|
[[
[[Bestand:Small_stream_with_delta_in_Tenakee_Inlet.jpg|thumb|250px|Kleine rivier met delta, Tenakee, Zuidoost Alaska NOOA, America's Coastlines Collection]]
[[Bestand:NileDelta-EO.JPG|thumb|250px|De [[Nijldelta]] vanuit de ruimte]]
Een '''rivierdelta''' is een stelsel van [[aftakking]]en van een [[rivier]], voordat deze in [[zee]] of in een groot [[Meer (water)|meer]] uitmondt. De Griekse [[historicus]] [[Herodotus]] voerde deze naam in toen hij de Nijl beschreef in zijn [[Historiën]] en de opvallende vorm op de Griekse hoofdletter [[Delta (letter)|delta]] (Δ) vond lijken. De [[Nijl]] heeft dan ook een van de bekendste rivierdelta's. Later zijn meer mondingen waar rivieren grote hoeveelheden sediment direct bij de monding afzetten, ook delta's genoemd, hoewel deze lang niet altijd de typische driehoekige vorm hebben.<ref>Zie bijvoorbeeld de [[Mississippi (rivier)|Mississippi]]-delta</ref>
Delta's zijn dikwijls vruchtbaar en dichtbevolkt. Hun ligging aan zee maakt ze kwetsbaar voor overstromingen. Vaak is ook de natuurwaarde van een delta hoog.
Delta's ontstaan veelal doordat een grote rivier uitmondt in een (bijna) [[Getijde (waterbeweging)|getijdenloze]] zee, zoals de [[Middellandse Zee]] of de [[Zwarte Zee]]. Dit soort delta's noemen we riviergedomineerd. Als een rivier in een zee uitmondt waar een sterke getijdenwerking heerst, noemen we dit een getijdengedomineerde delta. Als een rivier uitmondt in een zee met een sterke golfwerking en kuststroming, heet dit een golfgedomineerde delta. De laatste twee delta's kenmerken zich niet door de herkenbare vorm van de [[Grieks alfabet|Griekse]] letter Δ.
[[Nederland]] bestaat voor een groot deel uit het aaneengesloten deltagebied van de rivieren [[Rijn]], [[Maas]] en [[Schelde (rivier)|Schelde]]. Hun mondingen, die merendeels door getijdenwerking zijn verbreed tot [[estuarium|estuaria]], liggen in de provincies [[Zeeland (provincie)|Zeeland]] en [[Zuid-Holland]]. Ook de [[Betuwe]], de [[Bommelerwaard]] en delen van het [[Groene Hart]] behoorden van oorsprong tot het deltagebied van de Rijn en de Maas. De meeste riviertakken kwamen niet direct in open zee uit, maar vulden de moerassige [[lagune]] achter de Hollandse [[strandwal]]. De [[Rijn]]takken [[IJssel]] en [[Utrechtse Vecht|Vecht]] bouwden kleine delta's uit in de voormalige [[Zuiderzee (water)|Zuiderzee]].
Andere grote delta's in Europa zijn die van de [[Donaudelta|Donau]], de [[Camargue (gebied)|Rhône]], de [[Wolga]] en de [[Po (rivier)|Po]]. Kleinere zijn die van de [[Wisła (rivier)|Wisła]], de [[Memel (rivier)|Memel]] en de [[Ebro]]. Het zijn stuk voor stuk belangrijke natuurgebieden.
In Azië zijn er de dichtbevolkte rivierdelta's van de [[Ganges (rivier)|Ganges]] met de [[Brahmaputra]], die van de [[Mekong]] en de [[Lena (rivier)|Lena]]. De grootste delta's in Afrika zijn die van de [[Nijldelta|Nijl]] en de [[Nigerdelta|Niger]], in Zuid-Amerika die van de [[Amazone (rivier)|Amazone]] en de [[Orinoco]] en in Noord-Amerika die van de [[Mississippi (rivier)|Mississippi]].
== Binnendelta ==
In de regel mondt een rivier uit in zee. Maar op veel plaatsen op de aarde stroomt de rivier uit in een meer of eindigt de rivier in de woestijn. Deze delta noemt men een binnendelta. Voorbeelden van binnendelta's zijn:
* De rivier de [[Wolga]] in [[Rusland]], die uitmondt in de [[Kaspische Zee]].
* De rivier de [[Okavango]] in [[Botswana]], die uitmondt in de [[Kalahari]].
* De [[Jordaan (rivier)|Jordaan]], die uitmondt in de [[Dode Zee]].
* De [[Helmand (rivier)|Helmand]] in [[Iran]] en [[Afghanistan]], die uitmondt in de [[Goud-e-Zereh]].
* De [[Dulce (rivier)|Dulce]] in [[Argentinië]], die uitmondt in de [[Mar Chiquita (meer)|Mar Chiquita]].
Al deze meren zijn zout. Als er geen meer is, dan is er een zoutvlakte. Dat komt doordat de meren als instroom rivierwater hebben, waar altijd een beetje zout in zit. De enige manier waarop water weggaat, is doordat de H<sub>2</sub>O verdampt. De zouten die met het rivierwater zijn meegenomen, verdampen niet waardoor het meer in de loop der tijd steeds zouter is geworden. Een bekend voorbeeld van een zoutvlakte is [[Great Salt Lake]] in de staat [[Utah (staat)|Utah]] in de [[Verenigde Staten]].
== Deltasteden en klimaatverandering ==
Veel rivierdelta's zijn laaggelegen. De dichtbevolkte rivierdelta's zijn dan ook kwetsbaar voor gevolgen van de klimaatverandering. Stadsbesturen van deltasteden over de hele wereld werken samen in het initiatief Connecting Delta Cities om de gevolgen van de klimaatverandering in goede banen te leiden. Steden die met elkaar samenwerken zijn onder meer Jakarta, Rotterdam, Alexandrië, Ho Chi Minhcity, New Orleans, New York, Hamburg en Londen.
== Rode Delta ==
Een rode delta is een delta in dichtbevolkt stedelijk gebied. Een gebied wordt een rode delta genoemd wanneer er spraken is van een hoog gebruik van land en water, veel economische belangen en veel werkgelegenheid. Een rode delta heeft dynamisch karakter op het gebied van [[ruimtelijke ordening]]. Enkele voorbeelden van rode delta's zijn: de Nederlandse randstad, de [[Nijl]], de [[Euphraat]] en de [[Tigres]].
{{Commonscat|River deltas}}
{{appendix}}
[[Categorie:Delta| Delta]]
[[Categorie:Landvorm]]
[[Categorie:Sedimentologie]]
[[Categorie:Kust]]
{{Link FA|it}}
| 