Franjeapen: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Hitsige snoepkonten...
Label: Misbruikfilter: Schuttingtaal
Lay-out & interne links naar div. hormonen
Regel 15:
Franjeapen komen voor van [[Rwanda]], [[Senegal]] en [[Gambia (land)|Gambia]] tot [[Ethiopië]], zuidwaarts tot Noord-[[Angola]], Noord-[[Zambia]] en [[Tanzania]]. Ook op de eilanden [[Bioko]] en [[Zanzibar (eiland)|Zanzibar]] komen ze voor. Het zijn boombewonende dagdieren, die voornamelijk voorkomen in dichte wouden als [[regenwoud]]en. Ze leven voornamelijk in de middelste en bovenste boomlagen, en bewegen zich voort met grote sprongen. Ze komen zeer zelden op de grond. Franjeapen eten voornamelijk bladeren, aangevuld met onrijpe vruchten, zaden, zaaddozen en bloemen.
 
Ze leven voornamelijk in kleine tot middelgrote groepen, bestaande uit één, soms meerdere mannetjes en meerdere vrouwtjes met hun jongen. Tussen de dieren bestaat geen sterke [[hiërarchie]]. Mannetjes vormen vaak een [[harem]] waarin ze geen andere volwassen mannetjes dulden. Uit onderzoek door Amerikaanse biologen bleek, dat mannetjes agressiever worden en zich meer richten op seks, indien zij relatief veel bladeren van de ''[[Milettia dura]]''-boom eten. Oorzaak is het hoge gehalte aan [[fyto-oestrogenen]], waardoor de mannetjes meer [[cortisol]] en [[Estradiol|oestradiol]] aanmaken; deze hormonen veroorzaken verandering in hun gedrag.<ref>NWT magazine (jaargang 81, no.1, januari 2013, blz. 13): ''Bladdieet maakt aap agressief''<small>, geraadpleegd op 4 januari 2013</small></ref>
 
Franjeapen zijn vrij grote apen met een lang lichaam, lange ledematen en een lange staart. De kop is vrij klein en vierkant. De duim is afwezig of slechts een [[tuberkel]], soms met een rudimentaire nagel, een aanpassing aan het leven in bomen. De andere vingers zijn lang en vormen samen een smalle, gekromde hoek, waardoor de dieren gemakkelijk tijdens het springen een tak kunnen vastgrijpen. Een duim zou hierbij in de weg zitten en makkelijk gewond kunnen raken.

Om de bladeren te kunnen verteren hebben de franjeapen een complexe maag, bestaande uit drie à vier kamers. De gezichtshuid is zwart van kleur. De vachtkleur is afhankelijk van het geslacht: soorten behorende tot het geslacht ''[[Colobus]]'' hebben een zwart-witte vacht, die uit het geslacht ''[[Piliocolobus]]'' hebben een bruinige tot rode vacht en de [[groene franjeaap]] (''Procolobus verus'') is olijfbruin van kleur. Ze worden 43 tot 72 centimeter lang, met een 52 tot 100 centimeter lange staart. Ze wegen 2,9 tot 14,5 kilogram.
 
Veel soorten worden bedreigd, en één ondersoort, [[Miss Waldrons rode franjeaap]] (''Piliocolobus badius waldronae'') is in 2000 uitgestorven. In de [[19e eeuw|negentiende eeuw]] werden franjeapen vooral bejaagd voor de pels, tegenwoordig vormt de jacht voor [[bushmeat]] en de boskap de grootste bedreigingen.