|
| Aantal gemeenten=339
}}
'''Trentino-Zuid-Tirol''' ([[Italiaans (taal)|Italiaans]]: ''Trentino-Alto Adige'', [[Duits]]: ''Trentino-Südtirol'') is een [[Autonome regio (Italië)|autonome regio]] in het noorden van [[Italië]]. De hoofdstad van Trentino-Zuid-Tirol is de stad [[Trente (stad)|Trente]] (Trento).
Trentino-Zuid-Tirol is verdeeld in twee [[Provincie (Italië)|provincies]]: Trentino[[Trente (provincie)|Trente]] en [[Zuid-Tirol]] (Italiaans: ''Provincia autonoma di Bolzano-Alto Adige''; Duits: Autonome Provinz Bozen-''Südtirol''). De provincie TrentinoTrente is nagenoeg volledig Italiaanstalig met zeer kleine Duitse en Ladinische[[Ladinisch]]e ([[Reto-RomaanseRomaans]]e) minderheden, woonachtig in enkele bergdorpen en worden ook wel [[Zimbren]] genoemd. Dede provincie Bozen-Zuid-Tirol is in grote meerderheid (twee derden) Duitstalig met een grote Italiaanse en eveneens een kleine Ladinische minderheid. De Italianen wonen in de steden, vooral in Bolzano-Bozen, en in enkele dorpen van het beneden Etschdal (Sopra Adige).
Beide provincies tellen elk ongeveer evenveel en tezamen ruim 900.000 inwoners.
Van de totale bevolking spreekt ongeveer zestig procent [[Italiaans (taal)|Italiaans]], bijna veertig procent [[Duits]] en enkele procenten Ladinisch. De Duitssprekende minderheid wordt [[Zimbern]] genoemd.
== Geschiedenis ==
Sinds het begin van de 8ste8e eeuw maakt het gebied van het huidige Noord- en Zuid-Tirol deel uit van het Hertogdom [[Beieren]], in 1027 komt ook Trentino als bisdom in de Beierse invloedsfeer, en in 1363 worden deze gebieden Habsburgs. Sindsdien maken ze deel uit van Oostenrijk. Echter, na de [[Eerste Wereldoorlog]] mochten Trentino en het zuidelijke deel van Tirol door Italië geannexeerd worden als beloning voor de Italiaanse keuze voor het geallieerde kamp tijdens de oorlog.
De huidige provincie Zuid-Tirol was toen nog voor 95% Duitstalig, maar werd in de daarop volgende twee decennia toenemend veritaliaanst door massale immigratie. Alle Duitstalige geografische namen werden innaar het Italiaans vertaald en als enige verplicht gesteld. Ook de naam ''Tirol'' werd verboden, en tot op heden spreekt men in het Italiaans nog steeds uitsluitend van ''Alto Adige''. In het openbare leven, de media en het onderwijs werd de Duitse taal verboden. Duitsland en Italië kwamen bij een geheim verdrag vanin 1939 overeen om de Zuidtirolers Zuid-Tirolers — officieel heetten zij in het Italiaans ‘allogeni’''allogeni'' -— de keuze te geven om óf naar het [[Duitse Rijk]] te verhuizen, óf te blijven maar zich dan ook te verplichten volledig Italiaan te zijn naar taal en cultuur, onder strafwettelijke sancties bij overtreding. 185.000 ZuidtirolersZuid-Tirolers kozen voor het eerste optie, 38.000 voor het tweede en 44.000 wilden niet kiezen. Tot eind 1942 waren 80.000 van de eerste categorie afgevoerd naar Oostenrijk en Duitsland en toen stokte de verdere emigratie door het oorlogsverloop.
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] organiseerden de ZuidtirolersZuid-Tirolers een petitionnementpetitie met meer dan 160.000 handtekenen aan het adres van de geallieerden waarin de aansluiting bij Oostenrijk bepleit werd, en men vroeg om een volksstemming. Om de dreigende politieke chaos in Italië niet aan te jagen, legden de geallieerden dit verzoek naast zich neer, maar ze verplichtten Italië wel tot het instellen van regionale autonomie. Deze autonomie garandeerde echter geenszins de rechten van de Duitstaligen, omdat Zuid-Tirol en Trentino tezamen als de autonome regio werden aangewezen en de Duitstalige Tirolers in dit gehele gebied in de minderheid waren en hun rechten dus niet konden realiseren. De Italiaanse regering wilde met een snelle veritaliaansing een einde aan de discussie maken, probeerde de terugkeer van ZuidtirolersZuid-Tirolers te blokkeren en stuurde grote aantallen Italiaanse arbeiders naar nieuwe industrievestigingen, zodat het aantal Italianen in enkele jaren met 50.000 toenam. Na gewelddadige acties van Duitstaligen in de jaren zestig besloot Italië onder internationale druk het zwaartepunt van de autonomie te verschuiven naar de provincies, zodat de Duits- en Ladinischtalige meerderheid in de provincie Bozen-Zuid-Tirol haar autonoom bestuur kon inrichten. In deze provincie vormen zij namelijk twee derde deel van de bevolking.
Door de grondwetswijziging van 2001 is deze autonomie nog verder uitgebreid. De Italiaanse minderheid van een derde voelt zich in deze provincie nu in een minderheidspositie gedrongen. Maar omdat zij in de hoofdstad Bozen-Bolzano en in zeven andere (meestdoorgaans stedelijke) gemeenten een plaatselijke meerderheid vormen, is voor de meesten van hunhen gelijkberechtiging gegarandeerd. De scheiding tussen TirolersDuits- en ItalianenItaliaanstaligen loopt nog steeds parallel met die tussen stedelingen en plattelandersplattelandsbewoners, en die tussen industriearbeiders en ambtenaren enerzijds tegenover agrariërs en ondernemers in de diensten- en toeristische sector anderzijds.
== Geografie ==
| 