De 19de eeuw was een periode waarin romans in de [[romantiek (stroming)|romantische]] of [[naturalisme (kunstliteratuur)|naturalistische]] traditie trachtten in te spelen op een gevoel van nationale trots. Ze concentreerden zich vooral op wat toen als een belangrijke kwestie werd ervaren: de grens tussen beschaving en barbarij. Auteurs die deze thematiek behandelden waren onder meer de Argentijnse [[Domingo Faustino Sarmiento]] met zijn "Facundo" (1845), de Colombiaan [[Jorge Isaacs]] met "María", de Ecuadoriaan [[Juan León Mera]] met "Cumandá" (1879) en de Braziliaan [[Euclides da Cunha (schrijver)|Euclides da Cunha]] met "Os Sertões" (1902). Deze werken vormen nog steeds de grondslag en nationale [[Literaire canon|canon]] van Spaanssprekende landen, die ook in hun schoolcurricula zijn terug te vinden. Een andere exponent van de 19de eeuwse Latijns-Amerikaanse literatuur is [[José Hernández]] met zijn episch gedicht "Martín Fierro" (1872). Het verhaal van een arme [[gaucho]] die wordt opgeroepen om te gaan vechten aan de "frontier" tegen de indianen is een voorbeeld van de "[[gauchesque]]", een Argentijns poëziegenre dat het leven van de gaucho's als thema kiest.
