibavica]]
[[sv:Tidvatten]]
[[tr:Gelgit]]
[[vi:Thủy triều]]
[[zh:潮汐]]
[[zh-min-nan:Lâu-chúi]]
| 