Geschiedenis van de westerse beschaving: verschil tussen versies

In de nasleep van de Franse Revolutie greep [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] de macht in Frankrijk. Hij riep zichzelf tot keizer uit en veroverde bijna geheel Europa. Hij voerde veel vernieuwingen in, zoals algemeen geldige standaarden in maten en gewichten, en burgerlijke wetten geldig voor iedereen, afschaffing van feodale, kerkelijke en aristocratische privileges, en samenvoeging van eeuwenlang versplinterde gebieden tot grote overzichtelijke eenheden. In [[1815]] werd Napoleon verslagen in de [[Slag bij Waterloo]]. Het [[congres van Wenen]] bepaalde de herindeling van de Europese landen maar besloot ook veel Napoleontische vernieuwingen te handhaven. Tijdens de [[Industriële revolutie]] trokken veel arme mensen van het platteland naar de stad om werk te vinden. Steeds meer mensen werden ontevreden over de regering en [[Absolute monarchie|absolutische vorsten]]. In [[1848]] braken [[revolutiejaar 1848|revoluties]] in diverse Europese landen uit en werden verschillende regeringen tot concessies aan de liberale krachten gedwongen. In Nederland werd een echte revolutie vermeden; in plaats daarvan kwam er een nieuwe grondwet die de regeringsverantwoordelijkheid weghaalde bij de koning. De uitbuiting van arbeiders inspireerde [[Karl Marx]] en [[Friedrich Engels]] tot het schrijven van het [[Communistisch manifest]]. Het democratische proces in Europese landen leidde tot ontwikkeling van [[socialisme]]. Zo kwamen er sociale wetten zoals de inperking van - en later het verbod op - [[kinderarbeid]]. In 1860 respectievelijk 1870 vonden de [[Italiaanse eenwording]] onder [[Giuseppe Garibaldi|Garibaldi]] en de [[Duitse eenwording]] onder [[Otto von Bismarck|Bismarck]] plaats, die laatste na een geslaagde [[Frans-Duitse Oorlog|oorlog tegen Frankrijk]]. In de V.S. werden pogingen gedaan de slavernij af te schaffen, waardoor de [[Amerikaanse Burgeroorlog]] tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Amerikaanse staten uitbrak. Nadat het Zuiden de oorlog had verloren werd de slavernij definitief afgeschaft. Steeds meer Europese [[Amerikaanse immigratie in de 19e eeuw|migranten]] kwamen per schip naar Amerika. De Europese landen hadden intussen overzeese gebieden veroverd en gekoloniseerd (officieel om producten te verhandelen en de eigen markt te beschermen, maar onofficieel waren prestigieuze redenen vaak doorslaggevend) waarmee het tijdperk van het moderne [[imperialisme]] begon. De economische en [[nationalisme|nationalistische]] [[Mededinging|concurrentie]] tussen de Europese landen werd heviger. Dit leidde na de [[moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk]] in [[1914]] tot de [[Eerste Wereldoorlog]], die vier jaar duurde en door militair-technische vernieuwingen als machinegeweren, gifgas en massaproductie van wapens ongekende slachtingen veroorzaakte. Na vier jaar oorlogsellende verloren Duitsland en de centralen en moesten ze volgens de bepalingen van de [[Vrede van Versailles (1919)|Vrede van Versailles]] [[herstelbetalingen]] doen aan de geallieerde landen. De oorlog had geleid tot de val van de Russische, Turkse, Duitse en Oostenrijkse monarchieën. In Rusland was in 1917 de [[Russische Revolutie (1917)|Russische Revolutie]] uitgebroken, waarbij niet alleen de tsaar verjaagd werd, maar ook de communisten onder [[Lenin]] de macht grepen, die de [[Sovjet-Unie]] uitriepen. In het Anatolische hartland van het voormalige [[Ottomaanse rijk]] werd een seculiere, westers georiënteerde Turks-nationalistische republiek uitgeroepen. In Duitsland en de duitssprekende romp van het [[Oostenrijk-Hongarije|Oostenrijks-Hongaarse Rijk]] werden democratische, maar zwakke regimes gevestigd. De rest van centraal-Europa en de Balkan viel uiteen in een aantal staten en staatjes, waarvan [[Tsjecho-Slowakije]] de meest democratische en moderne was. Tijdens De [[Grote Depressie]] stortte de wereldeconomie in. Miljoenen arbeiders werden ontslagen en fabrieken werden gesloten. De prijzen in Duitsland stegen snel, zodat Duitsland haar herstelbetalingen niet meer kon voldoen en de kiezers wenden zich tot steeds extremere en autoritaire partijen. [[Adolf Hitler]] van de [[Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij|NSDAP]] werd uiteindelijk in 1933 door het Duitse volk gekozen tot kanselier en deze begon meteen met het omvormen van Duitsland tot een dictatuur. Dit leidde tot de opkomst van [[nazi-Duitsland]]. De dictatuur die Hitler instelde had de gebruikelijke kenmerken zoals vrijhiedsbeperkingvrijheidsbeperking voor de bevolking, een medogenloosmeedogenloos controleapparaat en excecutieexecutie van tegenstanders. Nieuw was de [[racisme|racistische]] kern van het nazisme: andere volken dan het germaanseGermaanse waren alleen goed voor slavenarbeid of moesten zelfs uitgeroeid worden. Vooral joden werden door de nazi's gezien als volksvijand nummer een. [[Benito Mussolini]] had al in [[1922]] de macht gegrepen in Italië. Deze voormalige socialist ontwikkelde de [[fascisme|fascistische]] ideologie en zou na aanvankelijke tegenstellingen bondgenoot worden van nazi-Duitsland. Ook in andere landen grepen dictators de macht, wat in Spanje leidde tot de [[Spaanse Burgeroorlog]]. Met de Duitse verovering van [[Polen]] brak de [[Tweede Wereldoorlog]] uit, waarbij nazi-Duitsland het grootste deel van Europa onder de voet liep. De Jodenvervolging, die was begonnen met de [[Kristallnacht]] begon in alle hevigheid. Tijdens en voor de Tweede Wereldoorlog, tijdens de [[Holocaust]], werden tussen de vijf en zes miljoen Joden<ref name="KershawJoden">Ian Kershaw, ''Keerpunten: tien beslissingen die de loop van de Tweede Wereldoorlog voorgoed veranderden'', Spectrum, 2010, pag. 464</ref> en miljoenen anderen, waaronder zigeuners en gehandicapten, om het leven gebracht. Japan, dat in de jaren '30 al een groot deel van China had veroverd, viel in [[1941]] [[Pearl Harbor (marinebasis)|Pearl Harbor]] aan en bezette Engelse en Nederlandse koloniën, waardoor nu ook de Verenigde Staten bij de oorlog betrokken raakten. In [[1941]] viel Hitler de Sovjet-Unie aan, waar de Duitsers begin [[1943]] teruggeslagen werden bij de [[slag om Stalingrad]]. De Russen drongen vervolgens de Duitsers langzaam terug naar nazi-Duitsland. Ook in Afrika werden de Duitsers en Italianen teruggedrongen en werd vervolgens vanuit Sicilië langzaam Italië veroverd. Nadat de geallieerde mogendheden in [[1944]] een invasie deden in Normandië was het binnen een jaar over. Op [[8 mei]] [[1945]] capituleerde Duitsland; Hitler had inmiddels al zelfmoord gepleegd. De oorlog in Azië eindigde met de [[atoombom]] op [[Hiroshima (stad)|Hiroshima]] en [[Nagasaki (stad)|Nagasaki]] in augustus, waarna Japan zich overgaf.