Kwel: verschil tussen versies

'''Kwel''' is [[grondwater]] dat onder druk aan de oppervlakte uit de grondbodem komt.

In het algemeen ontstaat kwel door een ondergrondse waterstroom van een hoger gelegen gebied naar een lager gelegen gebied. De grootte van het [[debiet]] wordt gemodelleerd met de [[wet van Darcy]], waarin de [[doorlatendheid]] van de materialen een rol speelt.

Kwel heeft vaak een bijzondere [[waterkwaliteit]]. Vooral diepe kwelstromen die eeuwenlang door de bodem hebben gestroomd, zijn zuurstof- en voedselarm en vaak kalkrijkkalk- en ijzerhoudend. Dit leidt tot bijzondere [[plantenleven|flora]]. Een plant als [[waterviolier]] geldt als kwelindicator.

Kwel wordt ook wel aangeduid als '''achterloopsheid''' of ''onderloopsheid'' waarbij deze termen vaker in combinatie met [[Kunstwerk (bouwkundig)|kunstwerkkunstwerken]]en worden gebruikt, terwijl kwel vaker wordt gebruikt in combinatie met dijken en natuur.

De [[grondwaterstroming]], het reliëf en de geomorfologische opbouw van een gebied bepalen of er kwel ontstaat. Op de hogere delen van een gebied zakt het (regen)water in de bodem. Een deel van dit water stroomt af als [[watervoerende lagen|freatisch grondwater]] en komt zo direct in sloten en plassen terecht. De rest dringt door de slecht doorlatende laag heen en komt uiteindelijk in het eerste [[Aquifer|watervoerende pakket]] of dieper terecht.

Of het diepere grondwater aan de oppervlakte zal komen wordt bepaald door het verschil in stijghoogte tussen het freatische grondwater en dit diepere grondwater. De wet van de communicerende vaten zegt, dat water door de zwaartekracht van het ene vat naar het andere stroomt tot de waterniveaus gelijk zijn. In een hellend gebied zal het water van het hoger gelegen ([[Infiltratie (waterbeheer)|infiltratie]])gebied naar het lager gelegen gebied gaan stromen. Water dat op hoger gelegen delen is geïnfiltreerd en door de slecht doorlatende laag is gepasseerd heeft een grotere stijghoogte. Hierdoor is er een drukverschil en treedt het diepe grondwater als kwel aan de oppervlakte. Zie ook [[artesische bron]].

Kwelwater kan ook naar boven komen bij hoge waterstanden in een [[rivier]]. Het kwelwater komt dan onder de [[dijk (waterkering)|dijken]] door. Wanneer dit zich voordoet kan het de voorbode zijn van een [[dijkdoorbraak]] (zie ''[[piping]]'' en [[kwelweglengte]]).

In Nederland wordt het watersysteem al eeuwenlang op kleine en grote schaal beïnvloed. De aanleg van polders is het bekendste voorbeeld. Maar in het oosten en zuiden van Nederland is ook grootscheeps de ontwatering aangepakt, die de natuurlijke kwel in Nederland tot een fractie van wat het ooit was heeft gereduceerd. Met de aanleg van kanalen zoals het Twentekanaal werd niet alleen de scheepvaart en de industrie gestimuleerd, het land werd in de wijde omtrek veel droger en meer geschikt voor de landbouw. Dergelijke kanalen snijden vaak diep in de bodem en beïnvloeden daarmee grondwaterstromen zeer sterk. Kwel neemt af of verdwijnt geheel. Ook de ontwatering op kleine schaal beïnvloedt het voorkomen van kwel volgens hetzelfde principe.

Vooral langs de oostflank van de [[Veluwe (streek)|Veluwe]] is de kwelstroom sterk. Deze kwelstroom is eeuwenlang benut door het graven van [[spreng]]en. Met deze watergangen werd een gestage, schone waterbron aangeboord die gebruikt werd in watermolens, wasserijen en brouwerijen. Ook in de polders rondom de Veluwe is nog veel kwel. Het [[grondwater]] dat hier aan de oppervlakte treedt kan duizenden jaren oud zijn. Daardoor is het weinig [[watervervuiling|vervuild]] en voedselarm. De sloten in deze polders herbergen een [[plantenleven|flora]] dat aan dit milieu gebonden is en als bijzonder wordt gekenmerkt. Dit komt mede doordat de meeste sloten en vaarten in andere poldergebieden vaak voedselrijk zijn. De kweldruk vanaf de Veluwe is in de laatste decennia van de twintigste eeuw verminderd door de aanleg van de [[Flevopolder]]s, die ook een deel van het grondwater naar zich toe trekken alsmede door waterwinning op de Veluwe zelf.

* [[Karst (geografie)|Karstverschijnselen]]